عملیات‌ها
عملیات شهید مدنی
سمانه کرمیان
759 بازدید
عملیات شهید مدنی، آخرین عملیات ایران در سال اول جنگ تحمیلی عراق برضد ایران است که در 27 شهریور 1360، در جنوب جاده سوسنگرد ـ بستان انجام شد.
بعد از عملیات شهید رستمی[1] که به منظور آزادسازی دهلاویه در 26 خرداد 1360 انجام شد[2]، عراقی‌ها دهلاویه را تخلیه کردند و در غرب آن مستقر شدند. اما هنوز این منطقه کاملاً در اختیار رزمندگان ایرانی نبود.[3] به منظور تصرف خاکریز خط مقدم دشمن از دغاغله تا دهلاویه و در پی آن ورود به روستای دهلاویه و استقرار در آن[4]، در 24 شهریور 1360 فرماندهان ارتش و سپاه پاسداران عملیات مشترکی را طراحی و زمان تک آن را 27 شهریور 1360 انتخاب کردند.[5] این عملیات برای کم کردن فشار دشمن از روی نیروهای مستقر در شرق کارون، خارج کردن جناج جنوبی لشکر 92 زرهی خوزستان از میدان دید و تیر مستقیم، تهدید خط مواصلاتی سپاه 2 و 3 عراق در شرق بستان و ایجاد تحرک در جبهه‌ها اجرا شد.[6]
این عملیات به نام شهید آیت‌الله سیداسدالله مدنی، امام جمعه و نماینده امام در تبریز، که یک هفته قبل از اجرای عملیات، در 20 شهریور 1360 به دست منافقان به شهادت رسیده بود، نامیده شد.
منطقه عملیاتی در حدفاصل غرب روستای دهلاویه و روستاهای دغاغله در شمال رودخانه نیسان قرار داشت.[7]
ساعت 4:30 بامداد 27 شهریور 1360، عملیات شهید مدنی در محور دهلاویه آغاز شد. یک ساعت بعد، رزمندگان ضمن انهدام چند تانک عراقی‌ها، سنگرهای آن‌ها را پاکسازی و خاکریز اول دشمن را تصرف کردند. به دنبال این موفقیت، حرکت به سمت خاکریز دوم عراق ادامه یافت. پس از تصرف خاکریز دوم، رزمندگان با ادامه پیشروی، خاکریز سوم را نیز تصرف کردند.
با روشنایی هوا، پاتک‌های عراقی‌ها شروع شد. نقطه آسیب‌پذیر نیروهای خودی از جناح چپ خاکریز، سمت رودخانه العباس بود. در این نقطه درگیری شدیدی رخ داد. ارتش عراق با آرایش تانک‌ها، توان خود را روی خاکریز رودخانه العباس متمرکز کرده بود. این درگیری تا بعد از ظهر روز اول ادامه یافت و عراق توانست با فشار شدید، نیمی از خاکریز را بازپس گیرد.
در محور سویدانی نیروهای عمل‌‌کننده در ساعت 2 بامداد 28 شهریور حرکت خود را از غرب چولانه به سمت مواضع عراق آغاز و با عبور از موانع موجود تا عمق دویست متری نفوذ کردند و آماده درگیری و پیشروی شدند. نیروهای خودی زیر آتش متقابل ارتش عراق شروع به پیشروی کردند. در ساعت 5:30 خاکریز مقدم عراق سقوط کرد. وجود موانع و سنگرهای تانک ارتش عراق، نفوذ به سمت خاکریز دوم و سوم را مشکل کرده بود. با وجود این، پیشروی به طرف خاکریز دوم و سوم ادامه یافت، طوری که تا ساعت 7 صبح نیروهای عمل‌‌کننده توانستند علاوه بر خاکریز دوم و سوم، روستاهای سویدانی، رمله، دحیمی و مگاصیص را تصرف کنند.
