لشکر 33 المهدی(عج)
محسن شیرمحمد
6 بازدید
لشکر 33 المهدی(عج) از جمله یگان‌های سپاه پاسداران در استان فارس بود که نقش مؤثری در عملیات‌های مختلف در دفاع مقدس داشت.
همزمان با فعالیت‌های ضدانقلاب در شمال غرب و غرب کشور به ویژه در مناطق کردنشین و گسترش تحرکات مسلحانه آن‌ها علیه نظام جمهوری اسلامی، نیروهای سپاه پاسداران فارس به همراهی تعدادی از نیروهای مردمی در گروه‌های متعدد عازم کردستان شدند. از جمله این نیروها اعزام سه گروه مسلح به سنندج در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۵۹ و اعزام نیرو به مهاباد در مرداد ۱۳۵۹ بود. با آغاز جنگ تحمیلی، رزمندگان سپاه فارس و نیروهای بسیجی راهی جبهه‌های نبرد حق علیه باطل شدند. نخستین گروه رسمی اعزامی به جنگ به جبهه جنوب در ۱۱ مهر ۱۳۵۹ به تعداد ۱۷۰ نفر و به اهواز صورت گرفت، سپس نیروهایی به محورهای عملیاتی آبادان، سوسنگرد، دهلران و مهران اعزام شدند.[1]
با اعزام روزافزون داوطلبان از شیراز و پیوستن آن‌ها به سایر رزمندگان در جبهه، نبود یک تشکیلات نظامی به منظور سازمان‌دهی نیروهای این استان به چشم می‌خورد. همین امر باعث شد تا نیروهای اعزامی فارس نخستین بار در قالب تیپ شهید آیت‌الله دستغیب به فرماندهی محسن بنائیان در ۱۲ دی ۱۳۶۰ با ۱۲۰۰ نفر عازم جبهه‌های جنوب شوند. با نزدیک شدن به عملیات فتح‌المبین (فروردین 1361) نیروهای زیادی از استان فارس در تیپ‌های لیله‌القدر، امام مهدی (عج)، شهید مهدی فیروزی و مالک اشتر سازمان‌دهی شدند.[2] در همین دوره تیپ ۳۳ المهدی (عج) در 5 اسفند 1360، قبل از عملیات فتح‌المبین به فرماندهی علی فضلی تشکیل شد.[3]
2 فروردین 1361 عملیات فتح‌المبین در منطقه غرب رود کرخه در خوزستان انجام شد[4] و تیپ المهدی(عج) با 6 گردان و در قالب قرارگاه فجر در این عملیات حضور یافت که منجر به آزادسازی 2500 کیلومتر مربع از اراضی اشغالی خوزستان شد.[5]
از آنجا که سازمان‌دهی و اعزام گردان‌ها به جبهه‌های جنگ در استان فارس به صورت متمرکز صورت می‌گرفت و این کار مستلزم اقدامات تبلیغاتی گسترده و صرف نیروی زیاد در خصوص جمع‌آوری نیروهای مردمی بود، تصمیم گرفته شد مسئولیت مستقیم تشکیل گردان‌های رزمی بر عهده شهرستان‌های استان فارس باشد. نواحی ۱ و ۷ (شیراز و آباده) مسئول تأمین نیروهای گردان‌های تیپ ۳۵ امام سجاد (ع)، نواحی ۲ و ۳ (جهرم و فسا) برای تأمین نیروی تیپ ۳۳ المهدی (عج) و نواحی ۴، ۵ و ۶ (بوشهر، یاسوج و کازرون) برای تأمین نیروی تیپ تازه‌تأسیس ۹۳ فاطمه الزهرا (س) در نظر گرفته شد.[6] پس از عملیات بیت‌المقدس(1361) تأمین نیروی تیپ ۳۳ المهدی (عج) رسماً در اختیار منطقه 9 سپاه پاسداران شامل استان‌های فارس، بوشهر و کهگیلویه و بویر احمد قرار گرفت.[7]
2 تیر 1361، محمدجعفر اسدی به فرماندهی تیپ المهدی (عج) منصوب شد که تا آخر جنگ تحمیلی در این سمت بود. همزمان نیز، این تیپ به استان فارس واگذار شد و نیروهایی که از سایر استان‌ها بودند از این یگان خارج و به یگان‌های استان خودشان فرستاده شدند.[8]
22 تیر 1361 عملیات رمضان در شرق بصره با هدف تصرف نشوه، تنومه و پل بصره انجام شد[9] و تیپ 33 المهدی (عج) در قالب قرارگاه فجر در این عملیات حضور داشت[10] که منجر به آزادسازی 250 کیلومتر مربع از خاک ایران و 80 کیلومتر از خاک عراق شد.[11]
