لشکر 58 ذوالفقار
محسن شیرمحمد
71 بازدید
لشکر 58 تکاور ذوالفقار ارتش جمهوری اسلامی ایران از جمله یگان‌های نیروی زمینی ارتش در دوران دفاع مقدس بود.
با آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، تیپ 58 ذوالفقار با جذب نیروهای وظیفه در پادگان قصر تهران تشکیل شد. سرهنگ یعقوب علیاری مسئولیت تأسیس، سازمان‌دهی، آموزش و فرماندهی تیپ ۵۸ تکاور ذوالفقار را به عهده گرفت و پس از آموزش با همان تیپ تکاور به جبهه اعزام شد. تیپ 58 از تجهیزات سبک بهره می‌گرفت و نیروهای آن از افراد زبده و درجه‌داران و سربازان وظیفه سایر یگان‌ها انتخاب شدند.[1] از جمله یگان‌هایی که در تشکیل این تیپ مشارکت داشت تیپ 23 نوهد بود که نیروهای آن به تیپ 58 ذوالفقار پیوستند.[2]
تیپ 58 ذوالفقار دارای گردان یکم، دوم، سوم و چهارم تکاور و گردان 813 توپخانه و گردان پدافند هوایی بود.[3]
آذر 1360 و در عملیات مطلع‌الفجر، طرح ذوالفقار توسط تیپ 58 ذوالفقار تهیه شد که هدف آن برای نخستین بار در جبهه غرب (منطقه شیاکوه)، تصرف عمق 10 کیلومتری پشت دشمن بود.[4] بر اساس این طرح، تیپ 58 ذوالفقار مأموریت یافت ارتفاعات چرمیان، شیاکوه، تنگ کورک (جنوب غرب محور گیلان‌غرب به قصرشیرین) را تصرف کرده و خط پدافندی رودخانه گیلان‌غرب را تأمین کند.[5] 20 آذر 1360 عملیات مطلع‌الفجر با حضور گردان یکم، دوم و سوم تیپ 58 ذوالفقار و تیپ 3 از لشکر 81 کرمانشاه (ارتش)، سه گردان از سپاه پاسداران و یک گروهان از ژاندارمری آغاز شد[6] و 27 روز ادامه یافت که در نتیجه آن 1700 نفر از نیروهای دشمن کشته و زخمی شدند.[7] این عملیات منجر به آزادسازی ارتفاعات چغالوند و آوزین و ۳۰ کیلومتر مربع از مناطق اشغالی دشت گیلان‌غرب شد.[8]
سال 1361 نیز عملیات فتح‌المبین در خوزستان انجام شد. در این عملیات تیپ 58 ذوالفقار حضور داشت که برای تصرف ارتفاعات شرقی دشت عباس و تپه ابوصلیبی خات مأموریت داشت. پس از هفت روز نبرد، رزمندگان اسلام توانستند حدود 2200 کیلومتر مربع از سرزمین‌های اشغالی و از جمله منطقه عین‌خوش، علی‌گره‌زد، ابوصلیبی خات و میشداغ را آزاد کنند.[9] بعد از پایان عملیات تا 9 اردیبهشت 1361، نیروهای تیپ 58 ذوالفقار در منطقه کرخه کور، سد دوکوهه و فرسیه تا غرب سید جابر، به عرض تقریبی 20 تا 25 کیلومتر گسترش یافتند و به پدافند از محورهای نفوذ به اهواز پرداختند.[10]
سال 1361 و در عملیات بیت‌المقدس برای آزادسازی خرمشهر، تیپ 58 تکاور ذوالفقار به فرماندهی سرهنگ ستاد یعقوب علیاری و به همراه یگان‌هایی از تیپ 41 پیاده ثارالله سپاه پاسداران در قالب قرارگاه قدس 4 قرار گرفت.[11] قبل از آغاز عملیات، بامداد 2 اردیبهشت 1361، مواضع تیپ 58 ذوالفقار زیر آتش توپخانه ارتش عراق قرار گرفت که با آتش متقابل مواجه شد.[12] 10 اردیبهشت 1361 عملیات بیت‌المقدس آغاز شد و گردان دوم پیاده تکاور تیپ 58 به عنوان اولین یگان توانست خود را به خاکریز دشمن برساند.[13] طی سه مرحله عملیات بیت‌المقدس، تیپ 58 ذوالفقار توانست خود را به خط مرزی کوشک و طلائیه برساند و در آزادی خرمشهر نقش داشته باشد.[14]
