اخراجی‌ها ۲
زینب احمدی
50 بازدید
فیلم سینمایی اخراجی‌ها ۲ ساخته مسعود ده‌نمکی در سال ۱۳۸۶ است و داستان طنز هواپیماربایی و گروگان‌گیری مسافران ایرانی توسط منافقین و بردن آنها به بغداد است که با برخی آزادگان ایرانی در عراق روبرو می‌شوند.
کارگردان و فیلمنامه‌نویس مسعود ده‌نمکی، دستیاران کارگردان علی ثمینی، حامد شرفی‌نیا، حمیدرضا تهی‌دست، مسیح منصوری و بابک برهانی، گروه فیلمبرداری شاهین شمس، محمد داوطلب، حامد درفشی، یوسف ابراهیم‌زاده و مهدی قاسمی، صدابردار محمود خرسند، صداگذار علی غرابی تهرانی، جلوه‌های ویژه محمدجواد شریفی‌راد، منشی صحنه بهناز تاجیک، مدیر فیلمبرداری تورج منصوری، تدوینگر بهزاد مصلح، موسیقی متن علی توسلی، چهره‌پرداز ایمان امیدواری، مدیر صحنه فرشاد مهدیادگار، دستیار صحنه رضا عسگرخانی، عکاس احمدرضا شجاعی، مدیر تولید تینا پاکروان، تهیه‌کننده حبیبالله کاسه‌ساز، طراح پوستر احمدرضا شجاعی و بازیگران امین حیایی، اکبر عبدی، محمدرضا شریفی‌نیا، جواد هاشمی، ارژنگ امیرفضلی، قاسم زارع، شیلا خداداد، شهره لرستانی، نگار فروزنده، نیوشا ضیغمی، مینا جعفرزاده، لیلا بلوکات، مهراوه شریفی‌نیا، سپند امیر‌سلیمانی، سیروس کهوری‌نژاد، رامین پرچمی، فخرالدین صدیق‌شریف، جواد رضویان، امیریل ارجمند، حسام نواب‌صفوی، مهران رجبی، میرطاهر مظلومی، بیوک میرزایی، احمد ایران‌دوست و ... هستند.
این فیلم ۱۱۵ دقیقه‌ای محصول مؤسسه فرهنگی هنری هدایت فیلم، عصر انتظار و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی است که ۲۹ اسفند ۱۳۸۷ در سینماهای فلسطین، بهمن، استقلال، آزادی، جی، پایتخت، جوان، صحرا، ملت و ... به نمایش درآمد و ۷۸,۸۴۱,۴۶۷,۰۰۰ ریال فروش کرد.[1] این فیلم در دوره بیست وهفتم جشنواره بین‌المللی فیلم فجر برگزیده جایزه بهترین کارگردانی شد.[2]
بایرام (اکبر عبدی) و دوستان بی قید و بند و لاتش همراه روحانی محل (فخرالدین صدیق‌شریف) و سایر رزمندگان اسیر عراقی‌ها می‌شوند. همزمان دو منافق ( امیریل ارجمند و مهراوه شریفی‌نیا) یک هواپیمای ایرانی را می‌ربایند و در بغداد فرود می‌آورند. اسرای ایرانی با فرماندهان بعثی که از آنها می‌خواهند جلوی دوربین‌های تلویزیونی از کشورشان انتقاد کنند، کشمکش دارند. تعدادی از اسرای ایرانی که با عراقی‌ها همکاری می‌کنند باعث اختلاف در صفوف ایرانی‌ها شده‌اند. صدام در این میان با وعده پناهندگی به مسافران هواپیما، سعی در جذب آنها می‌کند. صدام به قصد نمایش چهره انسان‌دوستانه از خود، مسافران را به زیارت عتبات عالیات و بعد از آن ملاقات اسرای کمپ ۶ رمادی می‌برد، اما این ملاقات صحنه‌ای تراژیک رقم می‌زند که نقشه صدام را نقش برآب می‌کند. لحظه‌ای که عراقی‌ها گمان می‌کنند به نیت خود رسیده‌اند، اسرا با خواندن سرود «ای ایران» نقشه آنها را خنثی می‌کنند.[3]
مسعود ده‌نمکی گفته اخراجی‌ها ۲ روایت شنیده‌های من از اسارت و آنسوی خاکریزهاست که هیچ وقت ندیدمش و همین کار من را سخت‌تر می‌کرد.[4]
به عقیده تعدادی از منتقدین خنداندن مردم کار سختی است و برای خنداندن آنها باید از آنها بود و آنها را شناخت. همه شوخی‌های کمدی اخراجی‌ها سمت‌وسوی سیاسی اجتماعی دارد؛ مثل زدن و هجو دشمن، هجو ریاکاری و مانند آن. عمده شوخی‌های اخراجی‌ها ۱ و ۲ قصد دارد لحظه‌ای کمیک بسازد و تماشاگر را بخنداند. لحظاتی بعد صحنه جدی و تراژیک می‌شود و این کار سختی است.
