آثار
با یاد خاطره
نسرین خالدی
953 بازدید
کتاب «با یاد خاطره» درآمدی بر خاطره و خاطره‌نگاشته‌های پارسی در تاریخ ایران است که سیر خاطره‌نویسی از آغاز تا اسلام را دنبال می‌کند.
این کتاب جلد اول از یک مجموعه سه‌جلدی است. مؤلف چنین مى‌انگارد که دو مجلد اول و دوم، مقدمه یا زمینه‌پرداز مباحث موجود در جلد سوم خواهند بود. زیرا بر آن است که ظهور «نهضت خاطره‌نویسی و ادبیات خاطره‌نگاری در ایران» بر واقعه انقلاب اسلامی، به‌خصوص رخداد جنگ ایران و عراق استواری و استقرار یافته است. جلد سوم، مستقلاً به بحث درباره چندوچون خاطره‌نویسى و خاطره‌نگاشته‌هاى جنگ و دفاع مقدس مى‌پردازد. از این مجموعه تاکنون تنها جلد اول به چاپ رسیده و دو مجلد دیگر در دست تدوین و نگارش است.
تقریر مقاله «درآمدی بر خاطره‌نویسی و خاطره‌نگاشته‌ها در گستره ادب مقاومت و فرهنگ جبهه» که در اولین سمینار بررسی ادبیات انقلاب اسلامی در دانشگاه تهران در دی 1370 ارائه شد و تقدیر از مقاله در این سمینار، آغاز راهی بود که به نوشتن کتاب با یاد خاطره انجامید.
نویسنده کتاب علیرضا کمری و ویراستار فرانک جمشیدی است. کوروش پارسانژاد هم طراحی جلد کتاب را بر عهده داشته است. این کتاب شانزدهمین کتاب پژوهش و نقد و پانصدوپانزدهمین کتاب دفتر ادبیات و هنر مقاومت است که در قطع رقعی و جلد نرم چاپ شده است. طراح جلد کتاب بنا به همخوانی با عنوان، از سه تصویر سردیس محوشده در زمینه و تصاویر کتیبه‌نوشته‌ها بهره برده است. کتاب در 206 صفحه در سال 1383 با شمارگان 2200 و قیمت 1300 تومان در انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده و در سال‌های 1389 و 1390 تجدید چاپ شده است.
کتاب با آیه 62 از سوره واقعه آغاز شده است. پیشگفتار و سرآغاز کتاب هر دو به قلم نویسنده است. نویسنده، کتاب را در دو بخش «کلیات» و «تاریخ‌نگاشته‌ها از آغاز تا اسلام» نگاشته است. بخش اول در دو فصل آمده است: فصل اول با نظر به «کلیات خاطره» مشتمل بر «واژه‌شناسی»، «تعریف و تفسیر اصطلاحی واژه»، «خاستگاه نخستین خاطر و خاطره»، «کارکردهای خاطره»، «خاطره‌زدگی»، «اعاده خاطره و نسبت آن با حقیقت»، «سیال‌بودن خاطره»، خاطره فردی، خاطره جمعی و قومی» و فصل دوم به مباحث «کلیات خاطره‌نویسی و خاطره‌نگاشته‌ها» مشتمل بر «تعریف خاطره»، «اَشکال و گونه‌های خاطرات»، «خاطره از منظر علم ادب و تاریخ»، «نقد و سنجش خاطره»، «اَقران خاطره»، «تاریخ خاطره و سیر و تطور آن» اشاره کرده است.
در بخش دوم کتاب، نویسنده در دو فصل به «تاریخ خاطره‌نگاشته‌ها از آغاز تا اسلام» پرداخته است. فصل اول با عنوان «دوره نخست آثار پارسی باستان» مشتمل بر مباحث «طلوع در مه صبحگاهی»، «شرق در هاله اساطیر و الهامات زرتشت»، «اوستا کتاب اول»، «غرب تاریخی، مادها ـ پارسه‌ها»، «خط و کتابت، کتیبه‌نویسی»، «کتیبه بیستون» است. فصل دوم از بخش دوم، «دوره دوم آثار پارسی میانه» را در مباحث ذیل بررسی کرده است: «اشکانیان/ بازگشت مجدد به سنت شفاهی»، «ساسانیان/ خاطره‌گزاره‌های تاریخی، ادبی، هنری»، «نقش‌برجسته‌های یادبودی»، «کتیبه‌نویسی/ کتیبه کعبه زرتشت» و «گزارش کتاب‌ها». نویسنده در پایان هر فصل پی‌نوشت‌های مربوط به آن فصل را آورده تا خوانندگان را با توضیحات بیشتر درباره متن یاری دهد.
در سرانجام کتاب آمده است: «همه آن کرّوفر شاهانه که کتیبه‌ها با تأکید و تکرار از آن سخن گفته... با پایان‌یافتن زمانه خداوندانِ دوران به سر رسید... اما یادشان در حافظه نسل‌ها و توالى روزگاران، مثال و مصداقى از براى بى‌وفایی دنیا و ناپایدارىِ زشتى‌ها و زیبایى‌هاىِ زودگذرِ آن دانسته آمد و دیواره‌هاى نیم‌ایستاده برج‌ها و باروها و بناها، دفتر یادگار و یادبود بینندگان آن‌ها شد.[1]
در بخش کتابنامه فهرست حدود سیصد منبع پژوهشی که در نگارش کتاب از آن استفاده شده، آمده است.
پس از چاپ کتاب با یاد خاطره، سارا زیباکلام در روزنامه همشهری به تاریخ 4/11/1384، صفحه 19، با مطلبی با عنوان «نگاهی به کتاب با یاد خاطره در بطن خاطرات» به این کتاب پرداخته است. فعالیت‌های نویسنده درخصوص خاطره و خاطره‌نویسی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و مشاوره‌های متعدد موجب شد تا در مهر 1389 در همدان در بزرگداشتی با عنوان «خاکریز خاطره» از ایشان تقدیر به عمل آید. کتاب با یاد خاطره اولین‌بار در سلسله‌نشست‌های کانون اندیشه جوان در فروردین 1390 به نقد گذاشته شد. دکتر محمدرضا جوادی یگانه در سایت خود یادداشتی از این نشست، هشتم اردیبهشت 1390، با عنوان «نقد کتاب با یاد خاطره» بارگذاری کرده است.[2]
[1]. کمری، علیرضا، با یاد خاطره؛ درآمدی بر خاطره و خاطره‌نگاشته‌های پارسی در تاریخ ایران، ج1، تهران: سوره مهر، 1383.
[2]. به نشانی mrjavadi.com.