پنجم ژوئن 1983 (15 خرداد 1361) دوازده روز پس از آزادسازی خرمشهر، ارتش اسرائیل به لبنان حمله کرد. با تصمیم شورای عالی دفاع، تیپ 58 ذوالفقار از ارتش و تیپ 27 محمد رسول‌الله (ص) از سپاه پاسداران انتخاب و خرداد 1361 به سوریه اعزام شدند.[15] نیروهای تیپ 58 ذوالفقار سه ماه بعد به کشور بازگشتند.[16]
آبان 1361 تیپ 58 در عملیات محرم و در منطقه غرب عین‌خوش حضور داشت که منجر به آزادی حدود 550 کیلومتر مربع از مناطق اشغالی خاک ایران و تصرف 300 کیلومتر مربع از خاک عراق شد.[17]
مهر 1361 تیپ 58 ذوالفقار شامل گردان‌های یکم تا چهارم تکاور و یک گردان تانک، گردان 381 توپخانه مختلط با دو آتشبار 1551 میلی‌متری خودکششی و یک آتشبار 105 میلی‌متری در محور پدافندی چنانه خوزستان مستقر شد و به دفاع از منطقه پرداخت.[18]
بهمن 1361 عملیات والفجر مقدماتی در منطقه فکه و چزابه انجام شد که تیپ 58 ذوالفقار در این عملیات و در قالب قرارگاه نجف حضور داشت.[19]
فروردین 1362، تیپ 58 در عملیات والفجر 1 در شمال غرب خوزستان شرکت کرد.[20] این تیپ با 4 گردان پیاده، یک گردان تانک و یک گردان توپخانه در قالب قرارگاه قائم به پدافند از منطقه غرب رودخانه دویرج و شرق فکه پرداخت.[21]
مهر 1363 تیپ 58 ذوالفقار در پدافند منطقه چنگوله تا شرهانی حضور داشت.[22]
تا سال 1363 عملیات‌های ایران به صورت مشترک بین نیروی زمینی ارتش و سپاه پاسداران انجام شد، ولی از آن به بعد، این دو نهاد به صورت مستقل عملیات انجام دادند.[23] در این شرایط و در تیر 1365 تیپ‌های 84، 30 و 58 ذوالفقار به لشکر ارتقا یافتند.[24]
لشکر 58 ذوالفقار در دی 1365 طی عملیات کربلای 6 که با مشارکت سایر یگان‌های ارتش انجام شد، در شمال منطقه سومار حضور یافت که منجر به آزادسازی 40 کیلومتر مربع از خاک کشور شد.[25]
همزمان با هجوم سراسری مجدد عراق در 31 تیر 1367، نیروهای دشمن در منطقه غرب (محور قصرشیرین و اطراف آن) حمله گسترده‌ای آغاز کردند که لشکر 58 ذوالفقار همراه با لشکر 81 کرمانشاه ارتش به مقابله با دشمن پرداختند.[26]
در دوران دفاع مقدس 1814 نفر از افراد لشکر 58 به شهادت رسیدند؛[27] مصطفی پژوهنده فرمانده گردان 183 از آن جمله است.[28]
از سال 1390 تغییرات جدید در ساختار یگان‌های نیروی زمینی تحت عنوان طرح ثامن، به وجود آمد و تیپ‌های هر لشکر به صورت مستقل در مناطق مختلف مشغول خدمت شدند.[29] تیپ‌های لشکر 58 نیز مستقل شدند و تیپ 158 آن در شاهرود و تیپ 258 در نهبندان به فعالیت پرداختند و اکنون تحت نظارت ستاد لشکر 58 قرار دارند.[30]
سرلشکر یعقوب علیاری بنیان‌گذار و نخستین فرمانده لشکر 58 ذوالفقار در دوران دفاع مقدس بود.[31] اکنون فرماندهی این لشکر را سرتیپ دوم بهادر خواجه‌وند جعفری بر عهده دارد.[32]
[1]. سایت جوان آنلاین، 27 خرداد 1399 www.javanonline.ir/fa/news/1007013
[2]. سعیدامیری، سعید و افشین جاور، «تکاوران»، ماهنامه صف، ش 354، اردیبهشت 1389، ص 33.
