اشخاص
آوینی، سیدمرتضی
معصومه عابدینی
2496 بازدید
سیدمرتضی آوینی (1372ـ1326) نویسنده و مستندساز، سازنده مجموعه تلویزیونی روایت فتح در دوران دفاع مقدس، مسئول گروه تلویزیونی جهاد سازندگی، سردبیر ماهنامه سوره و مسئول واحد سینمایی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی بود.
سیدمرتضی سال 1326 در شهر ری، واقع در جنوب تهران، به دنیا آمد. پدرش مهندس معدن بود. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در شهرهای زنجان، کرمان و تهران سپری کرد و سال 1344 دیپلم گرفت. همان سال در رشته معماری وارد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد. هم درس می‌خواند و هم کار می‌کرد. سال 1354، فوق‌لیسانس معماری گرفت. در این مدت، به مطالعه عمیق ادبی و فلسفی علاقه‌مند شد. همچنین از فعالیت‌های هنری مانند حضور در شب‌های شعر، شرکت در گالری‌های نقاشی و کنسرت‌های موسیقی غافل نبود. اهل ورزش‌های رزمی، کوه‌نوردی و ورزش‌های آبی بود. او در این ایام در جلسات گروهی با دوستان خود ساعت‌ها مباحثه می‌کرد؛ ولی سرانجام به این نتیجه رسید که این گونه فعالیت‌ها و مباحثات، سرشار از تظاهر به دانایی است که هرگز جانشین دانایی نمی‌شود. در همین حس و حال بود که هرچه را پیش‌تر نوشته بود، جمع کرد و یکجا سوزاند؛ چون دریافته بود آن، همه حدیث نفس است و بهانه‌ای برای دور شدن از حقیقت.
این ایام، با شروع انقلاب اسلامی در سال 1357 مقارن بود. در همین سال، با خانم مریم امینی که دانش‌آموخته ریاضی و علوم کامپیوتر بود و مانند او به هنر و ادبیات علاقه بسیار داشت، ازدواج کرد. ثمره این ازدواج، دو فرزند دختر و یک پسر بود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، آوینی به آثار مکتوب اعم از نوشته‌های فلسفی، اشعار و داستان‌های کوتاه خود صبغه دینی داد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تأسیس جهاد سازندگی در شهریور 1358، به این نهاد وارد شد و در فعالیت‌های عمرانی روستاها مشغول خدمت شد. او به گروه تلویزیونی جهاد سازندگی رفت و فیلم‌های مستند ساخت. نخستین فیلمش درباره سیلی بود که در سال 1358 در خوزستان آمد. فیلم‌های مستند بعدی او، «شش روز در ترکمن صحرا» درباره اقدامات ضدانقلاب در منطقه گنبد، و «خان‌گزیده‌ها» بود که درباره خان‌های منطقه فیروزآباد فارس ساخته شد.
آوینی، با شروع جنگ (31 شهریور 1359) و محاصره بندر خرمشهر به این شهر رفت و با یاری همکارانش فیلم «فتح خون» را ساخت و سپس مجموعه «حقیقت» را برای شهر آبادان تهیه کرد. مشهورترین کار آوینی، ساخت مجموعه تلویزیونی «روایت فتح» بود که از سال 1364 از تلویزیون پخش شد. روایت فتح که چهره حقیقی جبهه‌های جنگ را نشان می‌داد، مورد توجه قرار گرفت. آوینی، متن این فیلم‌ها را خود می‌نوشت و گویندگی آن را نیز به عهده داشت.
او غیر از ساخت فیلم‌های مستند، فعالیت چشمگیری نیز در مطبوعات داشت. مقالات او ابتدا در ماهنامه اعتصام چاپ شد، و بعدها در ماهنامه جهاد. او از سال 1368 در ماهنامه سوره مقاله می‌نوشت. مدتی نیز سردبیر آن بود. مجموعه مطالبی که او در سوره چاپ کرد، بیش از 2500 صفحه است. از کارهای دیگر او، راه‌اندازی ماهنامه ادبیات داستانی و تأسیس «دفتر مطالعات دینی هنر» در حوزه هنری بود. وی همچنین بیش از یک سال، مسئولیت واحد سناریوی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی را به عهده داشت. آوینی مسئول واحد سینمایی حوزه هنری نیز بود. وی با عضویت در هیئت داوران یازدهمین جشنواره فیلم فجر 1370، نقش فعالی در انتخاب فیلم‌های این جشنواره ایفا کرد.
