اشخاص
چراغچی مسجدی، ولی‌الله
بهناز باقرپور
12 بازدید
ولی‌الله چراغچی مسجدی، قائم مقام لشکر 5 نصر نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جنگ تحمیلی عراق برضد ایران بود.
ولی‌الله سومین فرزند خانواده چراغچی بود[1] که در یکم مهر 1337 در مشهد به دنیا آمد. پدرش غلامرضا و مادرش فخری نام داشت.[2] پدربزرگش روشن‌کردن چراغ گلدسته‌های مسجد جامع و حرم مطهر حضرت رضا‌علیه‌السلام را در طلوع صبح به عهده داشت، ازاین‌رو چراغچی لقب گرفت. در کودکی به یکی از مدارس علمی مذهبی به نام «نقویه» رفت و مدت سه سال در آن‌جا درس خواند. در دبیرستان «دانش بزرگ‌نیا» که بعدها فردوسی نام گرفت، در رشته ریاضی تحصیل کرد. در سال 1357 ـ 1356 در کنکور شرکت کرد و در رشته مهندسی علوم دانشگاه بیرجند پذیرفته شد.[3]
چراغچی با اوج‌گیری انقلاب اسلامی، به فعالیت سیاسی مذهبی پرداخت. با علمای مشهد ارتباط گرفت و در همان روزها با محمود کاوه آشنا شد. سال 1358-1357 با تعطیلی دانشگاه‌ها و تشکیل سپاه وارد این ارگان شد و دانشگاه را رها کرد. با آغاز ناآرامی‌ها در گنبد، به این منطقه رفت.[4] با خطبه عقد امام خمینی‌قدس‌سره‌الشریف[5] در 10 دی 1361 با «تهمینه عرفانیان» ازدواج کرد.[6] ثمره این ازدواج دختری به نام «فاطمه» است[7] که در 7 آبان 1363 به دنیا آمد.[8]
ولی‌الله چراغچی با شروع جنگ تحمیلی به جبهه‌های نبرد رفت.[9] مسئولیت‌های او در جبهه شامل فرماندهی گردان، مسئول طرح و عملیات تیپ 21 امام رضا‌علیه‌السلام، فرماندهی تیپ 21 امام رضا‌علیه‌السلام، مسئول طرح و عملیات منطقه 6 سپاه، مسئول طرح و عملیات و قائم مقام فرمانده لشکر 5 نصر خراسان بود.[10]
چراغچی در عملیات نصر، در 11 شهریور 1360 که به قصد آزادی بستان اجرا شد، فرماندهی یکی از گردان‌های اعزامی سپاه خراسان را بر عهده داشت.[11] در عملیات طریق‌القدس (آزادسازی بستان) که در 8 آذر 1360 اجرا شد، طرح او برای تصرف آن منطقه به تصویب فرماندهان ارشد جنگ رسید.[12] چراغچی در 17 بهمن 1360 در منطقه بستان،[13] هنگامی که مسئول عملیات تیپ 21 امام رضا‌علیه‌السلام بود،[14] از ناحیه دست و پا مجروح شد.[15]
پس از شهادت محمدمهدی خادم‌الشریعه در 31 اردیبهشت 1361،[16] فرماندهی تیپ 21 امام رضا‌علیه‌السلام را به عهده گرفت.[17]
در عملیات رمضان که در 22 تیر 1361 اجرا شد، از چندین ناحیه مجروح شد.[18] در عملیات مسلم‌بن‌عقیل که 9 مهر 1361 اجرا شد، با فرماندهی تیپ 21 امام رضا‌علیه‌السلام موفق شد در جبهه جنوبی منطقه سومار، محورهای حیدک، سیدک و دروازه را بدون درگیری تصرف، تأمین و در منطقه پدافند کند.[19]
در عملیات والفجر مقدماتی،[20] در بهمن 1361، تیپ 21 امام رضا‌علیه‌السلام به فرماندهی چراغچی وارد عمل شد.[21] در عملیات والفجر یک نیز که در فروردین 1362 اجرا شد، به عنوان مسئول عملیات لشکر 5 نصر در جنگ حضور داشت.[22] در عملیات والفجر 4 که در مهر و آبان 1362 در منطقه دشت شیلر اجرا شد، از فرماندهان طرح و عملیات قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا‌صلی‌الله‌علیه‌وآله[23] و معاون طرح و عملیات لشکر 5 نصر بود.[24]
سرانجام چراغچی درحالی‌که قائم مقام لشکر 5 نصر خراسان بود، در عملیات بدر در 19 اسفند 1363، براثر اصابت گلوله به ناحیه سر، مجروح و در بیمارستان شهدای تهران بستری شد. او پس از 23 روز بیهوشی، در 18 فروردین 1364 به شهادت رسید و پیکرش در گلزار شهدای بهشت رضا‌علیه‌السلام مشهد به خاک سپرده شد.[25]
