عملیات‌ها

عملیات ثارالله

زینب احمدی
2835 بازدید

عملیات ثارالله 15 مرداد 1361 در محور قصرشیرین در جبهه میانی با همکاری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی ایران، به قصد آزادسازی ارتفاعات این محور انجام شد.

بعد از عملیات رمضان که در 22 تیر 1361 در منطقه شرق بصره انجام شد، لزوم گسترش توان رزمی و بازسازی یگان‌ها باعث شد اندکی در روال طبیعی جبهه‌ها توقف ایجاد شود تا این نقص با تدابیر جدید برطرف گردد. این توقف نوعی تسلیم‌شدن در برابر ارتش عراق تلقی می‌شد. به همین دلیل انجام عملیات محدود در دستور کار قرار گرفت. این عملیات‌ها باعث می‌شد نیروهای ایرانی اجازه ضربات بیشتر را به ارتش عراق ندهند و درعین‌حال با گرم نگه‌داشتن جو جبهه‌ها، ذهن دشمن را با ضربات پی‌در‌پی و ایذایی مختل کنند. همچنین با گرفتن تلفات بیشتر از عراقی‌ها و ایجاد خستگی در نیروهایشان، امکان و زمان هر نوع تاکتیک جدید را از آن‌ها بگیرند.[1]

بعد از آزادسازی خرمشهر در عملیات بیت‌المقدس (10 اردیبهشت تا 3 خرداد 1361 در غرب رود کارون)[2]، عراقی‌ها به‌ناچار از خاک ایران از جمله قصرشیرین خارج شدند و در ارتفاعات بلند مشرف بر این شهر به‌خصوص در امتداد شمال جاده قصرشیرین ـ سرپل‌ذهاب موضع گرفتند. آن‌ها از روی این ارتفاعات، نیروهای ایرانی را که از این جاده تردد می‌کردند هدف قرار می‌دادند و تجهیزاتشان را منهدم می‌کردند. دلیل دیگر انجام عملیات ثارالله، آزادسازی این ارتفاعات بود.[3]

منطقه عملیاتی ثارالله در شمال و شمال شرقی قصرشیرین و در نوار مرزی ایران و عراق، حد فاصل پاسگاه برار عزیز تا پاسگاه پرویز قرار داشت. از سوی محمد بروجردی، فرمانده سپاه منطقه 7، یکی از نیروهایی که در پاسگاه‌های شمال قصرشیرین و سرپل‌ذهاب به مدت طولانی فعالیت داشت، به‌عنوان مسئول اجرایی این عملیات انتخاب شد؛ رضا میرزایی.[4] سپس نیروهای بسیجی از استان همدان فراخوانده شده و تحت عنوان گردان ثارالله به کرمانشاه منتقل و پس از 22 روز آموزش در پادگان الله‌اکبر اسلام‌آباد، به پادگان ابوذر سرپل‌ذهاب اعزام شدند.[5]

مرحله شناسایی منطقه عملیاتی، توسط رضا میرزایی (مسئول محور عملیاتی و فرمانده گردان ثارالله) و فرماندهان گروهان‌ها در دو مرحله انجام شد. مرحله اول شناسایی ارتفاعات و برآورد نیرو برای نقاط عملیاتی بود. برای تأمین نیرو، دو گروهان از گردان ولی‌عصر‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف استان همدان و یک گروهان از گردان فتح کرمانشاه به گردان ثارالله مأمور شدند. در مرحله دوم شناسایی، افراد به عقبه‌های دشمن نفوذ کرده و نیروها و تجهیزات آن‌ها را شناسایی کردند.[6]

این منطقه در کنترل سپاه دوم ارتش عراق بود و لشکرهای 6 زرهی و 8 پیاده کوهستانی دشمن در سراسر محورهای غرب و شمال قصرشیرین مستقر بودند. تعداد نیروهای عمل‌کننده ایرانی در این عملیات 540 نفر بود که در 14 مرداد 1361 به مقر شهید صدوقی در ضلع جنوبی جاده قصرشیرین (منطقه عملیاتی) منتقل شدند.[7]

سرانجام عملیات ثارالله برای آزادسازی چند ارتفاع استراتژیک در محور قصرشیرین، در حوالی پاسگاه‌های پیروزخان و قلعه‌سفید عراق و همچنین با هدف تأمین جاده قصرشیرین به سرپل‌ذهاب در 15 مرداد 1361 در ساعت 4:30 بامداد با رمز «یاالله یاالله یاالله» آغاز شد. دو گردان از تیپ‌های حمزه و المهدی سپاه پاسداران با پشتیبانی یک گردان تانک از تیپ 2 زرهی سرپل‌ذهاب و یک گردان زرهی از تیپ 2 لشکر 81 ارتش، در این عملیات شرکت داشتند. در ابتدا نیروهای پیاده ایرانی با حمله از پنج محور به کمک آتش تانک به عراقی‌ها یورش بردند و توانستند شش ارتفاع مهم (تپه) را از اشغال عراق خارج کنند، اما براثر فشار سنگین آتش عراق، از چهار تپه عقب‌نشینی کردند و در دو تپه دیگر مستقر شدند.

در این عملیات که یک روز طول کشید، جاده قصرشیرین ـ سرپل‌ذهاب نیز از زیر دید و تیر عراقی‌ها بیرون آمد و امنیت آن تأمین شد.[8] علاوه بر آن جاده تدارکاتی عراقی‌ها از پیروزخان به تنگه بیشگان در زیر دید و تیر مستقیم نیروهای خودی قرار گرفت.[9]

ارتش عراق به تلافی این شکست ویرانه‌های شهر قصرشیرین را هدف آتش توپخانه قرار داد.[10]

خسارت‌های عراق در این عملیات عبارت بود از دویست کشته و زخمی، انهدام یک دستگاه تانک، سه دستگاه خودرو و یک انبار مهمات.[11] از نیروهای ایرانی 85 نفر شهید و 115 تن مجروح شدند و هجده نفر به اسارت عراقی‌ها درآمدند. پیکر بیشتر شهدای این عملیات در منطقه باقی ماند. سال‌ها بعد، پس از تفحص شهدا، به دلیل نداشتن پلاک، به‌صورت گمنام در مناطق مختلف ایران به خاک سپرده شدند.[12]

[1]. درودیان، محمد، سیری در جنگ ایران و عراق، ج2: خرمشهر تا فاو، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چ پنجم، 1378، ص38ـ36.

[2]. رشید، محسن، اطلس جنگ ایران و عراق، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1379، ص49.

[3]. میرزایی، رضا، حماسه‌های نامداران گمنام، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، 1394، ص808 و 809.

[4]. همان.

[5]. همان، ص810.

[6]. همان، ص812.

[7]. همان، ص813 و 814.

[8]. کاظمی، اصغر، بمو، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1379، ص185.

[9]. لطف‌الله‌زادگان، علی‌رضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ج20: عبور از مرز، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1381، ص553؛ درّی، حسن، اطلس راهنما7: کرمانشاه در جنگ، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1384، ص104.

[10]. روزنامه جمهوری اسلامی، ش923، 17 مرداد 1361، سال چهارم، ص2.

[11]. لطف‌الله‌زادگان، علی‌رضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ج20، ص553.

[12]. میرزایی، رضا، حماسه‌های نامداران گمنام، ص817.