اشخاص
زین‌الدین، مهدی
زهراسادات ذوقی
2867 بازدید
مهدی زین‌الدین (1363-1338) فرمانده لشکر 17 علی‌بن‌ابیطالب علیه‌السلام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جنگ تحمیلی عراق برضد ایران بود که در غرب سردشت در استان آذربایجان غربی به شهادت رسید.
مهدی زین‌الدین 18 مهر 1338 در تهران به دنیا آمد.[1] در پنج‌سالگی، پدر و مادرش از تهران به خرم‌آباد مهاجرت کردند.[2] در دوران دبیرستان به علت عدم عضویت در حزب رستاخیز که محمدرضا پهلوی اعلام کرده بود همه مردم باید در آن عضو شوند، از مدرسه اخراج شد.[3] سال 1356 پس از گرفتن دیپلم طبیعی در کنکور شرکت کرد و با رتبه چهار در رشته پزشکی دانشگاه شیراز پذیرفته شد؛ ولی به دلیل تبعید پدرش از خرم‌آباد به سقز به جرم حمایت از امام خمینی، از ادامه تحصیل در دانشگاه انصراف داد.[4] پدرش در خرم‌آباد کتاب‌فروشی‌ای داشت که کتاب‌های ممنوعه و رساله امام خمینی در آن به چشم می‌خورد و پس از تبعید، مهدی مسئولیت آن را بر عهده گرفت.[5] سال 1357، مقدمات سفرش به فرانسه برای ادامه تحصیل فراهم شد؛ ولی به دلیل فعالیت‌های انقلابی از تحصیل در خارج از کشور صرف‌نظر کرد.[6] پس از مدتی، پدرش از سقز به اقلید فارس تبعید شد. در آبان 1357 پدرش مخفیانه محل زندگی را به قم انتقال داد.[7]
پس از تشکیل جهاد سازندگی در خرداد 1358، مهدی زین‌الدین جذب جهاد سازندگی شد. او پس از مدتی به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پیوست. ابتدا در قسمت پذیرش مشغول به کار شد و پس از آن به عنوان مسئول واحد اطلاعات سپاه قم فعالیتش را ادامه داد. او به همراه 36 تن از سپاهیان قم برای خنثی‌سازی توطئه گروه‌های ضدانقلاب در فروردین 1359 به سنندج رفت. به مدت سه شبانه‌روز اطراف سنندج در محاصره بودند و سرانجام شهر آزاد شد.[8]
با شروع جنگ تحمیلی عراق برضد ایران در 31 شهریور 1359، یک دوره آموزش نظامی کوتاه‌مدت را در قم گذراند و سپس همراه یک گروه صدنفره راهی خوزستان شد. پس از گذشت مدتی به عنوان مسئول یگان‌های اطلاعات و عملیات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سوسنگرد و دزفول انتخاب شد. حدود هشت ماه در سوسنگرد بود و در عملیات امام مهدی‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف که 26 اسفند 1359 با همکاری سپاه و ارتش در غرب سوسنگرد انجام شد، شرکت کرد. سپس به دزفول رفت و هفت ماه در آنجا ماند. در این مدت با شناسایی مواضع دشمن در موفقیت عملیات‌ها تأثیر زیادی داشت.[9] قبل از عملیات ثامن‌الائمه علیه‌السلام در 5 مهر 1360 که به شکسته شدن محاصره آبادان منجر شد، در معاونت اطلاعات و عملیات قرارگاه کربلا فعالیت می‌کرد. تا بعد از عملیات طریق‌القدس در 8 آذر1360، مسئولیت اطلاعات و عملیات قرارگاه کربلا را بر عهده داشت.[10]
جبهة شوش دانیال (به فرماندهی مجید بقایی فرمانده سپاه پاسداران شوش) که تا آن زمان، در هیچ تیپ و لشکری نبود، به دو دسته تقسیم شد که قسمتی از آن به تیپ 17 قم سپرده شد.[11]
