عملیات‌ها
عملیات تنگ حاجیان
سمانه کرمیان
1571 بازدید
عملیات تنگ حاجیان یکی از عملیات‌های محدود و موفق ماه‌های اول جنگ تحمیلی بود که تلفات و ضایعات چشمگیری به دشمن وارد کرد و مسیر گیلان‌غرب به سرپل‌ذهاب را که مسدود بود، آزاد کرد.
عملیات محدود تنگ حاجیان در 14 تا 24 دی 1359 با فرماندهی و سازمان رزم مشترک ارتش و سپاه انجام شد که قصرشیرین، سرپل‌ذهاب و گیلان‌غرب را در بر می‌گرفت.[1]
گیلان‌غرب یکی از شهرهای استان کرمانشاه به فاصله پنجاه کیلومتری از مرز خسروی است. این شهر در منطقه کوهستانی واقع است که از چهار طرف به شهرهای خسروی در غرب، سرپل‌ذهاب در شمال، ایلام در جنوب و اسلام‌آباد در شرق ارتباط دارد. با شروع جنگ تحمیلی عراق برضد ایران، نیروهای متجاوز به سمت گیلان‌غرب پیشروی کردند و با وجود موفقیت‌های اولیه ناشی از کمبود نیروهای نظامی ایران در مرز، در حوالی تنگ حاجیان زمین‌گیر شدند.[2]
تنگ حاجیان در جنوب روستای نساردیره و در ده کیلومتری شرق روستای گورسفید و در میان ارتفاعات برآفتاب قرار دارد که نزدیک‌ترین راه وصولی به گیلان‌غرب محسوب می‌شود و دشت گیلان‌غرب را به دشت دیره در جنوب سرپل‌ذهاب متصل می‌کند.[3] تنگ حاجیان از مرز حدود چهل کیلومتر فاصله دارد. تصرف آن یعنی قطع ارتباط دو شهر و جدا شدن دو جبهه و عدم پیوستگی نیروهای خودی که مشکلات زیادی در پی داشت.[4]
ارتش عراق در 5 مهر 1359 پیشروی خود را به سمت گیلان‌غرب آغاز کرد. در روزهای بعد نیز پیشروی ادامه داشت و در هشتم مهر موفق شد تنگ حاجیان را به تصرف درآورد. با پیشروی نیروهای عراق، گیلان‌غرب در تیررس توپخانه میان‌برد آن‌ها قرار گرفت.
اولین بار 26 مهر 1359 موشک میان‌برد عراق به گیلان‌غرب اصابت کرد. در پاسخ به این حمله، هواپیماهای نیروی هوایی ایران، تنگ حاجیان را بمباران کردند.[5]
لشکر 81 زرهی ارتش و سپاه پاسداران گیلان‌غرب با هدف انهدام قوای دشمن و کسب برتری تاکتیکی، در این منطقه، عملیاتی طرح‌ریزی کردند و در 14 دی 1359 در دو محور شمالی و جنوبی تنگ حاجیان به اجرا درآوردند. این عملیات یازده روز طول کشید. در محور شمالی، موانع دشمن باعث شد تنها بخشی از ارتفاعات برآفتاب تصرف شود. در محور جنوبی، گردان پیاده سپاه به همراه گردان 285 زرهی ارتش، دو روستای گورسفید و آوه‌زین و ارتفاعات اطراف را تصرف کردند و سپس با پیشروی به سمت تنگ حاجیان با نیروهای محور شمالی الحاق کردند و بدین ترتیب، تنگ حاجیان آزاد شد. همچنین در محور جنوبی گردان پیاده ژاندارمری مستقر در داربلوط، چغالوند را تصرف کرد، لیکن در برابر واکنش دشمن، مجبور به عقب‌نشینی شد.
پس از آزاد شدن روستا و ارتفاعات آوه‌زین و تنگ حاجیان و روستای گورسفید، ارتش عراق تا 24 دی در این منطقه پاتک می‌کرد، اما هر بار با تحمل خساراتی به عقب برمی‌گشت و سرانجام از هفت کیلومتری به دوازده کیلومتری گیلان‌غرب رانده شد. در نتیجه آتش توپخانه عراق روی گیلان‌غرب کاهش یافت و نزدیک به چهل کیلومتر مربع از مناطق اشغالی آزاد شد.
در این عملیات چهار گردان نیروی ایرانی با پنج گردان نیروی عراقی درگیر شدند. خسارات ارتش عراق شامل انهدام دو فروند هلیکوپتر، بیست‌ونه دستگاه تاتک و نفربر، ده قبضه توپ و دوازده خودرو بود. صدوده نفر از نظامیان عراقی نیز اسیر شدند.[6]
حاصل عملیات، آزادسازی ارتفاعات شرقی شامل: تنگ حاجیان، ارتفاعات برآفتاب، حدفاصل تنگ حاجیان تا تنگ کورک، جاده بسیار مهم شهر گیلان‌غرب به شهر سرپل‌ذهاب و در تیررس قرار گرفتن قرارگاه لشکر 8 پیاده دشمن بود.
ناگفته نماند که گردان 285 تانک لشکر 81، گردان 812 مهدی و یک گردان توپخانه و پشتیبانی هوایی هوانیرو و نیروی هوایی ارتش در عملیات آزادسازی تنگ حاجیان نقش مؤثری داشتند.[7]
پرسنل گردان 110 و نیروهای زیرمجموعه آن مانند یگان‌های تانک، توپخانه، پدافند هوایی، گروهان دوم، گردان 134 پیاده که تحت امر گردان بودند و چند یگان دیگر نیز نقش بسزایی در عملیات تنگ حاجیان داشتند.
در طول سه روز نبرد در گیلان‌غرب، تیپ کوهستانی عراق نابود شد و همه مدارک مربوط به فرماندهی تیپ یادشده به دست نیروهای ایرانی افتاد.[8]
[1]. دری، حسن، اطلس راهنما7: کرمانشاه در جنگ، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه، 1384، ص92.
[2]. کریمی، قاسم، حماسه‌سازان تنگ حاجیان، تهران: ایران سبز، 1388، ص17ـ15
[3]. پورجباری، پژمان، اطلس جغرافیای حماسی3: کرمانشاه در جنگ، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، 1392، ص211
[4]. کریمی، قاسم، حماسه‌سازان تنگ حاجیان، ص17.
[5]. همان، ص21-19.
[6]. دری، حسن، اطلس راهنما7، ص92 و 93؛ پورجباری، پژمان، اطلس جغرافیای حماسی3، ص211 و 212.
[7]. کریمی، قاسم، حماسه‌سازان تنگ حاجیان. ص42.
[8]. همان، ص43 و44.