سرچشمه اصلی تفکر او قرآن، نهج‌البلاغه، کلمات معصومین و آثار و گفتار امام خمینی بود. او بر این باور بود که با وقوع انقلاب اسلامی و ظهور انسان کاملی چون امام خمینی، بشر وارد عهد تاریخی جدیدی شده است که او آن را «عصر توبه بشریت» می‌نامید؛ عصری که به انقلاب جهانی امام عصر‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف منتهی خواهد شد.
او همراه دوستانش سفرهای متعددی به مناطق مسلمان‌نشین جهان مانند لبنان، فلسطین، بوسنی و هرزگوین، پاکستان، تاجیکستان و آذربایجان کرد.
رهاورد این سفرها، شامل مجموعه 21 قسمتی «درباره لبنان و فلسطین»، 13 برنامه با عنوان «نسیم حیات»، پنج برنامه با عنوان «انقلاب سنگ» (درباره انتفاضه فلسطین)، سه برنامه با نام «آتش‌گرفته» و سه برنامه با عنوان «خنجر و شقایق» (درباره بوسنی و هرزگوین) بود.
آوینی در سال 1371 بار دیگر ساخت مجموعه تلویزیونی روایت فتح را آغاز کرد و راهی مناطق جنگی شد. او شنیده بود دالان‌هایی در منطقه فکّه پیدا شده که پیکر ده‌ها رزمنده ایرانی در آنجا مدفون است. در 20 فروردین 1372، او و همکارانش به آن منطقه رفتند. پای سیدمرتضی آوینی، روی یک مین خنثی‌نشده رفت. با انفجار مین، یک پای او قطع شد و به علت شدت خون‌ریزی، در راه بیمارستان به شهادت رسید. مهندس سعید یزدان‌پرست نیز در این حادثه شهید شد.
پیکر سیدمرتضی آوینی، ساعت 9:30 یکشنبه، 22 فروردین 1372، از محل حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی با حضور حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، جمعی از وزرا و نمایندگان مجلس شورای اسلامی و هزاران نفر از مردم به سمت دفتر مرکزی جهاد سازندگی و سازمان تبلیغات اسلامی، و از آنجا به سوی گلزار بهشت زهرای تهران تشییع و در قطعه 29 شهدا، ردیف 12، شماره 11 به خاک سپرده شد.
فیلم‌های ساخته‌شده آوینی که از تلویزیون پخش شد، 25 مجموعه بود.
فهرست آثار مکتوب او بدین قرار است: توسعه و مبانی تمدن غرب، حلزون‌های خانه‌به‌دوش، آغازی بر یک پایان، رستاخیز جان، فردایی دیگر، آیینه جادو (سه جلد)، نسیم حیات، فتح خون، گنجینه آسمانی، امام و حیات باطنی انسان، با من سخن بگو دوکوهه، مرکز آسمان، یک تجربه ماندگار، شهری در آسمان و سفر به سرزمین نور.
آوینی در نوشته‌های خود، به مقوله شهید و شهادت بسیار پرداخته است. او اعتقاد داشت شهید، منتظر مرگ نمی‌ماند؛ بلکه مرگ را برمی‌گزیند. او در وصیت‌نامه خود، «شهید و شاهد» را چنین توصیف کرده است: «راز خون را جز شهدا درنمی‌یابند. گردش خون در رگ‌های زندگی، شیرین است؛ اما ریختن آن در پای محبوب، شیرین‌تر است. نگو شیرین‌تر؛ بگو بسیار بسیار شیرین‌تر است.»[1]
[1]. تلخیص مقاله از دایرةالمعارف انقلاب اسلامی، ج1، تهران: سوره مهر، 1384، ص23.
