جنگ‌افزار
آرپی‌جی.7
معصومه عابدینی
8047 بازدید
راکت‌انداز آرپی‌جی.7 (R.P.G.7)، جنگ‌افزاری دستی‌ست که برای مبارزه با هدف‌های زرهی دشمن، مثل تانک، توپ‌های خودکششی و نفربرهای زرهی و انهدام افراد دشمن در سنگرهای بتونی به کار برده می‌شود.
آرپی‌جی، واژه اختصاری عبارت سه‌کلمه‌ای انگلیسی «Rocket Propled Grenad» است که از آن با عنوان‌های نارنجک‌انداز، راکت‌انداز، موشک‌انداز، موشک ضدتانک، سیستم پرتاب نارنجک ضدتانک و پرتابه نارنجک نیز یاد می‌شود.
پس از جنگ جهانی دوم، به علت خطرات استفاده از نارنجک‌های پرقدرت برضد تانک‌ها و همچنین طول و وزن زیاد تفنگ‌های ضدتانک، روس‌ها به فکر ساختن سلاحی سبک‌تر و کم‌خطرتر افتادند که نتیجه آن، موشک‌انداز آرپی‌جی.2 با برد حدود صد متر و قدرت نفوذ در زرهِ حدود 17 سانتی‌متر بود. بعدها نمونه کامل‌تر و بهتری تولید شد که آرپی‌جی.7 نامیده شد. این سلاح، در سال 1962م به تولید رسید و از سال 1967م در اسرائیل، جنگ‌افزار استاندارد شناخته شد که تأثیر آن در جنگ اعراب و اسرائیل در سال 1973م به چشم آمد. این سلاح، در حال حاضر، جنگ‌افزار ضدتانک سازمانی روسیه و ارتش‌های پیمان ورشو سابق است. در ویتنام، در رزم‌های گوناگون، قدرت و توانایی آن شامل تیراندازی به طرف بالگردها، ارزش آن را محرز کرد و در جنگ تحمیلی عراق برضد ایران، قدرت و کاربرد آن آشکارتر شد.
موشک‌انداز آرپی‌جی.7، سلاحی ضد زره، سرپُر، بدون خان، بدون عقب‌نشینی، تک‌تیر، قابل حمل به وسیله نفر و با دستگاه چکاننده ضربتی است. این جنگ‌افزار، از دو لوله صاف مخروطی پیچ‌شده و جوش‌خورده به هم تشکیل شده و محل استقرار موشک در قسمت سر، باریک‌تر و کوچک‌تر است. لوله در انتها به مخروطی با دهانه بزرگ‌تر منتهی می‌شود و شعله‌های ناشی از انفجار، از آنجا هدایت می‌شود.
قطعات سلاح آرپی‌جی.7، شامل دستگاه نشانه‌روی مکانیکی، دستگاه نشانه‌روی تلسکوپی(اپتیکی)، روپوش لوله، مخروطی عقب، درپوش سرلوله، محافظ ماشه، ماشه، قبضه تپانچه‌ای، چخماق، دستگیره، بند و درپوش ته لوله است.
مشخصات سلاح آرپی‌جی.7 به شرح ذیل است: کالیبر موشک‌انداز: 40 م.م؛ کالیبر موشک: 85 م.م؛ طول موشک‌انداز: 95 سانتی‌متر؛ طول موشک کامل (با چرخ پرتاب): 5/92 سانتی‌متر؛ طول موشک بدون خرج پرتاب: 64 سانتی‌متر؛ وزن موشک‌انداز با دوربین: 3/6 کیلوگرم؛ وزن دوربین: 500 گرم؛ وزن دوربین با جلد: 950 گرم؛ برد مفید: 330 متر؛ برد مفید با دوربین: 500 متر؛ برد نهایی: 900 متر؛ نواخت تیر علمی: 4 تا 6 تیر در دقیقه؛ نواخت تیر عملی: 2 تا 4 تیر در دقیقه؛ سرعت اولیه موشک: 120 متر بر ثانیه؛ سرعت نهایی موشک: 300 متر بر ثانیه؛ وزن یک موشک کامل: 2/2 کیلوگرم؛ قدرت نفوذ در زره کم‌کربن تانک: 50 تا 30 سانتی‌متر؛ وزن کیسه حمل با 2 موشک: 1/7 کیلوگرم؛ وزن کیسه حمل با 3 موشک: 3/9 کیلوگرم؛ منطقه خطر پشت سلاح: 15 متر؛ منطقه خطر و احتیاط: 30 متر؛ میزان دید دوربین: 13 درجه؛ فاصله از عدسی چشمی تا چشم: 7/2 سانتی‌متر.