۲۸ فروردین ۱۳۶۲ لشکر ۱۹ فجر به فرماندهی محمدنبی رودکی[12] تشکیل شد. ابتدا قرار بود تیپ‌های 33 المهدی (عج)، فاطمه زهرا (س)، 35 امام سجاد (ع) و ستاد قرارگاه فجر جمعاً لشکر 19 فجر را تشکیل دهند اما با مخالفت محمدجعفر اسدی فرمانده تیپ 33، این تیپ به صورت مستقل باقی ماند[13] و در اردیبهشت 1362، از لشکر ۱۹ فجر منفک شد.[14]
اسفند 1362 عملیات خیبر در شمال بصره انجام شد که منجر به تصرف جزایر مجنون (عراق) گردید؛[15] در این عملیات تیپ 33 المهدی(عج) به همراه تیپ 44 قمر بنی‌هاشم (ع) تحت کنترل قرارگاه خاتم‌الانبیا (ص) قرار داشت.[16]
19 اسفند 1363 عملیات بدر با هدف قطع جاده بصره - العماره و تهدید بصره از سمت شمال، انجام شد[17] و تیپ 33 المهدی(عج) در این عملیات نیز با 5 گردان شرکت داشت.[18] در عملیات بدر، قسمتی از هورالهویزه آزاد شد.[19]
در 20 بهمن 1364، عملیات والفجر ۸ با هدف تصرف شبه‌جزیره فاو و با عبور نیروهای ایران از اروندرود آغاز شد[20] و طی ۴۸ ساعت شهر فاو تصرف گردید و ایران بر خورعبدالله (تنها آبراه بندر ام‌القصر عراق) مسلط شد.[21] تیپ ۳۳ المهدی (عج) در این عملیات با کمک نیروهای ویژه غواص، مأموریت عبور از رودخانه، شکستن خط اول دشمن و پاکسازی سرپل به دست آمده را بر عهده داشت و تحت امر قرارگاه نوح عمل کرد. مأموریت این تیپ در مرحله بعد، مقابله با پاتک‌های ارتش عراق و جلوگیری از پیشروی آن‌ها و حفظ دستاوردهای مرحله اول عملیات بود.[22]
بعد از عملیات والفجر 8 ، تیپ ۳۳ المهدی (عج) به لشکر ارتقا یافت.[23]
سال 1365 و در پی طرح دفاع متحرک عراق، سپاه پاسداران، یگان‌های قائم را برای مقابله با این طرح تشکیل دادند. در این دوره یگان قائم ۳۲۶ فارس در 4 خرداد 1365 تشکیل شد. کلیه نیروهای این یگان از لشکر ۳۳ المهدی (عج) بودند. یگان قائم ۳۲۶ فارس در منطقه حاج عمران در ارتفاعات شهید صدر در خط پدافندی مستقر و 10 شهریور 1365 در عملیات کربلای 2 شرکت کرد؛ بعد از عملیات کربلای 2 این یگان در لشکر ۳۳ المهدی (عج) ادغام شد.[24]
3 دی 1365 عملیات کربلای ۴ توسط سپاه پاسداران در کنار اروندرود با هدف نزدیک شدن به بصره انجام شد[25] و لشکر 33 المهدی (عج) نیز در این عملیات حضور داشت.[26] در این عملیات، لشکر 33 المهدی(عج) در اختیار قرارگاه نوح قرار گرفت و به منظور تأمین جناح چپ عملیات، ۳ گردان غواص خود را وارد عمل کرد. با توجه به ناکامی کل عملیات در ساعات اولیه و عقب‌نشینی نیروها، لشکر ٣٣ المهدى (عج) ۳ گردان غواص و یگان دریایی خود را از دست داد. این یگان پس از کربلای ٤ تحت امر قرارگاه کربلا آماده اجرای عملیات در منطقه شلمچه شد.[27]
حدود ۱۵ روز بعد از عملیات کربلای ۴ و در 19 دی 1365 عملیات کربلای ۵ آغاز شد.[28] این عملیات به فرماندهی سپاه پاسداران برای پیشروی در شرق بصره و تصرف شلمچه به اجرا درآمد که منجر به آزادسازی 75 کیلومتر مربع از خاک عراق شد.[29] لشکر 33 المهدی(عج) نیز در قالب قرارگاه کربلا در این عملیات شرکت داشت.[30]
گردان‌های 326 قائم، 941، ثارالله، فجر، ابوذر و گردان تخریب، یگان‌های رزمی لشکر 33 المهدی (عج) در دفاع مقدس بودند.[31] 290.122 رزمنده در این لشکر، طی ۸ سال جنگ تحمیلی در ۲۹ عملیات آفندی و پدافندی شرکت داشتند.[32] جلال کوشا جانشین اطلاعات لشکر ۳۳ المهدی (عج)[33] و مرتضی جاویدی فرمانده گردان فجر[34] از جمله شهدای این یگان در دفاع مقدس هستند.
