گروه‌ها، نهادها، سازمان‌ها
لشکر 84 لرستان
محسن شیرمحمد
3666 بازدید
لشکر ۸۴ پیاده لرستان از جمله لشکرهای نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران است که ستاد فرماندهی آن در خرم‌آباد، مرکز استان لرستان، قرار دارد. این لشکر در دوران جنگ تحمیلی عراق برضد ایران حضوری فعال داشت.
تاریخچه لشکر 84 به حدود صد سال قبل بازمی‌گردد. در سال 1301 و در تشکیلات قشون متحد‌الشکل ایران که به دنبال کودتای سال 1299 تشکیل شد، لشکر غرب کشور شکل گرفت که تیپ 1 آن در خرم‌آباد مستقر شد. بعداً و در سال 1321 در ساختار جدید ارتش، این تیپ به لشکر ارتقا یافت و با نام لشکر 5 به فعالیت پرداخت.[1]
به دنبال انحلال لشکر لرستان در سال 1342، یگانی با نام تیپ 44 سنباد تشکیل و به منطقه خراسان فرستاده شد. این تیپ دوباره در سال 1350 به خرم‌آباد منتقل و با نام تیپ مستقل 84 خرم‌آباد به فعالیت پرداخت. این تیپ متشکل از گردان 111، گردان 139 و گردان 182 بود. در اردیبهشت 1357 نیز گردان 244 تانک به این تیپ افزوده شد تا توان رزمی تیپ افزایش یابد.
در مورد مهم‌ترین مأموریت‌های تیپ 84 قبل از انقلاب اسلامی باید به حضور در جنگ ظفار در کشور عمان اشاره کرد که به مدت چهار ماه، در سال 1354 صورت گرفت.[2]
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 1357 و به دنبال آن، آغاز بحران‌های داخلی، تیپ 84 نیز درگیر تأمین امنیت کشور شد و در اولین مأموریت در اسفند 1357، گردان 111 را به ارومیه اعزام کرد. اواخر مرداد 1358 نیز گردان 139 به کردستان فرستاده شد و توانست از سقوط پادگان سقز جلوگیری کند و در برقراری امنیت در محورهای منتهی به این شهر نقش داشته باشد. در ادامه نیز گردان‌های 111، 139 و 182 پنج بار دیگر تا سال 1359 به پاوه و نوسود اعزام شدند.[3]
با آغاز جنگ تحمیلی، یگان‌های تیپ 84 در منطقه‌ای به وسعت صد کیلومتر در منطقه دهلران به مقابله با هجوم دشمن پرداختند و توانستند پیشروی دشمن را کند سازند. بعداً این تیپ در ارتفاعات شمال دشت عباس مستقر شد و مأموریت پدافند از این منطقه را بر عهده گرفت.[4]
تیپ 84 در سلسله عملیات آزادسازی خوزستان در جبهه جنوب، نقش داشت. نهم آذر 1360 در عملیات طریق‌القدس، در قالب قرارگاه قدس به همراه تیپ 2 لشکر 92 اهواز به همراه یگان‌هایی از سپاه پاسداران در محور شمال رود کرخه شرکت کرد[5] که به همراه سایر نیروها توانستند ضمن آزادسازی شهر بستان حدود ششصد کیلومترمربع از اراضی خوزستان را از اشغال دشمن آزاد کنند و به مرزهای بین‌المللی در منطقه هورالعظیم برسند.[6]
تیپ 84 در فروردین 1361 در عملیات فتح‌المبین حضور یافت.[7] در این عملیات، این تیپ در قالب قرارگاه قدس به همراه سایر یگان‌های ارتش و سپاه شرکت کرد و می‌بایست در مرحله اول، منطقه عین‌خوش و ابوغریب را تصرف و از ورود دشمن به دشت عباس جلوگیری می‌کرد.[8] در این عملیات 2200 کیلومترمربع از مناطق اشغالی از عین‌خوش تا فکه آزاد شد.[9] در این عملیات تیپ 84 در آزادسازی دشت عباس، عین‌خوش، ابوغریب و موسیان نقش داشت.[10]
تیپ 84 در عملیات محرم در سال 1361، در غرب عین‌خوش حضور داشت که منجر به آزادی حدود 550 کیلومترمربع از مناطق اشغالی شمال غرب خوزستان شد.[11] این تیپ در بهمن 1361 در عملیات والفجر مقدماتی در منطقه میشداق نیز حضور داشت.[12]
در جریان عملیات والفجر 1 در فروردین 1362 نیز تیپ 84 با پنج گردان پیاده و یک گردان توپخانه در قالب قرارگاه نجف حضور داشت.[13]
تیپ مذکور همچنین در مرداد 1362 در عملیات والفجر 3 در ارتفاعات زالوآب شرکت داشت.[14]
در سال 1363 تیپ 84 ارتقا یافت و به صورت لشکر عملیاتی لرستان درآمد.[15]
