دانشجویان پیرو خط امام
مرضیه عابدینی
16 بازدید
تعدادی از دانشجویان دفتر تحکیم وحدت که پس از تسخیر سفارت آمریکا در 13 آبان 1358، به «دانشجویان پیرو خط امام» معروف شدند، در دفاع مقدس نیز حضور داشتند.
با توجه به وضعیت بحرانی برخی از مناطق کشور، اعضای انجمن اسلامی دانشگاه‌های ملی (شهید بهشتی)، تهران، پلی‌تکنیک (امیرکبیر) و صنعتی شریف در جلسه اسفند 1357 خود قرار گذاشتند، در ایام عید سال 1358، تیمی از انجمن اسلامی دانشگاه‌ها به یکی از مناطق بحرانی رفته، مشکلات و راه‌حل‌های ممکن را از نزدیک رصد کنند. پس از جلسات متعدد نیز تصمیم گرفته شد نهادی تشکیل شود تا در آن مناطق فعالیت‌های رفاهی، عمرانی و خدماتی صورت گیرد. این تصمیم پس از رایزنی با دولت موقت انقلاب اسلامی و کسب نظر امام خمینی منجر به شکل‌گیری «جهاد سازندگی» شد. در همین مسیر و در مسیر دفاع از انقلاب اسلامی، بخش وسیعی از اعضای انجمن‌های اسلامی دانشجویان به نهادهایی نظیر سپاه و جهاد دانشگاهی رفتند. انجمن‌های اسلامی دانشجویان تحت تأثیر گفتمان انقلاب اسلامی، به فکر ایجاد تشکیلاتی منسجم برای هماهنگی بیشتر میان انجمن‌های اسلامی و دانشجویان طرفدار امام خمینی افتادند تا بهتر بتوانند در مسیر آرمان‌های انقلاب عمل کنند و نظرات امام خمینی را در دانشگاه عملی کنند. در تابستان سال 1358 ابتدا جلساتی با حضور نمایندگان انجمن‌های اسلامی دانشگاه‌های تهران، ملی، صنعتی شریف، پلی‌تکنیک و علم و صنعت برگزار شد و شرکت‌کنندگان درباره کلیت ایجاد یک تشکل سراسری توافق کردند. در ملاقات با امام خمینی این تصمیم به اطلاع ایشان رسید و امام موافقت خود را با کلیت این کار مطرح کردند و فرمودند: «بروید و تحکیم وحدت کنید».[1] عنوان «تحکیم وحدت» از کلام امام خمینی اخذ شد. از نخستین اقدامات دانشجویان دفتر تحکیم وحدت، تسخیر سفارت آمریکا در 13 آبان 1358 بود.[2]
در فعالیت‌های سیاسی قبل از انقلاب، دانشجویان مسلمان دانشگاه‌های تهران یکدیگر را شناخته و بعضی از آنها با حجت‌الاسلام سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها که امامت مسجد جُوِستان در خیابان نیاوران را بر عهده داشت، آشنا بودند. وی به عنوان روحانی مرتبط با امام و انقلاب مطرح بود و دانشجویان طرح تسخیر سفارت آمریکا را با او در میان گذاشتند تا از طریق وی نظر امام خمینی را جویا شوند، اما او اطلاع دادن به امام، پیش از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا را لازم ندانست.
این دانشجویان متشکل از دانشجویان چهار دانشگاه بزرگ تهران؛ دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه ملی، دانشگاه تهران و دانشگاه پلی‌تکنیک بودند.[3] حدود 400 دانشجو در این کار مشارکت داشتند که متوسط سن آنها 22 سال بود و یک چهارم این عده را زنان و دختران تشکیل می‌دادند.[4]
معالجه بیماری محمدرضا پهلوی بهانه‌ای شد تا آمریکا در 30 مهر 1358، به شاه فراری ایران پذیرش دهد.[5] امام خمینی در 10 آبان 1358 با موضوع اعمال فشار بر آمریکا و اسرائیل برای استرداد شاه، به مناسبت بزرگداشت سیزده آبان، سالروز حمله حکومت پهلوی به دانشگاه تهران پیامی صادر کردند. در این پیام آمده است: «بر دانش‌آموزان، دانشگاهیان و محصلین علوم دینیه است که با قدرت تمام، حملات خود را علیه آمریکا و اسرائیل گسترش داده و آمریکا را وادار به استراد این شاه مخلوع جنایتکار نمایند و این توطئه بزرگ را بار دیگر شدیداً محکوم کنند».[6]
جمعی از مردم تهران در سالگرد تبعید امام خمینی به ترکیه، همچنین اولین سالگرد شهادت دانش‌آموزان در دانشگاه تهران توسط ارتش شاهنشاهی، دست به راهپیمایی زدند. گروهی از دانشجویان تظاهرکننده از خیابان آیت‌الله طالقانی به سوی دانشگاه تهران به راه افتادند. قرار بود راهپیمایی‌کنندگان در زمین چمن دانشگاه تهران تجمع کنند، اما جمعیت کوچکی از دانشجویان در مسیر راهپیمایی، با رسیدن به سفارت آمریکا، از دیوارهای آن بالا رفتند و درها را برای ورود اعضای خود گشودند.
