آثار

حمله هوایی به الولید

مریم لطیفی
540 بازدید

کتاب «حمله هوایی به الولید»، روایت حمله نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به پایگاه‌های سه‌گانه الولید و انهدام بخشی از هواپیماها و تجهیزات عراقی موجود در این پایگاه‌هاست.

احمد مهرنیا از خلبانان اف-5 در دفاع مقدس ۱۷۴ مأموریت گشت رزمی و پرواز پوشش هوایی، ۷۲ سورتی پرواز آلرت (اسکرامبل) و تعدادی اسکورت هوایی در پایگاه‌های تبریز، اصفهان، دزفول، امیدیه و بوشهر انجام داده و در ۴۴ عملیات بمباران برون‌‌مرزی و پشتیبانی نزدیک هوایی از نیروهای سطحی شرکت داشته ‌است. وی پس از بازنشستگی در سال 1384، به نگارش کتاب با موضوع نیروی هوایی در جنگ تحمیلی روی آورد[1] که حمله هوایی به الولید اولین کتاب وی است. او در عملیات حمله هوایی به الولید در یکی از دسته‌های پروازی اف-5 پایگاه هوایی تبریز حضور داشت و مأموریت پشتیبانی هوایی از تانکرهای سوخت‌رسان عملیات را انجام داده است.[2]

کتاب حمله هوایی به الولید (اچ-3) در سال 1389 با شمارگان 2500 نسخه، بهای 36000 ریال، در 244 صفحه، با جلد نرم (شومیز) و در قطع رقعی به چاپ رسیده است. طراح جلد حسام صادقی است، چاپ و صحافی کتاب را سازمان چاپ نهال انجام داده و انتشارات سوره مهر (وابسته به حوزه هنری) منتشر کرده است.[3]

جلد کتاب به رنگ سرمه‌ای است که بر روی آن موقعیت جغرافیایی پایگاه‌های الولید به تصویر درآمده که یک هواپیمای اف-4 در حال نزدیک‌شدن به آن‌هاست. عنوان اصلی کتاب به خط درشت سبز و به صورت افقی در پایین کتاب و عنوان فرعی به رنگ صورتی، به صورت عمودی در کنار آن نوشته شده است.

پس از صفحات عنوان و شناسنامه، فهرست مطالب آمده است. کتاب دارای سه پیشگفتار است و محتوای اصلی آن در یازده بخش شرح داده شده است، در انتها نیز زندگی‌نامه نویسنده و پیوست: نمونه‌ای از دفاتر ثبت پرواز و تصاویر آمده است. در کنار تصاویر انتهای کتاب که به دیدار خلبانان و دست‌اندرکاران این عملیات با امام خمینی‌(ره) اختصاص دارد، بیش از صد تصویر نیز در متن کار شده است.

پس از فهرست مطالب و قبل از پیشگفتارها، فرازهایی از سخنان مقام معظم رهبری‌مدظله‌العالی در دیدار با اعضای دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری در تیر 1370 آمده که به اهمیت نگارش تاریخ دفاع مقدس اشاره دارد. اولین پیشگفتار متعلق به مؤلف است و در آن به موضوعاتی چون نقش نیروی هوایی در جنگ تحمیلی، هدف از نگارش کتاب، نحوه جمع‌آوری اطلاعات و منابع می‌پردازد. دومین پیشگفتار را خلبان بازنشسته، فرج‌الله برات‌پور لیدر دسته پروازی، نگاشته است. وی ضمن برشمردن اهمیت حمله هوایی به الولید، از زحمات نویسنده برای نگارش کتاب تشکر کرده است. سومین پیشگفتار متعلق به سرتیپ 2 خلبان حسین چیت‌فروش، رئیس مرکز پژوهش‌های نظری و مطالعات راهبردی نهاجاست که در آن به اهمیت این عملیات و نگارش این کتاب پرداخته است.

مطالب کتاب بر اساس سیر زمانی و در یازده بخش آمده است:

«طراحی عملیات»، «عملیات اجرا می‌شود»، «دومین اجرای ناموفق عملیات»، «آماده‌شدن برای انجام عملیات نهایی»، «آغاز عملیات نهایی»، «فانتوم‌های فرای مرزهای غربی عراق» (به سوخت‌گیری هواپیماها برای بار دوم، بمباران اهداف، آسیب‌دیدن یکی از هواپیماهای اف-4 و فرود اضطراری در خاک سوریه می‌پردازد.) «بازگشت به وطن و استقبال گرم» (به سوخت‌گیری مجدد هواپیماها، بازگشت آن‌ها و ورود به خاک ایران، فرودآمدن در پایگاه هوایی همدان، استقبال از آنان و دیدار خلبانان و دست‌اندرکاران عملیات در روزهای بعدی با امام خمینی‌قدس‌سره‌الشریف پرداخته است.) «بازگرداندن هواپیمای آسیب دیده»، «بازتاب‌های عملیات حمله به الولید»، «در حاشیه» و «مهمات به‌کاررفته در عملیات».