برخی کارشناسان می گویند ده دقیقه اول این فیلم در هیچ فیلم جنگی ایرانی دیده نشده و تلخ و تند است، ولی بی‌هویتی را ترویج نمی‌کند بلکه مظلومیت ایران را در جنگ هشت ساله به تصویر می‌کشد و در این مهم از رنگ نوستالژیک صحنه و تانک‌های چند برابر دشمن برای نمایش خوی وحشیگری دشمن سود جسته است.
به نظر تعدادی از تحلیل‌گران سینما، حرف اصلی فیلم، برای اولین بار در سینمای ایران، این است که اسارت سخت‌تر از شهادت است و این حرف را به سادگی به تصویر می‌کشد. این فیلم حرف‌های دیگری نیز دارد؛ آزاد کردن اسرای دشمن در برابر قتل‌عام اسرای ایرانی توسط دشمن، به سخره گرفتن ریاکاری و تقیه، وحدت اسرا در برابر دشمن و نشان دادن این که همه آدم‌های جنگ و دفاع، مقدس و آسمانی نبوده‌اند بلکه تعدادی از رزمندگان این عرصه با صفاتی مانند ترس و هیجان و ضعف‌هایی مواجه بودند که در مجاورت آدم‌های رشدیافته جبهه به تدریج تغییر کردند. فیلم در نهایت جانمازآبکشی را نیز زیر سؤال می‌برد.
تعدادی از کارشناسان معتقدند اخراجی‌ها ضد جنگ نیست و در پاسخ به سؤال «چرا جنگیدیم» پاسخ می‌دهد که اگر نمی‌جنگیدیم حالا باید به صدام می‌گفتیم «آقا دایی». کار مهم اخراجی‌ها ۲ این است که نه فقط همه مردم ایران را مخاطب خود می‌داند، بلکه همه ملت را در دفاع از میهن سهیم و شریک می‌کند و این نگاه در سینمای ما مهجور است.[5]
منتقدین دیگری می‌گویند جایگاه این فیلم در حلقه سینمای روشنفکرانه و پیشرو ایران نیست و شکستن رکورد فروش، به دلیل ابتذال این فیلم است. فیلم از لحاظ محتوا و مضمون، مورد علاقه عامه مردم است، چرا که افشای راز می‌کند و فرم‌های به رسمیت شناخته شده قبلی را زیر سؤال می‌برد. روایت زندگی روزمره آدم‌ها، آن هم در شکلی غیر هنری، موسوم به سینمای مبتذل، همیشه برای مردم جالب بوده و فیلمساز با درک این واقعیت توانسته مخاطبین زیادی به سمت این فیلم بکشاند. سنت نمایش سرگرم کننده همراه لودگی شخصیت‌ها و به تساهل کشیدن روایت جنگ و جبهه، یکی از دلایل فروش بالای این فیلم است.[6]
[1]. سالنامه آماری فروش فیلم و سینمای ایران ۱۳۶۹، ۱۳۹۵، ص ۷.
[2] . http://www.sourehcinema.com/.
[3]- بهارلو، عباس، فیلمشناخت ایران- فیلمشناسی سینمای ایران (1390-1383)، تهران، قطره، ۱۳۹۳، ص ۲۸۲ و ۲۸۳.
[4] - ماهنامه فیلم‌نگار، ش ۷۷، سال هفتم، بهمن ۱۳۸۷، ص ۲۲ و۲۳.
[5] - فراستی، مسعود، فرهنگ فیلم‌های جنگ و دفاع ایران 1391-1359، تهران، ساقی، ۱۳۹۲، ص ۳۳- ۳۷.
[6] - ماهنامه فیلم‌نگار، ش ۸۲، سال هشتم، مرداد ۱۳۸۸، ص ۲۲ و ۲۳.
