مفاهیم و اصطلاحات
اتاق جنگ
معصومه عابدینی
1895 بازدید
محل یا مرکزی است که طرح‌ریزی عملیات و هدایت نیروها در آنجا صورت می‌گیرد. از ویژگی‌های این اتاق، امنیت زیاد آن است.
اتاق جنگ، محل نگه‌داری نقشه‌های عملیاتی برابر آخرین وضعیت، برای توجیه فرمانده و اعضای ستاد است. تصمیمات راهبردی به‌ویژه در خصوص درگیری‌های نظامی و سیاسی، در این اتاق اتخاذ می‌شود. مسئول اتاق جنگ در هر یگان، رئیس ستاد همان یگان است؛ البته در پاره‌ای از اوقات، مسئولیت آن به رکن 3 واگذار می‌شود.
مهم‌ترین نقش اتاق جنگ، اِعمال فرماندهی و کنترل است. این مرکز، حین جنگ، شبانه‌روزی و در همه روزهای هفته فعال است و وظایف هماهنگی، اعزام نیرو، نظارت و کنترل و حتی هدایت مراکز اعلام خطر را به عهده دارد. البته نباید کار این اتاق را با کار فرماندهی در نیروهای مسلح یکی دانست. کار فرماندهان، صدور دستورهای نظامی، اما کار اتاق جنگ، کنترل دستورها و فرمان‌های فرماندهان است. در واقع کار اساسی و محوری اتاق جنگ، دریافت اطلاعات، تجزیه و تحلیل و پردازش آن‌ها و در نهایت، صدور دستورالعمل برای فرماندهان عملیاتی است. از عناصر اصلی اتاق جنگ، امکانات مخابراتی، گزارش‌های وضعیت و گزارش روند پیشرفت امور با توجه به اهداف تعیین‌شده است که از میدان نبرد واصل می‌شود.
اتاق جنگ از دیرباز مورد توجه نیروهای نظامی بوده است؛ به‌طوری‌که وینستون چرچیل به محض آنکه به نخست‌وزیری انگلستان رسید، یعنی در مه 1940، از اتاق جنگ کابینه‌اش که کابینه‌ای جنگی بود، دیدن کرد تا با اطلاع از اوضاع آن‌ها، کاستی‌ها و نقایص را برطرف کند. سپس اعلام رسمی کرد که جنگ را از این اتاق هدایت خواهد کرد. بنای این اتاق که در زیرزمین واقع شده بود، به سال 1938م بازمی‌گشت و در طول جنگ جهانی دوم، به‌وفور از آن استفاده شد. در قسمتی از این اتاق، کابینه چرچیل تشکیل جلسه می‌داد و در قسمت دیگر، نقشه تعبیه شده بود. گفته می‌شود که در یک عملیات گسترده نظامی، وی سه شبانه‌روز در این اتاق بوده است. امروزه این اتاق به موزه تبدیل شده است.
در دوران دفاع مقدس، ما همواره شاهد نقش پررنگ اتاق‌های جنگ در عملیات‌ها بوده‌ایم. در اردیبهشت 1359، در خرمشهر، اتاق جنگی با عنوان ستاد اروند شکل گرفت و مسئولیت آن به سرهنگ عزیز مرادی، فرمانده تیپ یک لشکر 92، سپرده شد. وی با کشف کودتای نوژه به عراق گریخت و پس از وی، ناخدا جوادی که فرمانده پایگاه سوم دریایی بود، به فرماندهی اتاق جنگ منصوب شد؛ ولی وی نیز نتوانست سیل مهیب مهاجمان عراقی را سد کند. طبق طرح توافقیِ مسئولان اتاق جنگ خرمشهر، در صورت حمله عراق، وظیفه دفاع از مرزها را ارتش و ژاندارمری به عهده داشتند و در صورت پیشروی دشمن و عبور از مرز شلمچه و رسیدن به دروازه‌های شهر، نیروهای سپاه پاسداران و مردم می‌بایست از شهر دفاع می‌کردند. این وضعیت ادامه داشت تا اینکه پس از ورود نیروهای بعثی به ایران، با احساس ضعف جدی نیروهای نظامی، برادران سپاه به‌ویژه برادر جهان‌آرا، به مجموعه اتاق جنگ اضافه شدند و بخشی از مسئولیت‌ها را به عهده گرفتند.
اتاق جنگ گلف هم در جنوب‌شرقی اهواز در پی فشار سنگین دشمن برای تصرف این شهر، راه‌اندازی شد و فرماندهان سپاه و ارتش در آن مستقر شدند و تهاجم عراق را در حومه سوسنگرد سد کردند. در محور دزفول هم به سبب پیشروی دشمن تا آستانه پل نادری و رودخانه کرخه و تهدید شهرهای اندیمشک و دزفول و امکان انسداد جاده و راه‌آهن جنوب به شمال، اتاق جنگ دیگری در پایگاه هوایی دزفول تشکیل شد و فرماندهان ارتش و سپاه با برنامه‌ریزی و هدایت نیروهای مسلح توانستند جلو پیشروی دشمن را سد کرده، او را در غرب کرخه متوقف کنند.
علاوه بر موارد پیش‌گفته، در شهرهای کرمانشاه و سنندج نیز دو اتاق جنگ برای برنامه‌ریزی و مقابله با تهاجم نیروهای عراقی دایر شد که محل تمرکز فرماندهان و مسئولان نظامی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی بود.[1]
[1]. تلخیص مقاله از دایرةالمعارف دفاع مقدس، ج1، تهران: مرکز دایرةالمعارف پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس، 1390، ص290ـ288.