علاوه‌بر خیابانی که در محله حافظ، منطقه 9 مشهد، به نام «شهید ولی‌الله چراغچی» نامگذاری شده است، دبیرستانی نیز در محله کوی ولی‌عصر‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف مشهد به نام این شهید است.[26] در یکشنبه 22 اسفند 1395 به مناسب روز بزرگداشت شهدا، تصویر برجسته شهید ولی‌الله چراغچی در بیمارستان قائم‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف مشهد رونمایی شد.[27]
چند فایل صوتی از صحبت‌های چراغچی در دوران جنگ، در سایت مرکز اسناد و تحقیات دفاع مقدس بارگزاری شده است.[28] کتاب‌های «چراغچی به روایت همسر شهید»، «قهر چزابه» و «فرازهایی از زندگی سردار سرتیپ شهید ولی‌الله چراغچی مسجدی» برای بزرگسال و کتاب‌های «ترکش حرف‌شنو»، «چهره‌های ماندگار جلد 19» و «سیمای افلاکیان جلد 16» برای گروه سنی کودک و نوجوان، به شرح خاطرات خانواده و همرزمان وی پرداخته‌اند و کتاب «ولی مهر» اشعاری است که برای این شهید سرود شده است.
[1]. هاشمی، سیدهادی، قهر جزابه، مشهد: شادرنگ، [1381]، ص17.
[2]. فرهنگ اعلام شهدا، ج25: استان خراسان رضوی 1، ص415.
[3]. عرفانیان، مریم، فرازهایی از زندگی سردار سرتیپ شهید ولی‌الله چراغچی مسجدی، مشهد: ایمان‌پور، 1398، ص8.
[4]. همان، ص9.
[5]. داودی، مهدیه، چراغچی به روایت همسر شهید، تهران: روایت فتح، 1383، ص18.
[6]. همان، ص8.
[7]. عرفانیان، مریم، فرازهایی از زندگی سردار سرتیپ شهید ولی‌الله چراغچی مسجدی، ص10.
[8]. موسوی، سیدسعید، فرهنگ‌نامه جاودانه‌های تاریخ، دفتر 7: زندگینامه فرماندهان شهید استان خراسان، تهران: نشر شاهد، 1382، ص210.
[9]. همان، ص210.
[10]. همان.
[11]. رزاق‌زاده، امیر، نبرد طریق‌القدس، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1391، ص212.
[12]. ماهنامه سرو، 26 فروردین 1400، ص43.
[13]. هاشمی، سیدهادی، قهر جزابه، ص158.
[14]. همان، ص47.
[15]. موسوی، سیدسعید، فرهنگ‌نامه جاودانه‌های تاریخ، دفتر 7، ص211.
[16]. همان، ص211.
[17]. ماهنامه سرو، همان، ص43.
[18]. هاشمی، سیدهادی، قهر جزابه، ص84.
[19]. لطف‌الله‌زادگان، علیرضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب بیست‌ویکم: عملیات مسلم‌بن‌عقیل، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1392، ص592 و 593.
[20]. لطف‌الله‌زادگان، علیرضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب بیست‌وسوم: والفجر مقدماتی، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1392، ص17.
[21]. همان، ص540.
[22]. ماهنامه سرو، همان، ص43.
[23]. نعمتی، یعقوب، کریمی، حجت‌الله و اکبرپور، محمدجواد، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب بیست‌وهفتم: آماده‌سازی عملیات والفجر 4، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1394، ص669.
[24]. لطف‌الله‌زادگان، علیرضا، همتی، ایرج، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب بیست‌وهشتم: نخستین عملیات بزرگ در شمال‌غرب والفجر 4، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1396، ص764.
[25]. عرفانیان، مریم، فرازهایی از زندگی سردار سرتیپ شهید ولی‌الله چراغچی مسجدی، ص1.
[26]. https://neshan.org/maps/places
[27]. پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد شهید و امور ایثارگران، کد مطلب 200359، 18 اردیبهشت 1401/https://www.isaar.ir
[28]. https://defamoghaddas.ir
