کیلومتر پنج
مریم سلطانی نسب
35 بازدید
فیلم سینمایی کیلومتر پنج ساخته حجتالله سیفی در سال 1361 است و تلاشهای یک سوزنبان را برای رفتن به جبهه به تصویر کشیده است.
کارگردان و نویسنده حجتالله سیفی، مدیر تولید محمدعلی روشنضمیر، فیلمبردار اصغر مبرهنی، تدوین هوشنگ نیکپور، مدیر تدارکات محمدعلی روشنضمیر، منشی صحنه مهرداد کریمی، سرپرست گویندگان منوچهر اسماعیلی و بازیگران هدایتاله نوید، افسانه بایگان، مونا سیفی، پریدخت اقبالپور، محرم شاهبخشی، رامین عبادی، اسماعیل سرپرست، داوود نجفی، علیرضا محمدحسینی، محمد حاجحسینی و ... هستند.
این فیلم ۷۳ دقیقهای که در سال ۱۳۶۲ اکران شد، در دومین دوره جشنواره فیلم فجر شرکت کرد اما موفق به دریافت جایزه نشد.
مشهدی نصرت، سوزنبان پیری است که پسرش به جبهه رفته و خودش نیز میکوشد رئیس خط را قانع کند تا با اعزامش به جبهه موافقت کند، اما رئیس مخالف است. پیرمرد هر روز قطار حامل سربازان را میبیند که به جبهه میروند. یدالله، همکار او نیز مخالف نظر مشهدی نصرت است، اما پیرمرد عاقبت موفق میشود به جبهه برود. پیش از رفتن میبیند که حرفهایش در یدالله مؤثر بوده است.
اگرچه تمامی صحنههای این فیلم در میدان جنگ نمیگذرد، اما به دلیل اهمیتی که در طرح شخصیتهای واقعی دفاع مقدس در سینمای ایران دارد، آن را به عنوان یک فیلم جنگی در کارنامه سینمای دفاع مقدس گنجاندهاند. "کیلومتر پنج" با بهرهگیری از نیروهای جوان سینمای بعد از انقلاب، سعی میکند نگاهی واقعی و ملموستر به جنگ تحمیلی داشته باشد.[1]
برخی گفتهاند در سالهای آغازین جنگ فیلم کیلومتر پنج ساخته شد که لحن تخت و شعاری فیلم، آن را با شکست مواجه کرد.[2] "کیلومتر پنج" از جمله تولیداتی است که ماجراهایش بر پسزمینه جنگ پیش میرود. سوزنبان پیر که هر روز شاهد رفتن قطارهای حامل رزمندگان به سوی جبهههاست، سرانجام موفق میشود به جبهه برود. این فیلم، در میان مجموعه تولیدات جنگی سال 1361، ساخت و مضمون بهتری دارد. موضوع فیلم نیز طی سال های بعد مورد استفاده قرار گرفت، به شکلی که تأثیرش را میتوان در آثاری دید که موانعی بر سر راه رفتن قهرمان به جبهه وجود دارد، اما سرانجام شخصیت اصلی به خواستهاش میرسد.[3]
منتقدان میگویند با وجود پردازش زیرساختهای خاص و مقدسی مانند صلابت رزمندگان، ایمان آنها و اعتقاد به دفاع از میهن اسلامی و بیان امدادهای غیبی، آن چه که مربوط به جنگ و تقابل و رویارویی واقعی باشد آنچنان در داستانها موجود نیست، که این موضوع علاوه بر عدم تسلط یا آشنایی با امکانات فنی، به تازه بودن این گونه نیز مربوط میشود. فیلمهای جنگی نظیر "کیلومتر پنج" هر چند گاهی دارای صحنهای مرتبط با جنگ نیز بودند، اما به طور کلی با همین روند ساخته شدند[4] که البته "کیلومتر پنج" سیر ساختار ضعیفتری دارد. وجه مشترک همه این فیلمها نشان دادن گوشههایی از دلاوریهای رزمندگان است که با هدف تشجیع و ترغیب مردم به ادامه دفاع به نمایش درمیآید. اگر چه این فیلمها به عنوان نقطه آغازی بر گونه دفاع مقدس واجد اهمیتند و توسط سیاستگذاران آن روز سینما نیز به همین دلیل پشتیبانی میشدند، اما ضعف تکنیکی و بیتجربگی عوامل سازنده این فیلمها موجب میشود که از اقبال عمومی برخوردار نشوند.[5]
کارشناسان میگویند این فیلم آغازگر دیگر در سینمای جنگ ایران است؛ آغاز فعالیت بخش دولتی برای تهیه فیلمهایی با مضمون دفاع مقدس. فیلمنامه "کیلومتر پنج" و کارگردانی آن به دلیل کمتجربگی فیلمنامهنویس و کارگردان تا تبدیل شدن به فیلمی ماندنی در کارنامه سینمای دفاع مقدس که در سالهای بعد شکل واقعیتر خود را پیدا کرد، راه درازی در پیش داشت، ولی به هر تقدیر آغازی بود بر دور شدن فیلمسازان جوان از کلیشههای رایج فیلم جنگی و تلاش برای رسیدن به تعریفی متفاوت از فیلم و سینمای جنگ.[6]
[1]. ماهنامه سینمایی فیلم، اسفند 1401، سال چهل و یکم، ش 599، ویژهنامه جشنواره فیلم مقاومت، ص 144.
[2]. مجله سوره، مهر وآبان 1386، ش 350، ص 40.
[3]. ماهنامه نقد سینما، «عبور از خاکریزهای کوچک و بزرگ (مروری بر سینمای جنگ از 1360 تا 1375)»، سال 1376، ش 12، ص 46.
[4]. فصلنامه سینمایی فارابی، «سینمای ایران و مخاطبان آن»، دوره سیزدهم، سال 1383، ش دوم، ص 49.
[5]. ماهنامه فرهنگ و سینما، سال دهم، دی 1378، ش 93، ص 41.
[6]. ماهنامه سینمایی فیلم، همان، ص 145.
