آخرین مرحله
زینب احمدی
48 بازدید
فیلم سینمایی آخرین مرحله ساخته محسن محسنی‌نسب در ۱۳۷۴ با موضوع خنثی کردن حملات شیمیایی عراق توسط یک متخصص شیمی است.
کارگردان و فیلمنامه‌نویس محسن محسنی‌نسب، دستیار کارگردان علی غفاری، مدیر فیلمبرداری حسن علیمردانی، گروه فیلمبرداری حسن اسفندیاری، رستم حمیدی و محمد حسین‌زاده، نورپرداز سیروس عبدلی، منشی صحنه علی عبدالله‌زاده، سرپرست گویندگان خسرو خسروشاهی، صداگذاری و میکس اسحاق خانزادی، جلوه‌های ویژه محمدرضا شرف‌الدین و مرتضی اکبری، تدوین‌گر روح‌الله امامی، موسیقی متن و اجرا ناصر چشم‌آذر، طراح چهره‌پرداز فرید کشن فلاح، طراح صحنه و لباس محمدرضا شجاعی، عکاس هاشم عطار، مدیر تولید حبیب‌الله کاسه‌ساز، مجری طرح جواد شمقدری، طراح پوستر محمدعلی باطنی و بازیگران جهانبخش سلطانی، حسن عباسی، حسین یاری، حمید طالقانی، حبیب‌الله کاسه‌ساز، علی غفاری، شبنم اعلایی، احمد میر‌رفیعی، مرتضی اکبری، محمدرضا شرف‌الدین، سعید نیک‌پور و ... هستند.
فیلم 92 دقیقه‌ای آخرین مرحله به کمک فرماندهی لشکر ۲۱ ثارالله ساخته شده و تقدیم به شهدای این لشکر شده است. این فیلم محصول مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و مهراب فیلم با حمایت انجمن سینمای دفاع مقدس است و در ۳ مرداد ۱۳۷۵ در سینماهای آفریقا، اروپا، آسیا، البرز، شهر تماشا، شیرین، پیروزی، فرخ و ... به نمایش درآمد و 499،122،100 ریال فروش کرد.[1]
با اوج گرفتن حمله‌های شیمیایی ارتش عراق، ستاد فرماندهی به جستجوی راه‌حلی برای مقابله با آن است. یک متخصص شیمی به نام صدرا (جهانبخش سلطانی) پس از شنیدن خبر شهادت رزمنده‌ای به نام یوسف (علی غفاری) تحت تأثیر قرار گرفته و به جبهه می‌رود. او با همکاری نیروهای شناسایی قرارگاه، آزمایش‌هایی برای مقابله با حمله شیمیایی دشمن انجام می‌دهد. صدرا با رزمنده‌ای که چهره‌اش را پوشانده به نام سید روبرو می‌شود که حضورش در هر عملیات، پیروزی را برای رزمندگان به ارمغان می‌آورد. گروهی از رزمندگان پس از شناسایی انبار بمب‌های شیمیایی عراق، همراه سید و صدرا برای از بین بردن بمب‌ها اعزام می‌شوند. پس از انجام عملیات فقط سید، صدرا و یک رزمنده که بینایی خود را از دست داده زنده می‌مانند. سید، صدرا را مأمور می‌کند خبر موفقیت عملیات را به پشت جبهه برساند اما صدرا نیز تصمیم می‌گیرد به رزمندگان بپیوندد.[2]
این فیلم در دوره چهاردهم جشنواره فیلم فجر نامزد دریافت 4 جایزه شد و حسین یاری سیمرغ بلورین نقش دوم مرد را از آن خود کرد. همچنین این فیلم در دوره ششم جشنواره دفاع مقدس جایزه بهترین فیلمنامه، بهترین عکاسی و جایزه ویژه داوران جشنواره را دریافت کرد.[3]
برخی منتقدین گفته‌اند یکی از مشکلات اصلی فیلم شیوه غلط ارائه خط اصلی داستان است. فیلم در دادن اطلاعات مناسب به تماشاگر در ابتدای فیلم عاجز است. یکی از مهمترین قسمت‌های یک فیلم شروع آن است؛ حدود بیست دقیقه ابتدای این فیلم به حمله و زدوخورد بین نیروهای خودی و دشمن می‌‌گذرد و تماشاگر فقط می‌فهمد که جنگی بین دو گروه در جریان است. دلیل این نبرد مشخص نیست. پس از گذشت نیم ساعت از فیلم تازه متوجه می‌شویم که دلیل نبرد، حمله شیمیایی عراق است تا مخاطب آماده ورود شخصیت فیلم برای پیگیری موضوع شود.[4]
محسنی‌نسب در دو فیلم قبلی خود (باز باران، سپیدبال)، هم در نگاه منتقدین سینما و هم بازخوردهای مردمی با شکست مواجه شد، اما آخرین مرحله به گفته بینندگان این فیلم در جشنواره فجر و برخی منتقدین قوی‌تر و خوش ساخت‌تر بوده و از پرداختی سینمایی برخوردار است. فکر و ایده و طرح آن نیز برای یک فیلم سینمایی جذاب و تأثیرگذار دانسته شده است.
