هواپیمای اف ـ 33 (بونانزا)
محسن شیرمحمد
28 بازدید
هواپیمای اف-33 معروف به بونانزا از جمله هواپیماهای آموزشی در نیروی هوایی ارتش است که در دوران دفاع مقدس علاوه بر آموزش خلبانان، در امور دیده‌بانی هوایی نیز مورد استفاده قرار گرفت.
بونانزا، هواپیمای یک موتوره، آموزشی و ارتباطی ساخت شرکت بیچکرافت آمریکا است. اولین نمونه تولید شده از این هواپیما تحت عنوان بونانزا اف - ۳۳ اولین پرواز خود را در سال ۱۹۷۰ (1349ش) انجام داد. تاکنون بیش از ۲۰ مدل و حدود 17 هزار فروند از آن ساخته شده و همچنان در خط تولید قرار دارد. این هواپیما علاوه بر خلبان، گنجایش ۵ مسافر دارد. حداکثر سرعت این هواپیما ۳۲۶ کیلومتر در ساعت با سقف پرواز ۱۸۵۰۰ پا (حدود 6150 متر) و برد پروازی ۴۰۹ کیلومتر است. حداکثر وزن آن هنگام برخاستن ۱۶۵۶ کیلوگرم و دارای 38/8 متر طول است.[1] این هواپیما که بیشتر به منظور آموزش‌های مقدماتی پروازی مورد استفاده قرار می‌گیرد، مجهز به یک موتور با قدرت 285 اسب بخار است. بونانزا علاوه بر آموزش، برای مأموریت‌های ارتباطی، شناسایی و جابجایی نفرات نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و در سال 1352 به خدمت نیروی هوایی ارتش ایران درآمد.[2]
بعد از انقلاب اسلامی، اعزام دانشجویان خلبانی به آمریکا متوقف شد و آموزش‌ها در داخل کشور انجام گردید. اوایل سال 1358، 21 نفر از خلبانان نیروی هوایی ارتش داوطلب راه‌اندازی دوره آموزش خلبانی شدند و این دوره را در فرودگاه قلعه‌مرغی تهران[3] با هواپیمای بونانزا آغاز کردند.[4]
مهر 1359 تعداد 22 فروند بونانزا در نیروی هوایی وجود داشت.[5] در هر یک از پایگاه‌های هوایی تعداد دو فروند بونانزا مستقر بود. مابقی هواپیماهای بونانزا نیز در فرودگاه قلعه‌مرغی مستقر بودند.[6]
با آغاز جنگ تحمیلی، هواپیماهای بونانزا برای شناسایی هوایی نیز به کار گرفته شدند. 14 مهر 1359، پروازهای دیده‌بانی غیر مسلح هوایی با هواپیمای آموزشی بونانزا از فرودگاه قلعه‌مرغی آغاز شد. این پروازها از طلوع تا غروب آفتاب استمرار داشت. این تدبیر به منظور پر کردن خلأ پوشش رادارهای پدافند کشور اتخاذ شد و ایجاد پست‌های دیده‌بانی پرنده، کمک بزرگی به شبکه پدافندی کشور به خصوص در منطقه شمال غرب، غرب و مرکزی کرد.[7] کلیه هواپیماهای بونانزا باشگاه (آموزشگاه) هواپیمایی کشوری نیز در اختیار نیروی هوایی ارتش قرار گرفت. حداقل دو فروند از این هواپیماها در هر پایگاه نیروی هوایی مستقر شدند تا روزانه به صورت دیده‌بان حدود 50 تا 60 مایلی پایگاه در سَمت‌هایی که احتمال حمله هوایی می‌رود، دیده‌بانی کرده و تحرک هوایی دشمن به سمت پایگاه، پالایشگاه یا تأسیسات و مناطق حساس و کلیدی دیگر را به مراکز تصمیم‌گیر منطقه گزارش کنند.[8] از روز 15 مهر 1359 اولین هواپیمای بونانزا از باشگاه (آموزشگاه) هواپیمایی کشوری (فرودگاه قلعه‌مرغی) به عنوان دیده‌بان به پرواز درآمد.[9] پرواز نخستین هواپیمای «بونانزا اف-33» در منطقه بندرعباس و تنگه هرمز نیز برای مأموریت شناسایی در 29 مهر 1359 انجام شد.[10]
