عملیات‌ها
عملیات کربلا 8
ناهید خدایی
1627 بازدید
عملیات کربلای ۸ در 18 فروردین 1366 با رمز یا صاحب‌‌الزمان‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف و با هدف انهدام نیروهای عراق و تحکیم مواضع به‌دست‌‌آمده در عملیات کربلای ۵، به مدت پنج روز در منطقه عملیاتی شرق بصره به وسیله نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اجرا شد و با وجود تلفات و خسارات دشمن، به اهداف طراحی‌شده نرسید.
پس از عملیات کربلای 5، اوضاع جبهه‌های ایران و عراق ایجاب می‌کرد عملیات در آن منطقه ادامه یابد. پیشروی از نهر دوعیجی به سوی خط جاسم، تلاش برای شکستن این خط و ادامه عملیات به‌طرف کانال زوجی و تشکیل خط دفاعی در آنجا، مهم‌ترین اهداف برای تکمیل عملیات کربلای 5 و بهرهبرداری سیاسی و نظامی تشخیص داده شد. ازاین‌رو، در دو دوره، در این مناطق عملیات اجرا شد. دوره یکم که تا 13 اسفند 1365 به درازا کشید و عملیات تکمیلی کربلای 5 نامیده شد، به سبب هوشیاری دشمن و پیچیدگی زمین، با موفقیت چشمگیری همراه نبود. دوره دوم، عملیات کربلای 8 طراحی و 36 روز پس از عملیات تکمیلی کربلای 5 اجرا شد.
سپاه ابتدا در نظر داشت با چند عملیات محدود، به‌‌تدریج خطوط منطقه تصرف‌شده را با رسیدن به کانال زوجی اصلاح و تکمیل کند؛ ولی با توجه به موانعی که وجود داشت، عملیات کربلای 8 طراحی و در دو محور برنامه‌ریزی شد تا به وسیله دو قرارگاه اجرا شود.[1]
ساعت 14:5 روز 18 فروردین 1366، دو قرارگاه کربلا و قدس سپاه پاسداران، در شلمچه و در همان منطقه عملیاتی کربلای 5 با به‌کارگیری 7 لشکر و تیپ رزمی و با رمز یا صاحب‌الزمان‌علیه‌السلام، به منظور تصرف کانال زوجی در شرق بصره دست به عملیات زدند. ارتش عراق، از اجرای این عملیات مطلع بود و به محض آغاز عملیات، سراسر خطوط جبهه را زیر آتش انواع سلاح‌های خود گرفت. جنگ سختی درگرفت و پنجاه دستگاه تانک و خودروی عراق منهدم شد و در مجموع حدود دویست نظامی عراقی اسیر شدند.
در ادامه این عملیات، لشکرهای 33 المهدی‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف، 27 محمد رسول‌الله‌صلی‌الله‌علیه‌وآله، 17 علی‌بن‌ابیطالب‌علیه‌السلام، 25 کربلا، 19 فجر، 10 سیدالشهدا‌علیه‌السلام، 8 نجف و 31 عاشورا وارد عمل شدند؛ ولی در مجموع دو کیلومتر مربع از اراضی غرب کانال پرورش ماهی به تصرف درآمد و حدود دو هزار نفر از نظامیان عراق کشته و مجروح شدند. همچنین دو هواپیمای عراقی سقوط کرد. از نیروهای ایرانی هم سیصد نفر شهید شدند.
عملیات کربلای 8 در سه مرحله اجرا شد و پنج روز طول کشید؛ ولی به هدف خود نرسید و موفقیتی در بر نداشت. در جریان این عملیات، در 19 و 20 فروردین 1366، ارتش عراق از سلاح‌های شیمیایی و گاز خردل هم استفاده کرد که به سبب آن، حدود دویست ایرانی مصدوم شدند. همچنین نیمه‌شب 21 فروردین 1366 با گاز اعصاب و مقدار کمی گاز خردل به منطقه خرمشهر و شلمچه نیز حمله کرد که شمار زیادی شهید و حدود سیصد نفر مصدوم شدند. ارتش عراق، در این منطقه، گاز سارین را برای نخستین بار با راکت‌های کاتیوشا به سمت ایرانی‌ها پرتاب کرد و سپس دست به پاتک زد.
یگان‌های سپاه، در پی پاتک‌های مکرر ارتش عراق، در 22 فروردین 1366 از مواضع تصرف‌شده عقب نشستند. قرارگاه خاتم‌الانبیا‌صلی‌الله‌علیه‌وآله یکی از دلایل اجرای این عملیات را پاسخگویی به شرارت‌های عراق در حمله به منابع اقتصادی ایران و برهم زدن امنیت کشتی‌رانی در خلیج فارس اعلام کرد. ارتش عراق، در جریان این عملیات، به مرکز تصفیه آب خرمشهر هم حمله شیمیایی کرد که بیشتر کارگران عرب آن شهید و مجروح شدند.[2]
استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی، صدمات بسیاری به نیروهای ایرانی وارد کرد. از سال 1362 تا پایان جنگ، تولید و استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی، به نحو شگفت‌انگیزی افزایش یافت. بیشترین حملات، در عملیات کربلای 5 و کربلای 8 در منطقه شرق بصره صورت گرفت.[3]
فشار عراق برای بازپس‌گیری منطقه‌ای در حدود یک کیلومتر مربع، در نوع خود کم‌‌نظیر بود. دشمن با درک مشی جدید نظامی جمهوری اسلامی مبنی بر پیشروی در شرق بصره و انهدام متوالی قوای عراق، بر آن شد که با اقدامی اساسی و با قوت، طراحان و مسئولان جنگ جمهوری اسلامی را از ادامه پیشروی در منطقه شرق بصره مأیوس کند.[4]
خبرگزاری فرانسه چنین گزارش کرد: «اهداف عملیات جدید کربلای 8 ایران که صرفاً نظامی است، محدود به نظر می‌رسد. ایران، بدون تردید، این بخش جنوبی را برای حمله انتخاب کرده تا مانع از تحکیم خطوط دشمن در آنجا شود.»
در واقع، گزارش خبرگزاری فرانسه، معطوف به این نکته بود که این عملیات، در تداوم سلسله‌تلاش‌های ایران در این منطقه و برنامه‌ریزی برای اجرای عملیات به سمت بصره، معنا و مفهوم دارد.
تلاقی زمان عملیات کربلای 8 با برگزاری مراسم چهل‌‌وهشتمین سالگرد تشکیل حزب بعث موجب شد عراق بلافاصله برای تحت‌الشعاع قرار دادن بازتاب این عملیات، به تأسیسات نفتی جزیره «سیری» که یکی از مبادی صادرات نفت ایران بود، حمله و خسارات چشمگیری به آن وارد کند؛ به گونه‌ای که تا مدتی بهرهبرداری از اسکله مذکور امکان نداشت.[5]
[1]. اردستانی، حسین، تنبیه متجاوز، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1379، ص288 و 289.
[2]. علایی، حسین، روند جنگ ایران و عراق، ج2، تهران: مرز و بوم، 1391، ص335.
[3]. درودیان، محمد، روند پایان جنگ، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1384، ص168.
[4]. اردستانی، حسین، تنبیه متجاوز، ص299 و 300.
[5]. درودیان، محمد، سیری در جنگ ایران و عراق، ج3: فاو تا شلمچه، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چ دوم، 1378، ص172 و 173.
