موزه جنگ (خرمشهر)
سجاد نادری‌پور
24 بازدید
موزه جنگ خرمشهر (مرکز فرهنگی دفاع مقدس)، اولین موزه دفاع مقدس کشور است که در سال 1375 در حاشیه رود کارون و بلوار امام خمینی (ره) این شهر ساخته شد.
سابقه ساختمان فعلی موزه دفاع مقدس، به سال ۱۳۰۹ و حضور شرکت نفت انگلیس باز می‌گردد که از این ساختمان به عنوان دفتر اداری این شرکت استفاده می‌شد. با ملی شدن صنعت نفت در سال 1329ش، این ساختمان از اختیار انگلیسی‌ها خارج و تحویل شرکت ملی نفت ایران شد و تا پایان جنگ تحمیلی بخش اداری این شرکت بود. در دوران 19 ماهه اشغال خرمشهر توسط رژیم بعث، این ساختمان محل دیده‌بانی و فرماندهی تیپ فلوجه عراق بود. حدود 5 سال پس از پایان جنگ تحمیلی، به دلیل استحکام سازه‌ای این ساختمان که نمادی از ثمربخش بودن مقاومت ملت ایران در مقابل متجاوزان نیز بود، این مکان برای ساخت موزه دفاع مقدس انتخاب و در مدت سه سال بازسازی و تجهیز شد.
موزه جنگ خرمشهر 10 هزار متر مربع وسعت و 2 هزار و ۴۰۰ متر مربع زیربنا دارد. کتابخانه تخصصی دفاع مقدس با حدود 3 هزار جلد، سالن نمایش فیلم و آرامگاه 3 شهید گمنام که در نوروز سال ۱۳۸۵ در این مکان دفن شده‌اند، از جمله بخش‌های این موزه هستند. با توجه به این که این ساختمان محل دیده‌بانی دشمن در جنگ تحمیلی بود، برخی دست‌نوشته‌های اشغالگران بر دیوارهای ساختمان دست‌نخورده باقی مانده است که عربی جمله «آمده‌ایم که بمانیم؛ جئنا لنبقی» بیش از سایر نوشته‌های اشغالگران خودنمایی می‌کند.
مرکز فرهنگی دفاع مقدس خرمشهر دارای 6 سالن بحران، مقاومت، اشغال، آزادسازی، بازسازی خرمشهر و خرمشهر امروز است و هر بخش، گوشه‌هایی از حماسه مردم این شهر را در دفاع مقدس نشان می‌دهد.[1]
تالار اول، مربوط به قبل از آغاز رسمی جنگ تحمیلی و هجوم اولیه ارتش بعث است.
در تالار دوم، نمودهای عینی حماسه مقاومت 45 روزه مردم خرمشهر با دست خالی به نمایش درآمده است.
سومین تالار دوره اشغال خرمشهر را در خود جای داده و حقایقی از تخریب بی‌رحمانه خانه‌ها و سرقت اموال مردم توسط اشغالگران را با زبان تصویر به رخ می‌کشد.
در تالار چهارم عملیات «الی بیت‌المقدس» و آزادی خرمشهر به تصویر کشیده شده است.
تالار پنجم، بازگشت مردم به خرمشهر آزاد است.
و تالار ششم، خرمشهر امروز، 30 تصویر از دیروز و 30 تصویر از امروز شهر را در خود جای داده است.
در مجموعه تالارهای موزه، تابلوهای گرافیکی و آثار حجمی، ادوات به جا مانده از نیروهای بعثی و آثاری از شهیدان محوری و شاخص خرمشهر، مجموعه‌ای از وسایل مورد استفاده رزمندگان، شهدا، نمادهای مناطق جنگی و تندیس‌های هنری عرضه شده است.
در این موزه، آثار به‌جامانده از سرداران شهید حماسه مقاومت خرمشهر همچون سید محمدعلی جهان‌آرا و عبدالرضا موسوی از فرماندهان سپاه خرمشهر و دیگر شهدای ارتش و سپاه پاسداران و نیز ادوات نظامی دوران دفاع مقدس به نمایش گذاشته شده است. همچنین، بسیاری از آثار واقعی جنگ تحمیلی در دیوارهای ساختمان موزه، دست‌نخورده و بدون هیچ تغییری به نمایش درآمده است. یادگاری‌های شهدا، بازنمایی سنگرها، سلاح‌های کهنه و خاطرات شفاهی نیز بخشی از گنجینه این موزه است.
در محوطه بیرونی موزه، تعدادی از خودروهای دهه 1360 به صورت عمودی در زمین کاشته شده‌اند تا نمادی از اقدام رژیم بعث در اراضی بایر اطراف خرمشهر باشد، چه؛ اشغالگران پس از اشغال بندر خرمشهر، اراضی جاده آبادان - اهواز را با خودروهای موجود در گمرک به همراه تعداد زیادی میله‌های قطور و اشیاء مختلف، به صورت عمودی در زمین کاشته بودند تا احیاناً چتربازان ایران نتوانند در این منطقه فرود بیایند. پس از فتح خرمشهر، رزمندگان نام این منطقه را «میل‌آباد» گذاشتند که نمایی از آن در محوطه موزه بازسازی شده است.
30 راوی در موزه دفاع مقدس خرمشهر، کلیاتی از آنچه در سال‌های جنگ تحمیلی در خرمشهر رخ داده، برای بازدیدکنندگان شرح می‌دهند. در این موزه، همچنین مستند کوتاهی درباره آزادسازی خرمشهر، برای بازدیدکنندگان نمایش داده می‌شود.[2] امکان بازدید رایگان از موزه جنگ خرمشهر نیز برای همه فراهم است.
[1]. سایت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان، موزه جنگ خرمشهر، miraskhz.ir/؛ موسوی جد، سیدمحمد و دیگران، «نقش المان‌های گردشگری جنگ در افزایش نرخ بازدید گردشگران از موزه جنگ خرمشهر»، فصلنامه فضای گردشگری بهار، ش 38، 1400، ص 58-59.
[2]. موسوی جد، سیدمحمد و دیگران، همان؛ روزنامه جام جم، «آثار واقعی جنگ»، ش 6221، 3 خرداد 1401.