مهدی زین‌الدین در خرداد 1361 در سن 23سالگی با منیره ارمغان ازدواج کرد و سه ماه بعد، به اهواز رفتند.[12] حاصل این ازدواج دختری به نام لیلا است.[13]
دوم مرداد 1361 مهدی زین‌الدین به عنوان فرمانده جدید تیپ 17 قم معرفی شد و نام تیپ به 17 علی‌بن‌ابیطالب‌علیه‌السلام تغییر یافت. فرماندهی تیپ پیش از مهدی بر عهده حسن درویش بود. مرحله پنجم عملیات رمضان در مرداد، اولین عملیاتی بود که مهدی زین‌الدین به‌عنوان فرمانده تیپ در آن حضور داشت.[14]
هنگامی که دستور عملیات محرم (10 آبان 1361) به قرارگاه کربلا داده شد، تیپ 17 علی‌بن‌ابیطالب علیه‌السلام مأموریت یافت خطوط دشمن را در منطقه دهلران شناسایی کند. در پی شناسایی منطقه به فرماندهی زین‌الدین، علاوه بر آزادسازی شهرهای موسیان و دهلران، شهر زبیدات عراق هم به تصرف نیروهای ایران درآمد. بعد از عملیات محرم، تیپ به لشکر 17 علی‌بن‌ابیطالب علیه‌السلام تبدیل شد.[15]
او به‌عنوان فرمانده لشکر در عملیات‌های والفجر مقدماتی (17 بهمن 1361)، والفجر 3 (7 مرداد 1362)، والفجر 4 (27 مهر 1362) و خیبر (3 اسفند 1362) حضور داشت.[16]
سال 1362 زین‌الدین به همراه غلام‌علی رشید، مسئول عملیات قرارگاه خاتم‌الانبیا‌صلی‌الله‌علیه‌وآله سپاه، برای انتقال تجارب جنگی به نیروهای حزب‌الله لبنان، مدت کوتاهی به سوریه رفتند.[17] همسر زین‌الدین نیز در این سفر با او همراه بود.[18]
بیست‌وششم آبان 1363 مهدی زین‌الدین، فرمانده لشکر 17 علی‌بن‌ابیطالب علیه‌السلام به همراه برادرش مجید که مسئول اطلاعات و عملیات تیپ دو لشکر 17 علی‌بن‌ابیطالب علیه‌السلام بود، در مأموریتی برای شناسایی به منطقه عملیاتی غرب سردشت رفتند. اعضای گروه‌های ضدانقلاب، خودروی آن‌ها را با آرپی‌جی هدف قرار دادند و آن‌ها به شهادت رسیدند. پیکر آن دو پس از تشییع در روز 30 آبان در گلزار شهدای شهر قم در جوار امامزاده علی‌بن‌جعفر‌علیه‌السلام به خاک سپرده شد.[19]
چند روز پس از شهادت مهدی و برادرش، در 6 آذر، آیت‌الله خامنه‌ای، رئیس‌جمهور وقت ایران، در پیامی به اسماعیل صادقی، جانشین شهید زین‌الدین در لشکر 17، از مقام شهید زین‌الدین تجلیل کردند.[20]
پنجم مهر 1368 همزمان با ششمین روز از هفته دفاع مقدس، آیت‌الله خامنه‌ای نشان درجه 2 فتح را به جمعی از فرماندهان دفاع مقدس از جمله شهید مهدی زین‌الدین اهدا کردند.[21]
به یاد سردار شهید مهدی زین‌الدین، اماکنی در شهرهای مختلف به نام او نام‌گذاری شده است. از جمله قرارگاه مهندسی شهید زین‌الدین در اهواز، مرکز نوسازی تانک و نفربر در اصفهان، مجتمع آموزشی ایثارگران در قم و بزرگراه شهید زین‌الدین در تهران.[22] همچنین در محل شهادت مهدی زین‌الدین در سه‌راهی پل فلزی کلته (بریسو) در سردشت، یادمانی احداث شده است.[23]
[1]. شاهد یاران، ش100، بهمن 1392، ص4.