[3]. بابایی، کریم، «ذوالفقار بر سر دشمن»، ماهنامه صف، ش 355، خرداد 1389، ص 37.
[4]. جعفری، مجتبی، اطلس نبردهای ماندگار، تهران، سوره سبز، چ سی و پنجم،1392، ص 68.
[5]. حسینی، سیدیعقوب، عملیات شیاکوه، تهران، ایران سبز، 1393، ص 147.
[6]. همان، ص 145 و 213.
[7]. جعفری، مجتبی، همان، ص 68.
[8]. «عملیات مطلع الفجر بزرگترین عملیات دفاع مقدس بود»، خبرگزاری دفاع مقدس، 26 آذر 1403، https://defapress.ir/fa/news/713216.
[9]. جعفری، مجتبی، همان، ص 74.
[10]. بابایی، کریم، همان، ص 37.
[11]. همان، ص 36.
[12]. همان، ص 37.
[13]. همان، ص 38.
[14]. همان، ص 41.
[15]. خبرگزاری فارس،14 تیر 1388 www.farsnews.ir/news/8804140433
[16]. «خاطرات حجت‌الاسلام محتشمی سفیر سابق ایران در سوریه»، کیهان سال 66-1365، ج 2، تهران، انتشارات روزنامه کیهان، 1367، ص 27.
[17]. جعفری، مجتبی، همان، ص 84.
[18]. نجفی راشد، محمد، توپخانه در عملیات‌های آفندی و مأموریت‌های ویژه، تهران، ایران سبز، 1397، ص 429.
[19]. حسینی، سیدیعقوب، عملیات والفجر مقدماتی، تهران، هیئت معارف جنگ، 1389، 42-41.
[20]. جعفری، مجتبی، همان، ص 88.
[21]. حسینی، سیدیعقوب، نبردهای سال 1362 تا پایان 1364، تهران، هیئت معارف جنگ، 1389، ص 33،34،45 و73.
[22]. همان، ص 427.
[23]. علایی، حسین، روند جنگ ایران و عراق، ج 2، تهران، مرزوبوم، 1391، ص 120.
[24]. صادقی گویا، نجاتعلی، چگونه می‌جنگیدیم، تهران، ایران سبز، 1394، ص 354-353.
[25]. جعفری، مجتبی، همان، ص 134.
[26]. همان، ص 158.
[27]. خبرگزاری مهر،13 آذر 1399 www.mehrnews.com/news/5086987
[28]. باشگاه خبرنگاران جوان، 14 بهمن 1399 www.yjc.news/fa/news/7650340
[29]. رفیعی، علی و دیگران، «ارزیابی میزان چابک‌سازی تیپ‌های مستقل زرهی در طرح ثامن نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه علوم و فنون نظامی، ش 55، بهار 1400، ص 171.
[30]. خبرگزاری مهر، 13 آذر 1399، www.mehrnews.com/news/5086987؛ خبرگزاری صدا و سیما،30 بهمن 1399، www.iribnews.ir/fa/news/3023893.
[31]. «زندگینامه یعقوب علیاری»، سایت همشهری آنلاین، 6 مهر 1393، www.hamshahrionline.ir/news/273354.
[32]. «تکریم و معارفه فرمانده قرارگاه عملیاتی لشکر ۵۸ تکاور ذوالفقار شاهرود برگزار شد»، خبرگزاری بسیج، 31 مرداد 1400، basijnews.ir/fa/news/9366632 www..