بخش «آغاز عملیات نهایی» با 53 صفحه طولانی‌ترین بخش کتاب است که به نحوه طراحی عملیات، مراحل انجام عملیات، اولین و دومین تلاش ناکام برای اجرای عملیات، اقدامات احتیاطی برای شروع عملیات، پروازهای پوششی، آماده‌سازی هواپیماها و مسلح‌نمودن آن‌ها، سوخت‌گیری بر روی دریاچه ارومیه، ورود هواپیماها به خاک عراق و حمله سه فروند هواپیمای اف-5 از پایگاه تبریز به پالایشگاه کرکوک و انهدام اهداف پرداخته است

بخش «مهمات به کار رفته در عملیات» با یک صفحه کوتاه‌ترین بخش کتاب است که به نحوه تعمیر هواپیمای آسیب‌دیده توسط متخصصان ایرانی و بازگشت آن به ایران، بازتاب این حمله هوایی در سطح داخلی و خارجی، برخی مباحث فرعی در ارتباط با عملیات و پس از آن و مهمات‌های به کار رفته در عملیات پرداخته است.

احمد مهرنیا برای نگارش کتاب، ضمن بهره‌گیری از اسناد و مدارک در دسترس، با تعدادی از افرادی که به نحوی در عملیات شرکت داشته‌اند، حضوری یا تلفنی مصاحبه کرده است. نویسنده از ارجاعات پاورقی برای توضیحات بیشتر بهره گرفته است.

این کتاب در 31 شهریور 1389 در مراسمی با عنوان «تا اوج با خداوند» که به پاسداشت خلبانان شهید حاضر در عملیات حمله هوایی به الولید اختصاص داشت، در فرهنگسرای خاوران رونمایی شد.[4]

کتاب حمله هوایی به الولید در سال 1390 به چاپ دوم رسید. در این چاپ، جلد کتاب تغییر کرد و در مجموع شانزده صفحه به برخی از بخش‌های داخل کتاب اضافه شد.[5] جلد جدید تصویر خلبانی است که در اتاق کابین هواپیمای اف-4 نشسته و در حال پرواز است و سه هواپیمای اف-4 دیگر در سمت چپ آن قرار دارند. در طرح جلد جدید عنوان اصلی کتاب با قلم درشت به صورت افقی بر روی جلد، زیر تصویر خلبان نشسته در اتاق کابین آمده است.

احمد مهرنیا تاکنون در مصاحبه‌ها و نشست‌های مختلفی، به نحوه نگارش و شرح موضوع کتاب پرداخته است.[6] در برخی از روزنامه‌ها و سایت‌ها همچون روزنامه ایران، سایت تاریخ شفاهی ایران و تابناک نیز این کتاب برای خوانندگان معرفی شده است.[7] در خرداد 1395 نیز جلسه نقد کتاب با تلاش اداره کتابخانه‌های عمومی شهرستان اندیمشک و در سالن اجتماعات پایگاه شکاری وحدتی دزفول برگزار شد.[8] در مجموع تا سال 1401، نُه چاپ از این کتاب منتشر شده است.[9]

[1]. مهرنیا، احمد، ستاره‌های نبرد هوایی (زندگی‌نامه، خاطرات و تصاویری از خلبانان سال‌های دفاع مقدس)، ج1، تهران: سوره مهر، چ دوم، 1393، ص421-419.

[2]. مهرنیا، احمد، حمله هوایی به الولید (اچ-3): انهدام انواع هواپیماها و تجهیزات موجود در مجموعه پایگاه‌های سه‌گانه الولید معروف به اچ-3، تهران: سوره مهر، چ دوم، 1390، ص126-123؛ روزنامه کیهان، ش20207، 24 اردیبهشت 1391، ص10.

[3]. مهرنیا، احمد، حمله هوایی به الولید (اچ-3)، صفحه شناسنامه.

[4]. https://www.oldsooremehr.ir/fa/content/4059

[5]. مهرنیا، احمد، حمله هوایی به الولید (اچ-3)، چ دوم.

[6]. روزنامه کیهان، ش20207، 24 اردیبهشت 1391، ص10؛ https://www.farsnews.ir/news/13910115000126

[7]. روزنامه ایران، ش6582، 8 شهریور 1396؛ http://oral-history.ir/?page=post&id=1867؛

https://www.tabnak.ir/fa/news/156125

[8]. https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/03/06/1085098

[9]. مهرنیا، حمله هوایی به الولید (اچ-3)، چ نهم، 1399.