برخی منتقدین می‌گویند موضوع فیلم بکر و نسبتاً نو است؛ آدم‌هایی که زیر پارچه‌ای به اسم چفیه یک راه را می‌روند. البته از پرداخت خوبی بهره نبرده ولی همچنان تأثیرگذار است. یکی از سکانس‌های تأثیرگذار فیلم صحنه رساندن خبر شهادت سید به پدرش است که بر بیننده تأثیر بسیاری دارد.
به گفته کارشناسان دو نوع سینمای متفاوت در سینمای دفاع مقدس وجود دارد؛ یکی بیشتر به درگیری و نمایش صحنه‌های زد و خورد و انفجار می‌پردازد و دیگری درونیات آدم‌ها و شخصیت‌پردازی در آن نمود بیشتری دارد. آخرین نبرد از نوع دسته دوم است، اما به نوعی بین این دو نوع سینما معلق است زیرا در عین این که اصلی‌ترین مسئله آن نشان دادن روحیات و درونیات بسیجی‌هاست، نمایش صحنه‌های اکشن و انفجار و درگیری نیز در آن به وفور دیده می‌شود و این با ماهیت و جنس فیلم همخوانی ندارد و از مقصد اولیه فیلم دور افتاده است.
محمدرضا شرف‌الدین مسئول جلوه‌های ویژه فیلم دلیل حجم بالای صحنه‌های اکشن را چنین شرح می‌دهد: اگر شماها در جنگ حضور داشتید و جهنمی از اسلحه و باروت و خمپاره و انفجارهای عظیم را می‌دیدید متوجه می‌شدید که اکشن‌های این فیلم نسبت به آن چیزهایی که واقعاً در جنگ بود اصلاً قابل مقایسه نیست.
کارگردان فیلم نیز دلیل نمایش صحنه‌های زیاد اکشن را قدرتمند نشان دادن دشمن می‌داند و این که رشادت و تلاش رزمنده‌های ایران بیشتر معلوم شود.
این فیلم در جشنواره فیلم فجر توانست نظر مثبت بیشتر منتقدان را جلب کند و اغلب آنها فیلم را تحسین کردند. بعضی از منقدین نیز گفتند شخصیت سید در این فیلم سوژه نو و جدیدی است که ورودش به سینمای جنگ باعث تنوع و پویایی در این سینما شده است؛ سید رزمنده خستگی‌ناپذیری است که بعد از شهادتش، رزمندگان دیگر چفیه او را بر چهره خود می‌بندند و به یاد او راهش را ادامه می‌دهند. در واقع سید یک شاخص است که با برخورداری از صفات مورد نیاز یک رزمنده، دیگران را نیز با روحیه‌ای بالا به سمت هدف می‌کشاند.[5]
[1] - سالنامه آماری فروش فیلم و سینمای ایران ۱۳۷۵، ۱۳۹۶، ص ۷.
[2] - بهارلو، عباس، فیلمشناخت ایران- فیلم‌شناسی سینمای ایران (1382-1372)، تهران، قطره، ۱۳۹۳، ص ۷۷ و ۷۸.
[3] - http://www.sourehcinema.com.
[4] - ماهنامه فیلم، ش ۱۹۲، شهریور ۱۳۷۵، ص ۹۵.
[5] - ماهنامه سروش، ش ۷۹۹، ۲۷ مرداد ۱۳۷۵، ص 48-45.