مهمات سلاح آرپی‌جی.7 در چهار نوعِ موشک جنگی ضدزره سبزرنگ، موشک جنگی ضدنفر سبز زیتونی، موشک آموزشی قسمت سر، سیاه و دنباله، سبزرنگ و موشک آموزشی جوفی [توخالی] سیاه‌رنگ است. قسمت‌های موشک جنگی، بدین قرار است: الف ـ موشک، شامل ماسوره (قسمت سر و ته)، بدنه (فقط قیف عقب) دوکی‌شکل جلو و موتور فشفشه‌ای؛ ب ـ خرج پرتاب، شامل پره‌ها، خرج پرتاب، پروانه، خرج میانجی و ماده رسام.
مأموریت اصلی آرپی‌جی.7، انهدام تانک‌ها و سایر ادوات زرهی و مأموریت فرعی آن، انهدام سنگرهای بتونی و مواضع مستحکم دشمن است.
شمار خدمه موشک‌انداز، دو نفر شامل تیرانداز با مأموریت انتخاب هدف و انهدام آن، تغییر موضع و انتخاب موضع جدید پس از شلیک هر گلوله؛ دیگری، کمک‌تیرانداز با مأموریت حمایت از تیرانداز در هنگام تیراندازی، حمل کیسه موشک و آماده کردن مهمات است.
رزمندگان ایرانی، با ابتکار عمل خود، این سلاح را در عرصه‌های گوناگون به خدمت گرفتند که به اختصار به برخی از این موارد اشاره می‌شود:
- شکارچیان تانک موتورسوار: هنگام عملیات، گروه‌های آرپی‌جی‌زن که شامل موتورسوار و آرپی‌چی‌زن بود، تا نزدیک تانک‌های دشمن پیش می‌رفتند و پس از شلیک، سریع تغییر موضع می‌دادند و با سرعت عمل زیاد، مانع از هدف‌گیری تیربارهای تانک دشمن می‌شدند.
- گروه‌های صد تا دویست‌نفره آرپی‌جی‌زن: این گروه‌ها، برای مقابله با پاتک‌های دشمن، از خط مقدم خارج می‌شدند و حدود دویست تا سیصد متر جلوتر موضع می‌گرفتند و هنگام پاتک دشمن، شمار زیادی موشک آرپی‌جی به سمت تانک‌ها شلیک می‌کردند که اغلب بعد از اصابت چند موشک به تانک‌های ستون اول، تانک‌های دیگر، عقب‌نشینی می‌کردند.
- انهدام سنگر انفرادی، اجتماعی و تیربار دشمن: دشمن بعثی برای زمین‌گیر کردن رزمندگان، تیربارهای پیشرفته را در سنگرهای مستحکم مستقر می‌کرد و مانع پیشروی آنان می‌شد. یکی از راه‌های مؤثر برای مقابله با این شیوه دشمن، استفاده از افراد داوطلب آرپی‌جی‌زن بود که با استتار تا نزدیک سنگر تیربار پیش می‌رفتند و آن‌ها را منهدم می‌کردند. مواردی از این قبیل، در جبهه‌ها بسیار اتفاق می‌افتاد.
- ساقط کردن بالگرد با آرپی‌جی.7: یکی از روش‌های استفاده از این سلاح، شلیک موشک به سمت بالگردهای دشمن بود که بارها در جبهه‌ها مشاهده شد. به یکی از این موارد که در اسناد جنگ آمده است، اشاره می‌شود: «معاونت اطلاعات سپاه پنجم نیروی زمینی سپاه پاسداران (قرارگاه رمضان)، طی گزارش خود به فرمانده نیروی زمینی سپاه اعلام کرد: امروز توسط نیروهای مسلمان کُرد، یک بالگرد دشمن در منطقه کرکوک با شلیک پنج موشک آرپی‌جی هدف قرار گرفت و سرنگون شد.»
شایان ذکر است که ساقط کردن بالگرد با آرپی‌جی، عمدتاً در جبهه غرب و مناطق کوهستانی صورت می‌گرفت و در جبهه جنوب، به علت قدرت مانور بالگرد، چنین امکانی وجود نداشت.[1]
[1]. تلخیص مقاله از دایرة‌المعارف دفاع مقدس، ج1، تهران: مرکز دایرة‌المعارف پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس، 1390، ص135ـ133.