برای اعلام موضع و این که مشخص شود چه کسانی سفارت آمریکا در تهران را تصرف کرده‌اند، پلاکاردی به این مضمون بر در اصلی سفارت نصب شد: «ما دانشجویان مسلمان پیرو خط امام به منظور اعتراض به جنایات آمریکا و پناه دادن به شاه مخلوع، سفارت آمریکا را اشغال کرده‌ایم».[7] بعدازظهر همان روز، دانشجویان در یک کنفرانس خبری در مقابل خبرنگاران داخلی و خارجی، خود را "دانشجویان مسلمان پیرو خط امام" معرفی کردند.[8] امام خمینی روز 14 آبان 1358 در سخنرانی خود از حرکت دانشجویان در تسخیر سفارت آمریکا حمایت کردند.[9]
در نظام سازمانی دانشجویان پیرو خط امام، تصمیمات اصلی بر عهده شورای مرکزی متشکل از 5 نماینده از چهار دانشگاهی که در تسخیر سفارت شرکت داشتند و حجت‌الاسلام موسوی خوئینی‌ها بود. پس از شورای مرکزی 6 کمیته فرعی وجود داشت. کمیته عملیات، مسائل امنیتی داخل سفارت را اداره می‌کرد، کمیته اسناد مسئولیت ترجمه، افشا و انتشار اسناد به دست آمده و بازسازی شده را بر عهده داشت، کمیته روابط عمومی مصاحبه‌های رسانه‌ای را برگزار می‌کرد و تماس با مردم و تشکیل جلسه با مقامات را بر عهده داشت، کمیته خدمات، غذا و سایر ملزومات اساسی را تهیه می‌کرد و کمیته اطلاعات، مسئول اطلاعات و امنیت بود. کمیته امور گروگان‌ها نیز با کلیه مسائل مربوط به گروگان‌ها سر و کار داشت.[10]
دانشجویان مسلمان پیروخط امام خواستار بازگرداندن شاه و اموال مصادره شده به ایران بودند. ماه‌ها از تسخیر سفارت آمریکا که "لانه جاسوسی" نامیده شد، می‌گذشت و دولت کارتر نتوانسته بود برای آزادی گروگان‌هایش کاری انجام دهد. حتی روی کار آمدن ابوالحسن بنی‌صدر به عنوان اولین رئیس جمهور ایران، نتوانست اتفاق جدیدی برای گروگان‌ها رقم بزند، ولی آمریکایی‌ها هنوز امیدوار بودند بدون تأمین خواسته‌های ایران به هدفشان برسند.
5 اردیبهشت 1359 "نیروی دلتا" نخستین یگان ضد شورش و ضد تروریسم آمریکا، در عملیات "پنجه عقاب" برای آزادی گروگان‌ها از طریق مرزهای جنوبی ایران با چند فروند هواپیما و بالگرد وارد صحرای طبس شد، اما توفان شن باعث شکست عملیات و کشته شدن 8 نفر از نیروهای دلتا شد. اواسط تابستان همان سال یکی از گروگان‌ها نیز اقدام به فرار کرد که موفقیت‌آمیز نبود. بعد از این دو حادثه، دانشجویان، گروگان‌ها را با همکاری سپاه پاسداران به چند گروه تقسیم کردند و هر گروه را به یک شهر فرستادند.
21 شهریور امام خمینی شروط چهارگانه آزادی گروگان‌ها را اعلام کرد؛ بازپس دادن اموال شاه، لغو تمام ادعاهای آمریکا علیه ایران، ضمانت به عدم دخالت سیاسی و نظامی آمریکا در ایران و آزاد گذاشتن تمامی سرمایه‌های ایران. نمایندگان نخستین دوره مجلس شورای اسلامی مأمور پیگیری وضعیت گروگان‌ها شدند و آنها مسئولیت مذاکره برای سرنوشت گروگان‌ها را به دولت واگذار کردند.