در خلال جنگ تحمیلی، جهاد خودکفایی نیروی هوایی ارتش دست به مهندسی معکوس هواپیمای بونانزا زد.[11] مهر 1366 کار ساخت این نوع هواپیما آغاز شد و با حمایت‌های سرهنگ منصور ستاری (شهید) فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش، قبل از اسفند 1366 بدنه هواپیما ساخته شد[12] و موتور بونانزا بر روی آن کار گذاشته شد.[13] در نهایت نیز طی مراسمی در 16 فروردین 1367 این هواپیما با نام پرستو نخستین پرواز خود را با موفقیت انجام داد.[14] پرستو اولین هواپیمای تک موتوره پیستونی و دونفره ساخته شده در نیروی هوایی ارتش است که وارد چرخه خدمت و آموزش شد.[15]
اکنون دانشجویان خلبانی در نیروی هوایی ارتش برای آموزش‌های مقدماتی پرواز به پایگاه هوایی قیام (کوشک نصرت قم) اعزام شده و دوره‌های پرواز ابتدایی را با هواپیمای بونانزا می‌گذرانند.[16] متخصصان و کارکنان مرکز تعمیرات فرماندهی آماد و پشتیبانی نیروی هوایی ارتش نیز امور مربوط به تعمیرات هواپیماهای پرستو را بر عهده دارند.[17]
[1]. بابایی، محمدرضا، پرنده‌های پولادین ایران، ج 3، تهران، سبز رایان گستر، 1394، ص 46.
[2]. زینلی، نصرالله، آماد و پشتیبانی هوایی در دفاع مقدس، تهران، مرکز انتشارات راهبردی نهاجا، 1394، ص 236.
[3]. خانبان‌پور، مهدی، پروازهای ترابری هوایی در جنگ و بعد از جنگ، «سایت تاریخ شفاهی ایران»، 18 مرداد 1396،
www.oral-history.ir/?page=post&id=7238 .
[4]. مهرنیا، احمد، ستاره‌های نبرد هوایی، ج2، تهران، سوره مهر، 1390، ص 519.
[5]. زینلی، نصرالله، همان، ص 278.
[6]. همان، ص 265.
[7]. موسوی، سیداسماعیل و همکاران، تقویم مستند عملکرد نیروی الهی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، ج 3، مهر 1359، تهران، مرکز انتشارات راهبردی نهاجا، 1397، ص 442 و441.
[8]. همان، ص 443.
[9]. همان، ص 456.
[10]. همان، ص 647.
[11]. «عصر کابین‌های دیجیتال در نهاجا؛ از T90 تا یاسین»، خبرگزاری فارس، 25 مهر 1398،
https://farsnews.ir/politics/1571312701000765125.
[12]. اکبر، علی، پاکباز عرصه عشق، تهران، نشر آجا، 1375، ص 86 تا 88.
[13]. هاشمی، علی‌رضا، کارنامه و خاطرات هاشمی رفسنجانی- پایان دفاع آغاز بازسازی، سال 1367، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، 1390، ص 64.
[14]. اکبر، علی، همان، ص 86 تا 88.
[15]. «عصر کابین‌های دیجیتال در نهاجا؛ از T90 تا یاسین»، همان.
[16]. «گزارشی از پایگاه شهید بابایی اصفهان»، ویژه‌نامه الکترونیکی روز ارتش و حماسه‌آفرینی‌های نیروی زمینی، پورتال ارتش،
https://www.aja.ir/portal/home/?PAPER/71464/71646/1701079/.
[17]. «یک فروند هواپیمای پرستو ۱۴ به ناوگان پروازی نیروی هوایی ارتش ملحق شد»، خبرگزاری فارس، 13 شهریور 1392،