به دنبال موفقیت رزمندگان، ارتش عراق برای بازپس‌گیری مواضع خود، چندین پاتک کرد و تا ساعت 11 روستای مگاصیص و خاکریز سویدانی ـ دغاغله را بازپس گرفت. بااین‌حال عراقی‌ها نتوانستند به مواضع قبل از عملیات بازگردند.[8]
در این عملیات، واحدهایی از تیپ 55 هوابرد و لشکر 16 زرهی ارتش، دو گردان از سپاه پاسداران و دو گردان از ستاد جنگ‌های نامنظم شرکت داشتند.[9]
علاوه بر آزادسازی منطقه‌ای به وسعت ده تا پانزده کیلومتر[10] از مهم‌ترین دستاوردهای عملیات غرب سوسنگرد، درگیر شدن عراقی‌ها در این جبهه و کاهش فشار و توجه آن‌ها به منطقه عملیاتی شرق کارون بود. این امر موجب تسهیل در اجرای عملیات ثامن‌الائمه و شکست حصر آبادان در مهر 1360 شد.[11]
در این عملیات، پانصد نفر از نیروهای عراقی کشته و یا مجروح شدند و 190 نفر نیز به اسارت رزمندگان ایرانی درآمدند. همچنین پنجاه تانک و نفربر عراقی منهدم و تعدادی تانک و نفربر نیز به غنیمت گرفته شد. در این عملیات 168 نفر از رزمندگان ایرانی ازجمله حسن ریخته‌گران فرمانده عملیاتی سپاه در محور دهلاویه، به شهادت رسیدند.[12]
بعد از عملیات شهید مدنی، خطوط پدافندی منطقه عملیاتی حمیدیه ـ سوسنگرد و تپه الله‌اکبر تا زمان اجرای عملیات طریق‌القدس که دو ماه بعد در اوایل آذر 1360 اجرا شد، بدون تغییر ماند و نبردهای پراکنده تغییری در این جبهه ایجاد نکرد.[13]
[1]. ایرج رستمی از فرماندهان ارتش و معاون دکتر مصطفی چمران در جنگ‌های نامنظم بود و 31 خرداد 1360 در دهلاویه به شهادت رسید. جعفری، مجتبی، اطلس نبردهای ماندگار، تهران: سوره سبز، 1393، چ 35، ص29.
[2]. فتاحی، شیوا، دهلاویه، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، سازمان هنری و ادبیات دفاع مقدس 1393، ص58.
[3]. همان، ص70 و 71.
[4].پوررکنی، محمدامین، نبردهای دشت آزادگان: کارنامه تاریخ جغرافیای مناطق عملیاتی غرب اهواز (بررسی وقایع دفاع مقدس در دشت آزادگان 1359ـ1367)، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، 1388، ص132.
[5]. حسینی، یعقوب، بختیاری، مسعود، لطفی، محمدحسن، ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس، ج2: نبردهای غرب اهواز و سوسنگرد، تهران: سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران، 1373، ص181.
[6]. بهروزی، فرهاد، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ج13: به سوی بستان، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1388، ص708 و 709.
[7]. پورجباری، پژمان، اطلس جغرافیای حماسی، ج1: خوزستان در جنگ، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، نشر صریر، 1389، ص144؛ ایزدی، یدالله، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب پانزدهم، شکستن محاصره آبادان، آزادسازی سرزمین‌های ایران، گام اول، عملیات ثامن الائمه، تهران، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ اول، 1396، صص822 و 823.
[8]. حبیبی، ابوالقاسم، خوزستان در جنگ ایران و عراق، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1393. ص140 و 141.
[9]. همان، ص140.
[10]. همان، ص141.
[11]. حسینی، یعقوب، بختیاری، مسعود، لطفی، محمدحسن، ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس، ج2، ص182.
[12]. حبیبی، ابوالقاسم، خوزستان در جنگ ایران و عراق، ص141.
[13]. حسینی، یعقوب، بختیاری، مسعود، لطفی، محمدحسن، ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس، ج2، ص182.
