تیپ 55 هوابرد شیراز

محسن شیرمحمد
43 بازدید

تیپ 55 هوابرد شیراز از جمله یگان‌های رزمی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در دفاع مقدس بود.

تاریخچه تشکیل این تیپ به اواخر دهه 1340 بازمی‌گردد. ســال 1349 دو گردان با عناوین 01 و 02 در پادگان باغشــاه تهران تشکیل شد. دو سال بعد این دو گردان به شیراز منتقل شــدند و با اضافه شــدن دو گردان دیگر، تیپى تشکیل شد که یکى از تیپ‌های لشکر فارس محسوب می‌شد و با انحلال لشکر فارس، تیپ 55 هوابرد شیراز در سال 1355 شکل گرفت.

 پس از پیروزى انقلاب اسلامى، با شروع غائله کردستان، گردان 101 تیپ هوابرد اولین یگان نظامى، به غیر از یگان‌های سرزمینى در منطقه غرب، بود که از منطقه سرزمینى خود در شیراز به کردستان عزیمت کرد و به مقابله با ضدانقلاب در محور سردشت پرداخت و با تقدیم 47 شهید و 127 مجروح، در آزادسازی این منطقه نقش ایفا کرد. بعداً گردان‌های 126، 158، 146 و گروهان شناسایى تیپ 55 نیز در کردستان حضور یافتند.[1]

اوایل مهر 1359 با توجه به تهدیدات عراق مبنی بر حمله به جزایر سه‌گانه ایرانی در خلیج ‌فارس، نیروهایی از تیپ 55 هوابرد برای کمک به تکاوران دریایی در جزایر  تنب بزرگ و کوچک مستقر شدند و به دفاع از این مناطق پرداختند.[2] این نیروها پس از آغاز جنگ تحمیلی و احتمال سقوط پل نادری در غرب دزفول، در 8 مهر 1359 به دزفول منتقل شدند و به دفاع از این منطقه پرداختند.[3]

با آغاز جنگ عمده نیروهای تیپ هوابرد به جنوب کشور اعزام شدند و در مهر 1359 گردان 135 تیپ هوابرد تحت فرماندهی تیپ 84 ارتش به دفاع از ارتفاعات شمال دشت عباس تا مهران پرداخت.[4] 11 آذر 1359 دو گردان باقی‌مانده تیپ 55 در شیراز، به غرب دزفول منتقل شدند و همراه با گردان 135، دفاع از رقابیه را بر عهده گرفتند و سپس به جبهه کرخه کور اعزام شدند.[5]

این تیپ در سال 1361 در عملیات فتح‌المبین حضور داشت. در این عملیات تیپ 55 هوابرد در قالب قرارگاه فتح همراه با یگان‌هایی از سپاه پاسداران برای تصرف ارتفاعات شرقی دشت عباس و تپه ابوصلبی خات وارد نبرد شد. رزمندگان اسلام پس از هفت روز نبرد، توانستند حدود 2.200 کیلومتر مربع از سرزمین‌های اشغالی غرب خوزستان در حدفاصل عین خوش تا فکه را آزاد کنند.[6] در این عملیات، تیپ 55 همراه با نیروهای سپاه پاسداران توانستند با تصرف تنگه رقابیه و میشداغ، ارتفاعات منطقه رقابیه را هم به تصرف درآورند.[7]

اردیبهشت 1361 عملیات بیت‌المقدس در منطقه خوزستان طرح‌ریزی شد تا نیروهای ارتش و سپاه به منطقه جنوب رودخانه کرخه و غرب رود کارون حمله کرده و ضمن انهدام نیروهای دشمن و آزادسازی خرمشهر و هویزه، به مرزهای بین‌المللی برسند. تیپ 55 هوابرد در قالب قرارگاه فتح 4 همراه با تیپ 37 زرهی ارتش و تیپ 25 کربلا (سپاه پاسداران) در جبهه میانی این عملیات مستقر شد. در جبهه میانی قرارگاه فتح مأموریت داشت با عبور از رودخانه کارون به نیروهای دشمن حمله کند. این موضوع نقش تعیین‌کننده در موفقیت عملیات داشت زیرا تلاش اصلی عملیات بیت‌المقدس با عبور از رودخانه کارون و توسعه سرپل، طرح‌ریزی شده بود. با آغاز عملیات در بامداد 10 اردیبهشت 1361، نیروهای قرارگاه فتح و از جمله تیپ 55 پس از عبور از رودخانه کارون با غافلگیر کردن دشمن موفق شدند خود را به جاده اهواز-خرمشهر برسانند. در ادامه عملیات، این نیروها پس از شکست دشمن موفق شدند به مرزهای بین‌المللی در جنوب غرب خوزستان برسند. در مرحله سوم عملیات، تیپ 55 از کنترل عملیاتی قرارگاه فتح خارج شد و به همراه تیپ 25 کربلا به دفاع از جاده شلمچه پرداختند. این نیروها سپس در محاصره خرمشهر و آزادسازی آن نقش داشتند.[8]

تیپ 55 هوابرد در مهر 1361 و در عملیات مسلم بن عقیل برای آزادسازی مناطق غربی سومار و همچنین در بهمن 1361 و عملیات والفجر مقدماتی برای تصرف غرب منطقه میشداق نیز حضور داشت.[9]