به دنبال سقوط مهران در سال 1365، عملیات کربلای 1 با مشارکت یگان‌هایی از سپاه پاسداران و لشکر 84 لرستان در 9 تیر 1365 آغاز و منجر به آزادسازی مهران و ارتفاعات قلاویزان شد.[16] لشکر 84 در این عملیات با دو گردان پیاده، یک گردان تانک و یک گردان توپخانه حضور داشت.[17]
حضور در عملیات کربلای 6 در شمال منطقه سومار در دی 1365 نیز از دیگر اقدامات لشکر 84 بود.[18]
سال 1366 در ساختار رزمی لشکر 84 لرستان، دو تیپ هرکدام با سه گردان پیاده تشکیل شد و با شکل‌گیری فرماندهی توپخانه با دو گردان توان این لشکر افزایش یافت.[19]
آخرین حضور لشکر 84 در دفاع مقدس مربوط به 3 مرداد 1367 است. در این تاریخ ارتش عراق دست به یک حمله سنگین در منطقه میمک زد که یگان‌های لشکر 84 در توقف پیشروی دشمن نقش داشتند.[20]
در دوران دفاع مقدس 2082 نفر از افراد لشکر 84 به شهادت رسیدند. تابعیت یگانی 1842 نفر از آنان به این صورت مشخص شده که از این تعداد 210 نفر کادر و 1632 نفر نیز از نیروهای وظیفه بودند.[21] از شاخص‌ترین شهدای لشکر 84 می‌توان به سرهنگ هوشنگ رستمی معاون تیپ 2، سرگرد شاهمراد نقدی فرمانده گردان 139 پیاده، سرهنگ میربیگ رشنوی فرمانده گردان 182 پیاده و سرگرد علی‌رضا فتح‌الهی فرمانده گردان 139 پیاده اشاره کرد.[22]
پس از جنگ تحمیلی، یگان‌های لشکر 84 در منطقه سومار مستقر شدند و تا اواسط دهه 1370 در این منطقه حضور داشتند. در این دوره، یگان‌های مهندسی لشکر 84 در پاک‌سازی میادین مین برجای‌مانده از جنگ فعالیت داشت و به‌تدریج تا سال 1376 کلیه یگان‌های لشکر 84 به استان لرستان بازگشتند.[23]
در سال 1390، با اجرای طرح ثامن، تیپ‌های لشکر 84 با عنوان تیپ 184 و تیپ 284 مستقل شد و تنها از نظر عملیاتی تحت هدایت ستاد لشکر 84 قرار دارند.[24]
در دوران دفاع مقدس از سال 1359 تا سال 1367 به ترتیب سرهنگ اسکندر بیرانوند، سرهنگ محمدعلی شریف‌النسب، سرهنگ نورالدین مکی، سرهنگ نجاتعلی صادقی‌گویا، سرهنگ بهمن شهیدی و سرهنگ مرتضی محمدی فرماندهی لشکر 84 لرستان را بر عهده داشتند.[25] هم‌اکنون سمت فرماندهی لشکر 84 لرستان را سرتیپ دوم مراد خوش‌کنار بر عهده دارد.[26]
[1]. کاظمی، محمد، تاریخ 50 ساله نیروی زمینی شاهنشاهی، تهران: ستاد نیروی زمینی، 1355، ص131 و 150.
[2]. عبدی بسطامی، علی، نامه پایداری، ج1، خرم‌آباد: پراکنده، 1396، ص35ـ33.
[3]. همان، ص49.
[4]. حسینی، سیدیعقوب، ارتش در هشت سال دفاع مقدس، ج1: نبردهای غرب دزفول، تهران: سازمان عقیدتی سیاسی ارتش، 1373، ص120-113.
[5]. درودیان، محمد، تجزیه‌وتحلیل جنگ ایران و عراق، ج2، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1378، ص182 و 186.
[6]. جعفری، مجتبی، اطلس نبردهای ماندگار، تهران: سوره سبز، چ سی‌وپنجم، 1393، ص66.
[7]. عبدی بسطامی، علی، نامه پایداری، ج1، ص340.
[8]. حسینی، سیدیعقوب، ارتش در هشت سال دفاع مقدس، ج1، ص215 و 216.
[9]. جعفری، مجتبی، اطلس نبردهای ماندگار، ص74.
[10]. عبدی بسطامی، علی، نامه پایداری، ج1، ص338.
[11]. جعفری، مجتبی، اطلس نبردهای ماندگار، ص84.
[12]. همان، ص86.
[13]. عبدی بسطامی، علی، نامه پایداری، ج1، ص408.
[14]. جعفری، مجتبی، اطلس نبردهای ماندگار، ص90.
[15]. عبدی بسطامی،علی، نامه پایداری، ج2، خرم‌آباد: پراکنده، 1396، ص35.
[16]. جعفری، مجتبی، اطلس نبردهای ماندگار، ص126.
[17]. عبدی بسطامی، علی، نامه پایداری، ج2، ص110.
[18]. جعفری، مجتبی، اطلس نبردهای ماندگار، ص134.
[19]. عبدی بسطامی، علی، نامه پایداری، ج2، ص169.
[20]. همان، ص232-230.
[21]. همان، ص283.
[22]. همان، ص289-286.
[23]. همان، ص247 و 252 و 253.
[24]. فصلنامه علوم و فنون نظامی، ش55، بهار 1400، ص171؛ خبرگزاری ایسنا، 27 فروردین 1397 www.isna.ir/news/97012709825
[25]. عبدی بسطامی، علی، نامه پایداری، ج2، ص344-336.
[26]. خبرگزاری فارس، 25 بهمن 1397 www.farsnews.ir/lorestan/news/13971125000352
