مهاجر
زینب احمدی
20 بازدید
فیلم سینمایی مهاجر در سال 1368 توسط ابراهیم حاتمی‌کیا ساخته شده و هدایت یک هواپیمای بدون سرنشین به نام "مهاجر" را در جنگ تحمیلی برای کمک به نیروهای ایران به تصویر کشیده است.
کارگردان ابراهیم حاتمی‌کیا، فیلمنامه‌نویسان ابراهیم حاتمی‌کیا و حسین خورشیدی، جلوه‌های ویژه علی‌اصغر پورهاجریان، فیلمبردار محمدتقی پاک‌سیما، تدوینگر حسین زندباف، مدیر صحنه محمدرضا آهنج، چهره‌پرداز فرید کشن‌فلاح، موسیقی متن کریم گوگردچی، دستیار مسئول انفجار حسن شجاع کاوه، مدیر تولید عبدالله باکیده، خلبانان بالگرد عبدالرضا بهاری، احمد صنیعی‌منش و عقیل شاپوری و بازیگران علیرضا خاتمی، ابراهیم اصغرزاده، اصغر نقی‌زاده، غلامرضا علی‌اکبری، علیرضا زاهدی، فرید امیری، علیرضا مهدوی، محمد فاطمی، بهروز شفیعی، حمیدرضا چارکچیان، جواد نوری، علی شایسته‌مند، منوچهر حاج علی‌اکبری، حسن کریمی و ... هستند.[1]
این فیلم 90 دقیقه‌ای و 35 میلیمتری، محصول حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی است که 6 تیر 1369 به نمایش عموم درآمد و ۱۷۶.۲۹۴.۲۵۰ ریال فروش کرد.[2]
فیلم مهاجر در هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر سیمرغ بلورین بهترین فیلم، بهترین جلوه‌های ویژه، بهترین صداگذاری و بهترین موسیقی متن را از آن خود کرد.[3] همچنین دیپلم افتخار بهترین فیلمنامه نیز به این فیلم تعلق گرفت.[4] در دوره نهم جشنواره فیلم فجر نیز سیمرغ بلورین بهترین اعلان دیواری (پوستر) را از آن خود کرد. در دوره سوم جشنواره فیلم دفاع مقدس نیز دیپلم افتخار ویژه هیأت داوران و تندیس بهترین فیلمبرداری، بهترین جلوه‌های ویژه و بهترین کارگردانی از آن این فیلم شد.[5]
اسد و محمود دو رزمنده هستند که هدایت پرنده‌ای بدون سرنشین به نام "مهاجر" را بر عهده دارند. اسد و سه رزمنده دیگر برای شناسایی مواضع دشمن و انجام عملیات علیه آنها به منطقه دشمن نفوذ می‌کنند. با سقوط مهاجر، اسد و گروهش راه بازگشت ندارند. محمود نیز در عملیات شناسایی مجروح میشود و نمی‌تواند مهاجر را هدایت کند، اما مهاجر با هدایت اسد که در منطقه عراقی‌هاست بازگردانده میشود. از عکس‌هایی که این پرنده بدون سرنشین گرفته، روشن میشود که اسد و همقطارانش زنده‌اند. محمود به رغم مخالفت فرمانده‌اش، مهاجر را به سمت اسد به پرواز درمی‌آورد و اسد موفق میشود یکی از قرارگاه‌های دشمن را نابود کند. در عملیاتی دیگر مهاجر در کنار اسد سقوط می‌کند ولی او این پرنده بی‌سرنشین را از میان نیزار به پرواز درمی‌آورد و در حالی که در محاصره دشمن قرار دارد آن را به سمت نیروهای خودی می فرستد.[6]
فیلم مهاجر سومین کار بلند سینمایی ابراهیم حاتمی‌کیا است. اسم مهاجر از شهید اصغر مهاجر گرفته شده که خود از بانیان پرنده‌های قابل کنترل از راه دور در نیروی هوایی سپاه پاسداران بود.[7] حاتمی‌کیا ساخت این فیلم را حاصل تجربیات خود از جنگ می‌داند. به گفته وی هنگامی که مشغول فیلمبرداری از قایقی تندرو بود، هواپیمای کوچکی را مشاهده کرد که با شلیک به هدفی، توانسته خرابی زیادی به بار آورد. به گفته وی با کار کردن بر روی هدایتگران این هواپیمای کوچک قصه مهاجر شکل گرفته است.[8]
