عملیات‌ها
عملیات کربلا 2
معصومه سجادیان
1097 بازدید
سپاه پاسداران با پشتیبانی ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال 1365، عملیات کربلای 2 را در منطقه حاج‌عمران با هدف آزادسازی ارتفاعات مهم منطقه اجرا کردند.
عراق در 24 اردیبهشت 1365، ارتفاعات 2519 و ارتفاع شهید صدر را اشغال کرد. نیروهای ایرانی، روی یال‌های این ارتفاع، خط پدافندی تشکیل دادند؛ اما به سبب تسلط عراق بر منطقه، شهید و مجروح می‌شدند و در تدارکات نیز مشکل داشتند.[1]
این عملیات با هدف انهدام نیروهای دشمن و تسلط بر ارتفاعات حساس منطقه حاج‌عمران و کمک به تداوم مبارزه مسلمانان شمال عراق اجرا شد.[2] برای این عملیات، 21 گردان منظم و هفت گردان منها از لشکر 10 سیدالشهدا‌علیه‌السلام و تیپ‌های 155 شهدا، 105 قدس، 21 امام رضا‌علیه‌السلام، 9 بدر و 11 قائم سازمان‌دهی شدند.[3] گردان حمزه از تیپ 9 بدر، از اسیران داوطلب عراقی شامل سربازان، درجه‌داران و افسران تشکیل شده بود. این برای اولین بار در طول جنگ بود که اسیران داوطلب عراقی در عملیات حضور پیدا می‌کردند.[4] در سمت عراق، پدافند منطقه حاج‌عمران، بر عهده لشکر 23 پیاده از سپاه پنجم عراق بود.[5]
عملیات در منطقه حاج‌عمران در دو محور طراحی شد. محور راست، شامل ارتفاع گرده‌کوه معروف به شهید صدر، ارتفاع تخته‌سنگی، تپه شهدا و تپه‌سرخ و محور چپ، شامل ارتفاع 2519 واراس و یال‌های آن، تپه تخم‌مرغی، شیار آینه و دو یال ارتفاع سکران بود.[6]
ارتش عراق از صبح پنجم شهریور، از منطقه عکس‌برداری و از هفتم مواضع ایران را بمباران کرد. با نزدیک شدن به زمان آغاز عملیات، فعالیت عراق افزایش یافت؛ به‌طوری‌که از ساعت 12 روز هشتم تا ساعت 12 روز نهم شهریور، با 78 سورتی پرواز، مناطق پیرانشهر و حاج‌عمران را شناسایی و بمباران کرد. در اسناد به‌دست‌آمده از مقر ارتش عراق و اظهارات اسیران عراقی معلوم شد عراق از منطقه عملیاتی و زمان عملیات آگاه بوده است. طبق مطالب به‌دست‌آمده از مرکز شنود، در ساعت 22:30 نهم شهریور، ارتش عراق آماده‌باش سراسری اعلام کرد. از ساعت 22:55 که هم‌زمان با بالا رفتن نیروهای ایرانی از ارتفاعات بود، منطقه به‌شدت زیر آتش توپخانه و منور قرار گرفت.[7]
رمز عملیات، یا اباعبدالله الحسین‌علیه‌السلام، در ساعت 1 بامداد دهم شهریور اعلام شد؛ ولی در ساعت 47 دقیقه بامداد، نیروهای عراقی، یک گردان از نیروهای تیپ 105 قدس را در شکاف میان ارتفاع واراس و ارتفاع 2519 دیدند و درگیری زودتر آغاز شد.[8]
در محور راست، تیپ 9 بدر، با سه گردان عملیاتی (شهید صدر، شهید دستغیب، شهید بهشتی) و گردان حمزه که گردان احتیاط بود، توانست ارتفاع شهید صدر را تصرف کند. نیروهای تیپ 11 قائم نتوانستند طبق طرح مانور، ارتفاع تخته‌سنگی را تصرف کنند؛ ولی تیپ 9 بدر، در ادامه پیشروی‌های خود، این تپه را نیز تصرف کرد.[9]
تیپ 155 شهدا، در ابتدا ارتفاع2519 را تصرف کرد؛ ولی با شروع پاتک دشمن، مجبور به عقب‌نشینی شد و تنها با گرفتن جاپایی در یال پایین ارتفاع 2519، به عقب بازگشت.[10]
تیپ 105 قدس، خود را به خط دشمن رساند و گردان میثم تا نزدیکی ارتفاع واراس رسید و به قسمتی از اهداف خود دست یافت؛ ولی به علت پاک‌سازی نشدن یال‌های پایین ارتفاعات 2519 و تپه تخم‌مرغی و نیز هوشیاری دشمن، این گردان محاصره شد. بقیه نیروهای تیپ تا صبح به عقب بازگشتند.[11]
لشکر 10 سیدالشهدا توانست تپه تخم‌مرغی را تصرف کند؛ ولی به علت آتش شدید دشمن که از ارتفاعات 2519 و یال سکران اجرا می‌شد، مجبور به عقب‌نشینی شد.[12]
سرهنگ ابوفارس، فرمانده گردان حمزه، پس از محاصره قرارگاه فرماندهی عراق در ساعات اولیه عملیات، همراه گروهی از نیروها، در ساعت 8:30 قرارگاه را تصرف کرد. تیپ 9 بدر سه پاتک عراق را در ساعت‌های 3:30، 8 و 12 دفع کرد؛ اما یگان‌های دیگر، نزدیک صبح به عقب بازگشتند و در خطوط پدافندی سابق مستقر شدند. علاوه بر پاتک‌های دشمن، از ساعت 57 دقیقه بامداد تا ساعت 13، در 165 سورتی پرواز، انواع هواپیماهای شکاری و شکاری بمب‌افکن عراق، مواضع و عقبه نیروهای ایرانی را بمباران کردند.[13]