علی فضلی و محمدجعفر اسدی فرماندهی لشکر 33 را در دفاع مقدس بر عهده داشتند.[35]
با پایان جنگ تحمیلی، لشکر ۳۳ المهدی (عج) به دو یگان؛ تیپ ۳۳ هوابرد المهدی (عج) در جهرم (جنوب استان فارس) و تیپ ۳ انصارالحجه به عنوان یکی از تیپ‌های تحت امر لشکر ۱۹ فجر در فسا تقسیم شد.[36]
[1]. گروه راویان تخریب‌چی لشکر 19 فجر استان فارس، سرنیزه‌های خاکی، تهران، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1402، ص 44.
[2]. همان، ص 45.
[3]. ویکی شهید، «دانشنامه جهاد و شهادت، لشکر 33 المهدی»، https://wikishahid.ir/%.
[4]. رحیمی، مصطفی، «عملیات فتح‌المبین»، ویکی دفاع، https://wikidefa.ir/?id=1y43p4jd.
[5]. وب‌سایت سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس، «عملیات فتح‌المبین»، https://defadocs.ir/Operation .
[6]. گروه راویان تخریب‌چی لشکر 19 فجر استان فارس، همان، ص 46
[7]. ویکی شهید، همان.
[8]. سجادی‌منش، سیدحمید، هدایت سوم - خاطرات سردار محمدجعفر اسدی، تهران، سوره مهر، چ دوم، 1393، ص 216 و 217.
[9]. عشوریون، احمدرضا، اطلس لشکر 14 امام حسین (ع) در دوران دفاع مقدس، تهران، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1402، ص 184.
[10]. لطف‌الله‌زادگان، علی‌رضا، روزشمار جنگ ایران و عراق - عبوراز مرز، ج 20، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1381، ص 230.
[11]. حیدری باطنی، لیلا، «عملیات رمضان»، ویکی دفاع، https://wikidefa.ir.
[12]. گروه راویان تخریب‌چی لشکر 19 فجر استان فارس، همان، ص 47.
[13]. رفاهیت، علی‌رضا و حسین احمدی، تاریخ شفاهی دفاع مقدس - روایت محمدنبی رودکی فرمانده لشکر 19 فجر، تهران، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1402، ص 241.
[14]. ویکی شهید، همان.
[15]. میرزایی، رضا، حماسه‌های نامداران گمنام، تهران، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، چ چهل‌وچهارم، 1399، ص 444 و 469.
[16]. حسینی، سید یعقوب، نبردهای سال 1362 تا پایان 1364، تهران، ایران سبز، 1390، ص 341.
[17]. پوراحمد، احمد، جغرافیای عملیات ماندگار دفاع مقدس، تهران، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، چ دوم، 1390، ص 209.
[18]. حسینی، سید یعقوب، همان، ص 451.
[19]. پوراحمد، احمد، همان، ص 233.
[20]. پورجباری، پژمان، اطلس جغرافیای حماسی- خوزستان در جنگ، ج 1، تهران، صریر، 1389، ص 101.
[21]. احمدی‌پور، علی، شناسنامه ناوتیپ 13 امیرالمؤمنین در دوران دفاع مقدس، بوشهر، پلاک عشق، 1401، ص 22.
[22]. سمیع‌زاده، محمد و دیگران، «گزارش نبرد تیپ مستقل 33 المهدی (عج) در عملیات والفجر 8»، فصلنامه نگین ایران، ش 48، بهار 1393، ص 61.
[23]. ویکی شهید، همان.
[24]. همان.
[25]. پوراحمد، احمد، همان، ص 312، 323.
[26]. اردستانی، حسین، «تعیین‌کنندگی عملیات کربلای 5 و تصویب قطعنامه 598»، فصلنامه نگین ایران، ش 49، تابستان 1393، ص 11.
[27]. مرادی، مجید و دیگران، «گزارش نبرد یگان‌های 18 الغدیر و 33 المهدی (عج) در کربلای 5»، فصلنامه نگین ایران، ش 49، تابستان 1393، ص 80.
[28]. احمدی‌پور، علی، همان، ص 23
[29]. حیدری باطنی، لیلا، «عملیات کربلای 5»، ویکی دفاع، https://wikidefa.ir.
[30]. همان.
[31]. مرکز اسناد انقلاب اسلامی، «نگاهی به رشادت‌های لشکر 33 المهدی استان فارس»، 3 مهر 1400، https://irdc.ir/fa/news/70548.
[32]. سایت خبربان، «نقش‌آفرینی لشکر 33 المهدی در دوران دفاع مقدس»، https://41568945.khabarban.com/
[33]. خبرگزاری مهر، «برگزاری نخستین یادواره شهدای اطلاعات و عملیات تیپ ۳۳ المهدی جهرم»، 24 تیر 1396،
https://www.mehrnews.com/news/4031282.
[34]. خبرگزاری دفاع مقدس، «یادواره شهدای سه گردان لشکر ۳۳ المهدی (عج) تاکنون برگزار شده است»، 15 اردیبهشت 1403، https://defapress.ir/fa/news/665144.
[35]. مرکز اسناد انقلاب اسلامی، همان.
[36]. ویکی شهید، همان.