[2]. حجتی، حامد، شهیدستان1 (یادها و یادگارها شهید مهدی زین‌الدین)، قم: بنیاد حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس قم، 1384، ص26؛ شاهد یاران، ص64.
[3]. یاورمحمدی، احمد، حکایتی دیگر از تاریخچه تا کنگره، تاریخچه و کارنامه فعالیت‌های لشکر 17 علی‌بن‌ابیطالب(ع)، قم: دبیرخانه کنگره بزرگداشت پاسدار شهید مهدی زین‌الدین، 1373، ص22؛ صارمی‌شهاب، اصغر، حزب رستاخیز ملت ایران، ج1، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1385، ص43.
[4]. یارمحمدی، احمد، حکایتی دیگر از تاریخچه تا کنگره، ص 21؛ شاهد یاران، ص67.
[5]. شاهد یاران، ص65.
[6]. یارمحمدی، احمد، حکایتی دیگر از تاریخچه تا کنگره، ص21؛ شاهد یاران، ص67.
[7]. حجتی، حامد، شهیدستان 1 (یادها و یادگارها شهید مهدی زین الدین)، ص9 و 10؛ شاهد یاران، ص6.
[8]. واحد تبلیغات لشکر علی‌بن‌ابیطالب(ع) و ستاد ناحیة مرکزی، رمز موفقیت در فرماندهی (یادنامه سردار رشید سپاه اسلام شهید مهدی زین‌الدین)، بی‌جا: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1364، ص67؛ شاهد یاران، ص6؛ دایرة‌المعارف انقلاب اسلامی، ج2، تهران: سوره مهر، 1389، ص52؛ صادقی، رضا، اطلس راهنما9: کردستان در جنگ ضد شورش‌گری و دفاع مقدس، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1392، ص44.
[9]. شاهد یاران، ص6 و 7 و 74؛ رشید، محسن، اطلس جنگ ایران و عراق فشرده نبردهای زمینی (31 شهریور 1359ـ29 مرداد 1367)، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ص29.
[10]. شاهد یاران، ص7؛ رشید، محسن، اطلس جنگ ایران و عراق، ص46 و 47.
[11]. نجیمی، محمود، سیزده در هفت، تهران: سوره مهر، 1394، ص109؛ رشید، محسن، اطلس جنگ ایران و عراق، ص48 و 49.
[12]. واعظی، بابک، نیمه پنهان 5: زین‌الدین به روایت همسر شهید، تهران: روایت فتح، 1382، ص9 و 20.
[13]. شاهد یاران، ص8.
[14]. همان، ص10ـ8.
[15]. همان، ص7 و 8؛ رشید، محسن، اطلس جنگ ایران و عراق، ص68 و 69؛ یارمحمدی، احمد، حکایتی دیگر از تاریخچه تا کنگره، ص12.
[16]. رمز موفقیت در فرماندهی، ص69؛ رشید، محسن، اطلس جنگ ایران و عراق، ص59 و 70 و 72 و 90.
[17]. شاهد یاران، ص19؛ لطف‌الله‌زادگان، علی‌رضا، همتی، ایرج، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب بیست‌وهشتم: نخستین عملیات بزرگ در شمال‌غرب والفجر 4، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1396، ص73.
[18]. واعظی، بابک، نیمه پنهان 5، ص9 و 20 و 28.
[19]. شاهد یاران، ص12 و 13 و 90؛ روزنامه جمهوری اسلامی، ش1590، 3 آذر 1363، ص4.
[20]. شاهد یاران، ص2.
[21]. روزنامه جمهوری اسلامی، ش2993، 6 مهر 1368، ص12.
[22]. شاهد یاران، ص12؛ روزنامه کیهان، ش21494، 1 آذر 1395، ص3.
[23]. نجفی، حسین، سال‌های ماندگار، تبریز: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس آذربایجان شرقی، 1384، ص186.