در ساعت 9:30 دوشنبه 10 شهریور، چند فروند هواپیمای ارتش ایران، پادگان نظامی قصر عراق را که محل مخابرات و مرکز تجمع نیرو و تدارکات بود، بمباران کردند؛ به‌طوری‌که همه ارتباطات مخابراتی ارتش عراق قطع شد.[14]
برای بررسی وضعیت کلی عملیات، جلسه‌ای با حضور رحیم صفوی (قائم‌مقام فرماندهی نیروی زمینی سپاه) و فرمانده قرارگاه حمزه و فرماندهان یگان‌های عمل‌کننده تشکیل شد که طبق آن حفظ و تثبیت ارتفاع شهید صدر و تصرف کامل ارتفاع 2519 در رأس اقدامات قرار گرفت.[15] تیپ 155 ویژه شهدا، مأمور تصرف کامل ارتفاع 2519 شد و تیپ 21 امام رضا‌علیه‌السلام نیز برای پشتیبانی در نظر گرفته شد. در ساعات آغازین یازدهم شهریور، نیروهای ایرانی برخی از پایگاه‌هایی را که عراق برای محافظت از ارتفاع ایجاد کرده بود، تصرف کردند؛ ولی با فشار ارتش عراق، مجبور به عقب‌نشینی شدند.[16]
خلبانان هوانیروز، با 16 بالگرد و دویست ساعت پرواز، 164 مجروح را تخلیه، سیصد رزمنده را ترابری و 24 تُن مهمات و تدارکات را حمل کردند.[17]
در این عملیات، نیروهای ایرانی توانستند تیپ 807 پیاده عراق، 60 درصد از تیپ 98 پیاده، 50 درصد از تیپ 604 پیاده، 30 درصد از تیپ 438 پیاده، 30 درصد از تیپ 91 پیاده، 80 درصد از گردان کماندویی ابوعبیده و یک گردان کماندویی تحت امر لشکر 23 عراق را منهدم کنند.[18]
از نیروهای عراقی، سه هزار نفر کشته یا زخمی و 277 نفر اسیر شدند. شش دستگاه تانک و نفربر عراقی به غنیمت نیروهای ایرانی درآمد و یک فروند هواپیما و یک فروند بالگرد نیز منهدم شد.[19]
در این عملیات، محمود کاوه، فرمانده تیپ ویژه شهدا و محمود قلی‌پور، رئیس ستاد لشکر قدس، به شهادت رسیدند.[20]
[1]. حبیبی، ابوالقاسم، کارنامه عملیات سپاهیان اسلام در هشت سال دفاع مقدس، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، اداره روابط عمومی و انتشارات، چ پنجم، 1383، ص136.
[2]. سمیعی، علی، کارنامه توصیفی عملیات رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس، تهران: معاونت و تبلیغات و انتشارات نمایندگی ولی فقیه در نیروی زمینی، 1376 ص254.
[3]. جنگ در سال 65، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1367، ص139 و 140.
[4]. فوزی، یحیی، لطف‌الله‌زادگان، علی‌رضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهل‌وسوم: در تدارک عملیات سرنوشت‌ساز، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، ص603 و 592.
[5]. جنگ در سال 65، ص140.
[6]. حبیبی، ابوالقاسم، کارنامه عملیات سپاهیان اسلام در هشت سال دفاع مقدس، ص 136؛ فوزی، یحیی، لطف‌الله‌زادگان، علی‌رضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهل‌وسوم، ص590.
[7]. فوزی، یحیی، لطف‌الله‌زادگان، علی‌رضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهل‌وسوم، ص586 و 587.
[8].، همان، ص592ـ590؛ حبیبی، ابوالقاسم، کارنامه عملیات سپاهیان اسلام در هشت سال دفاع مقدس، ص136.
[9]. فوزی، یحیی، لطف‌الله‌زادگان، علی‌رضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهل‌وسوم، ص592.
[10]. همان.
[11].همان.
[12]. همان.
[13]. همان، ص593 و 594.
[14]. روزنامه جمهوری اسلامی، ش2105، ص2.
[15]. فوزی، یحیی، لطف‌الله‌زادگان، علی‌رضا، روزشمارجنگ ایران و عراق، کتاب چهل‌وسوم، ص579 و 594 و 717.
[16]. همان، ص624.
[17]. جعفری، مجتبی، اطلس نبردهای ماندگار، تهران: سوره سبز، چ سی‌وپنجم، 1393، ص128.
[18].روزنامه جمهوری اسلامی، ش2105، ص2.
[19].جعفری، مجتبی، اطلس نبردهای ماندگار، ص128.
[20]. حبیبی، ابوالقاسم، کارنامه عملیات سپاهیان اسلام در هشت سال دفاع مقدس، ص137
منابع برای مطالعه بیشتر:
1. سمیعی، علی، کارنامه توصیفی عملیات‌های هشت سال دفاع مقدس، تهران: معاونت تبلیغات و انتشارات نمایندگی ولی فقیه در نیروی زمینی، 1376.