در عملیات والفجر 1 در فروردین 1362 نیز تیپ 55 با 4 گردان پیاده و یک گردان توپخانه 105 میلی‌متری در قالب قرارگاه نجف 1 همراه با یگان‌های سپاه  پاسداران حضور یافت. بعد از پایان عملیات نیز این تیپ عهده‌دار پدافند شد.[10]

تیپ 55 در عملیات خیبر در اسفند 1362 نیز شرکت کرد که با فتح جزیره مجنون همراه بود. از جمله عملیات دیگری که تیپ 55 در آن حضور داشت عملیات بدر در اسفند 1363 در منطقه جزایر مجنون و همچنین قادر در تیر 1364 و منطقه حاج عمران بود.[11]

تیــپ هوابرد در جنگ تحمیلى علاوه بر پنج گــردان رزمى و گروهان‌هاى مستقل، سه گردان قدس را به گردان‌های 753، 754 و 796 تکاور تبدیل و به ساختار خود اضافه کرد. بعداً یک گردان آموزشی نیز تشکیل و به سازمان تیپ اضافه شد که در پادگان کنونى تیپ هوابرد مســتقر و به جــذب و آموزش نیروی کادر و وظیفه می‌پردازد.

در دوران دفاع مقدس، تیپ 55 هوابرد شیراز در نیروهاى مســلح تنها تیپى بــود که 8 گردان رزمى داشت و در حد یک لشکر بود. تیپ 55 هوابرد در دفاع مقدس، در 27 عملیات شرکت کرد و بیشتر به عنوان یک یگان خط‌شکن در جنگ حضور داشت و بیش از 2350 شهید، 12700 نفر جانباز و بیش از 700 نفر آزاده تقدیم انقلاب کرد.

 بعد از پایان جنگ تحمیلى، یگان‌های تیپ 55 هوابرد به شیراز بازگشتن و در سال 1370 ساخت و تولید چتر در این تیپ در دستور کار قرار گرفت و این تیپ یگانى تحت عنوان بارریز در پایگاه هوایى شهید دوران  شیراز تشــکیل داد که وظیفه واگذارى چتر و اجــراى ملزومات چتربازى را بر عهده دارد. در حال حاضر تیپ 55 هوابرد ضمن تولید نیازمندی‌های چتر، خود توانایى تولید انواع چترهای مربوط به چتر مهمات سلاح‌های تیر منحنى، گلوله منــور 81 و 120 و انواع توپ‌ها را نیز دارد.[12]

از فرماندهان شاخص این تیپ در دوران دفاع مقدس می‌توان به سرتیپ کریم عبادت و سرهنگ عباس کیانیان اشاره کرد. اکنون سرهنگ بابک زرین‌کلاه فرماندهی تیپ 55 هوابرد را بر عهده دارد.[13]

[1]. حسین‌احمدی، علی، «عملیات برد بلند در عملیات مشترک هوابرد»، ماهنامه صف، ش 419، اسفند 1394 و فروردین 1395، ص 60 تا 62.

[2]. حسینیا، احمد، اینجا چه کار می‌کنید، تهران، آتشبار، 1398، ص38 و 39؛ جعفری جبلی، علی و مجید منصوری، تقویم تاریخ دفاع مقدس نیروی دریایی ـ زمینه‌های بروز جنگ، ج 1، تهران، دفتر پژوهش‌های نظری و مطالعات راهبردی نیروی دریایی ارتش، 1388، ص 237.

[3]. حسینیا، احمد، همان، ص38 و 39؛ سیاری، حبیب‌الله و دیگران، تقویم تاریخ دفاع مقدس نداجا - آوردگاه تکاوران دریایی، ج 2، تهران، دفتر پژوهش‌های نظری و مطالعات راهبردی نیروی دریایی ارتش، 1389، ص 282 و 294.

[4]. حسینی، سیدیعقوب و دیگران، ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس - نبردهای غرب دزفول، ج 1، تهران، سازمان عقیدتی سیاسی ارتش ، 1372، ص120.

[5]. همان، ص 154 و 155.

[6]. جعفری، مجتبی، اطلس نبردهای ماندگار، تهران، سوره سبز، چ سی و پنجم ،1393، ص 74.

[7]. درودیان، محمد، تجزیه و تحلیل جنگ ایران و عراق - جنگ، بازیابی ثبات، ج 2، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، چ سوم، 1384، ص 208.

[8]. درودیان، محمد، سیری در جنگ ایران و عراق - از خونین‌شهر تا خرمشهر، ج 1، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران، چ چهارم، 1377، ص 113، 117، 133، 146 ، 147.

[9]. جعفری، مجتبی، همان، ص 82 و 86.

[10]. حسینی، سیدیعقوب، نبردهای سال 1362 تا پایان 1364، تهران، هیئت معارف جنگ شهید سپهبد علی صیاد شیرازی، 1389، ص 27،54 و 74.

[11]. جعفری، مجتبی، همان، ص 96، 104 ،110.

[12]. حسین‌احمدی، علی، همان، ص63.

[13]. روزنامه کیهان، 16 تیر 1399 www.kayhan.ir/fa/news/192459.