به گفته کارشناسان، فیلم مهاجر فضایی متفاوت از جبهه و جنگ خلق می‌کند؛ فضایی که انسان در آن حاکم است نه اسلحه. فضایش روحانی است و خشونت اهل جنگ در آن جایی ندارد. تمرکز فیلم بر دو شخصیت اصلی است؛ محمود (اهل علم و تجربه) و اسد (اهل دل و باور و ایمان) و رابطه این دو با هواپیمایی کوچک (مهاجر). مهاجر رابطی است بین محمود و اسد که در جریان فیلم، هویت می‌یابد و به واسط بین آن دو بدل میشود. از این به بعد هر چه نقش مهاجر به عنوان واسط انسانی میان محمود و اسد بیشتر میشود، نقشی فراتر از یک کبوتر نامه‌بر پیدا می‌کند. با رشد این نقش است که اهمیت انگشتان دستِ اسد و محمود و تماسشان با دکمه‌های کنترل‌کننده رادیویی بیشتر میشود. شخصیت اسد خواستار خونریزی و کشتار نیست بلکه عاشق خالقش و همچنین بندگان اوست. اسد هنگام هدف قرار دادن دکل، صبر می‌کند تا سرباز عراقی از آن خارج شود و بعد دکل را منفجر می‌کند زیرا قصدش کشتار بی‌مهابا نیست. کار در جبهه برای اسد نوعی تکلیف معنوی است، نه ادای کورکورانه وظایف.[9]
به نظر منتقدان، مهاجر جلوه‌ای از رقابت عقل و دل (که محمود و اسد نماد این دو هستند) در وجود حاتمی‌کیا است و این دو در اوایل فیلم دائماً با هم در جدالند. اسد اهل محاسبه و زندگی دنیایی نیست و قصد شهادت دارد، بالعکس محمود از ریسک کردن می‌ترسد و می‌خواهد بماند.[10]
در صحنه پایانی، شاهد پرواز مهاجر با پلاک رزمندگان شهید هستیم که به گفته منتقدان نقطه اوج فیلم است.[11]
حاتمی‌کیا خود در مورد ساخت مهاجر می‌گوید این فیلم به بررسی حالات روحی و روانی آدم‌های جبهه و موفقیت‌های آنها می‌پردازد. این کارگردان معتقد است به روحیات، درونیات و حالات بسیجیان در جبهه کمتر پرداخته شده است و در کل، ورود خود به سینما را به منظور بیان ناگفته‌های جنگ می‌داند.
در این فیلم از بازیگران غیر‌حرفه‌ای و عمدتاً بسیجی استفاده شده است.[12]
[1] - بهارلو، عباس، فیلمشناخت ایران- فیلم‌شناسی سینمای ایران (1372-1358) ، تهران، قطره، 1383، ص 212 -211.
[2] - سالنامه آماری فروش فیلم و سینمای ایران، سال ۱۳۶۹، ص ۷.
[3] - سایت سینمایی منظومhttps://www.manzoom.ir.
[4] - جاودانی، هما، سالشمار تاریخ سینمای ایران، تهران، قطره، 1381، ص 373.
[5] - https://irmdb.sourehcinema.com.
[6] - بهارلو عباس، همان؛ جاودانی، هما، همان؛ ماهنامه فیلم، ش 86، ص 34؛ ماهنامه صنعت سینما، ش 91، ص ۱۱۳.
[7] - ماهنامه فیلم، ویژه جشنواره فجر، ش 86، ص34؛ ماهنامه فیلم، ش 83، ص 8.
[8]- «غصه دوری‌ها»، مصاحبه با حاتمی‌کیا، ماهنامه صنعت سینما، ش 91، ص۱۱۳.
[9] - فراستی، مسعود، «ناقوس آیینه‌ها»، ماهنامه صنعت سینما، ش 91، ص ۱۱۳.
[10] - کشانی، علی‌اصغر، «هبوط و عسرت»، ماهنامه صنعت سینما، ش 91، ص ۱۱۳.
[11] - https://www.hawzahnews.com/news/1109681/ ؛ https://old.aviny.com/aviny/naghd_film/Mohajer.aspx.
[12] - «نمایش انسان در موقعیت»، ماهنامه فیلم، ش 83، ص 8 .