31 شهریور عراق به ایران حمله کرد و با شروع جنگ، تعدادی از دانشجوها به جبهه رفتند.
29 دی 1359، پیمان الجزایر بین ایران و آمریکا امضا شد و در نهایت، یکم بهمن، روز تحویل گروگان‌ها تعیین شد. اتوبوس‌های گروگان‌ها با محافظت دانشجویان مسلمان پیرو خط امام به فرودگاه و پای هواپیمای الجزایری رسیدند و 52 جاسوس آمریکایی را تحویل مقامات الجزایر دادند. پس از 15 ماه، ساعت 9 شب 1 بهمن 1359، ماجرای 444 روزه تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در تهران به پایان رسید.[11]
با تمام شدن ماجرای گروگان‌ها، دانشجوها برای تشکیل حزب سیاسی یا انحلال تشکیلات " دانشجویان پیرو خط امام" تشکیل جلسه دادند و با نظر اکثر دانشجویان، تصمیم به انحلال آن گرفتند. در پیش‌نویس آخرین بیانیه آمده است: «ما باید در جبهه‌های جنگ، بازسازی کشور و کلاس‌های درس به ملت بپیوندیم ... دانشجویان از ابتدا فرزندان این ملت به شمار آمده و هرگز عضوی جدا نبوده‌اند. اکنون که وظیفه خود را انجام دادیم، به آغوش ملت بازمی‌گردیم».[12]
لانه جاسوسی تا چند سال بعد در اختیار دانشجویان بود و کار بررسی اسناد ادامه داشت و در سال 1364 با تصمیم دولت، این مکان به سپاه پاسداران سپرده شد.[13]
اعضای دانشجویان پیرو خط امام که به جهاد سازندگی و سپاه پاسداران پیوسته بودند، در میدان جنگ با دشمن متجاوز حضور یافتند. مهدی رجب‌بیگی، محسن وزوائی، عباس ورامینی و حسین علم‌الهدی از جمله دانشجویانی هستند که در تسخیر سفارت آمریکا حضور داشتند و در دفاع مقدس به شهادت رسیدند.[14]
روز 13 آبان، سالروز تسخیر سفارت آمریکا به دست دانشجویان در سال 1358، به عنوان روز ملی مبارزه با استکبار جهانی و روز دانش‌آموز در تقویم رسمی کشور به ثبت رسید.[15]
[1]. کلانتری، عبدالحسین، دفترتحکیم وحدت در کشاکش سنت و تجدد، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی،1390، ص 172و 175و176.
[2] . کردی، علی، دفتر تحکیم وحدت از آغاز تا انشعاب، تهران، مؤسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1390، ص35 و 70 و71.
[3] . پوریزدان‌پرست، محمدهاشم، روزخدا ـ بررسی علل و خاطرات نخستین روزهای تسخیر لانه جاسوسی، تهران، انتشارات سوره مهر، 1390، ص 37.
[4] . باری، روبین، جنگ قدرت‌ها در ایران، ترجمه محمود مشرقی، بی‌جا، بی‌تا، بی‌نا، ص218.
[5] . کلاته عربی، جواد، در هیاهوی سکوت ـ روایت مستندی از زندگی دانشجوی پیرو خط امام و رئیس ستاد لشکر 27 محمد رسول‌الله شهید عباس ورامینی، تهران، مرکز مطالعات پژوهشی 27 بعثت، 1397، ص56.
[6] . مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، صحیفه امام، ج10، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1378، ص 412.
[7] . پوریزدان‌پرست، محمدهاشم، همان، ص39؛ کلاته عربی، جواد، همان، ص 56 و 57.
[8] . کلاته عربی، جواد، همان، ص57.
[9] . مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، همان، ص491.
[10] . ابتکار، معصومه، تسخیرـ اولین روایت مکتوب از درون سفارت تسخیرشده آمریکا در تهران، تهران، اطلاعات، چ دوم،1387، ص 268 و 269.
[11] . کلاته عربی، جواد، همان، ص90،91 ،92، 93،100،101؛ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، همان، ج 13، 1378، ص 213.
[12] . ابتکار، معصومه، همان، ص325 ؛ کلاته عربی، جواد، همان، ص101.
[13] . کلاته عربی، جواد، همان، ص102.
[14] . ابتکار، معصومه، همان، ص 338.
[15] . انقلاب دوم ـ نگاهی به تسخیرلانه جاسوسی در سیزدهم آبانماه 1358، تهران، کتاب سبز، چ دوم، 1 394،ص13.
