روزشمار
پنجشنبه 3 مهر 1359؛ چهارمین روز جنگ تحمیلی
سمانه تاجیک
298 بازدید
از شب گذشته تانک‌های عراقی، در نقاط مرزی خرمشهر و آبادان مستقر شده، تعدادی از آنها شروع به پیشروی در خاک ایران کردند. با آغاز روشنایی هوا، میگ‌های عراقی بمباران خرمشهر و نقاط مهم آن، مخصوصاً تأسیسات نیروی دریایی را آغاز کردند. اوایل صبح حدود پنجاه تانک تا نزدیکی خرمشهر رسیدند که به وسیله هواپیماهای ایرانی بمباران شدند. منطقه میانی نیز شاهد ورود نیروهای عراق به داخل شهرهای قصرشیرین و سرپل‌ذهاب بود.[1]
هواپیماهای عراق بیش از ده شهر را بمباران کردند که علاوه برخسارات مالی، تعدادی از مردم نیز کشته و مجروح شدند. در جریان این حملات چند هواپیمای عراقی سرنگون شد.
در پی اعلام پیشروی دویست دستگاه تانک به سوی اهواز، بسیاری از نقاط حساس شهر سنگربندی شده، مردم و نیروهای نظامی به حال آماده‌باش درآمدند. قبل از روشنایی هوا درگیری تانک‌های عراقی و ایرانی شدت یافت و تانک‌های عراق از طرف چزابه و پشت تپه‌های الله‌اکبر به نزدیکی بستان رسیدند.[2]
در محور شلمچه درگیری بین نیروهای ایرانی و عراقی ادامه داشت. در این منطقه تعدادی از یگان‌های زرهی ایران، عراق را مورد هدف قرار دادند و سه دستگاه تانک عراقی را به آتش کشیدند که بقیه تانک‌ها از پیشروی بازایستادند.[3]
گردان‌های دانشجویان دانشکده افسری نیروی زمینی ارتش با دوازده فروند هواپیمای ترابری سی 130 بدون خودرو و سلاح سنگین به خوزستان اعزام شدند. در محور کوشک و طلاییه، یگان‌های تیپ 1 زرهی لشکر 92 براثر فشار شدید عراق مجبور به عقب‌نشینی تا حوالی پادگان حمید شدند.[4]
پست فرماندهی نداجا وضعیت خرمشهر و آبادان را در صبح روز سوم مهر 1359 این‌چنین گزارش داد: «حملات شدید به خرمشهر و آبادان ادامه دارد. نیروهای عراقی با توپخانه، خمپاره‌انداز و موشک این دو شهر را شدیداً زیر آتش دارند. کارخانجات نیروی دریایی به کلی آسیب دیده است.»
اداره مرکزی اطلاعات سپاه در ساعت 22 سوم مهر اعلام کرد: «وضعیت خرمشهر خوب نیست. به توپخانه و زرهی نیاز شدید است. خرمشهر از دو طرف در محاصره نیروهای عراقی است. عراق از راه شلمچه تا چهار کیلومتری خرمشهر آمده است.» براثر بمباران مداوم خرمشهر، بیشتر تأسیسات شهر از بین رفت و دویست نفر شهید و تعداد زیادی زخمی شدند.
در حملات هوایی عراق به جزیره خارک، چهار آتش‌سوزی در مخازن و لوله‌های گاز و نفت ایجاد شد[5] و حدود چهار هزار نفر از خانواده‌های ساکن جزیره خارک با شناورهای مختلف به پایگاه بوشهر منتقل شدند.[6]
آبادان زیر آتش شدید عراق قرار داشت و نقاط مختلف شهر، از جمله بیمارستان‌ها، پالایشگاه، اسکله‌ها و دیگر تأسیسات شهر بمباران شد و تعداد زیادی شهید و مجروح شدند. در حمله هوایی به آبادان، خوابگاه دانشجویان، بیمارستان آرین، بیمارستان شرکت نفت، فرودگاه و تعدادی از منازل و ادارات بمباران و پنجاه ایرانی شهید شدند.[7]
در بمباران مسجد سلیمان 21 نفر شهید و حدود 40 نفر زخمی شدند. همچنین هواپیماهای عراق پایگاه هوایی امیدیه و باند پایگاه هوایی دزفول را هدف قرار دادند و خساراتی به آنها وارد آوردند.
در جبهه میانی در مهاباد به دلیل عدم هماهنگی بین ارتش و سپاه، نیروهای سپاه مجبور شدند مراکز خود را تخلیه کرده، به مقر اصلی خود برگردند که بین راه مورد حمله قرار گرفتند. تنها راه ارتباطی، مسیر گیلان‌غرب بود که دشمن برای تصرف آن تلاش می‌کرد.[8] در جریان درگیری‌های مداوم با ضد انقلاب در مهاباد و اطراف سردشت، چهار نفر شهید و نه نفر مجروح شدند.
حوالی غروب نیروهای عراقی وارد قصر شیرین شدند، ولی یگان مستقر در محور تنگاب کهنه ـ سه‌راهی گیلان‌غرب همچنان مقاومت می‌کردند.[9]
از آغاز روز، هواپیماهای عراقی کرمانشاه را بمباران کردند که چندین نفر شهید و مجروح شدند. چند میگ عراقی به انبار مهمات کنار دریاچه ارومیه حمله کردند که دو فروند از آنها سقوط کرد. همچنین چهار میگ عراقی پالایشگاه تبریز را هدف قرار دادند که چند نفر شهید و مجروح شدند و دو میگ مورد اصابت قرار گرفت.
دولت کویت تسهیلاتی را در اختیار عراق قرار داد از جمله: پشتیبانی لجستیکی یک ناوچه عراقی، پذیرش زخمی‌های بمباران ام‌القصر در بیمارستان‌های آن کشور، اجازه به هواپیماهای جنگی عراق در استفاده از فضای هوایی آن کشور و امکان سوخت‌گیری هواپیماهای عراق در فضای هوایی کویت.[10]
نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی اعلام کرد آمریکا نمی‌تواند بی‌طرف بماند و باید امکانات خود را بر ضد مسلمانان منطقه به‌خصوص ایران به کار بندد. معاون وزیر خارجه این رژیم گفت جنگ ایران و عراق در حال حاضر برای تل‌آویو مسکن است لیکن در درازمدت خطراتی برای دولت یهود خواهد داشت.[11]
[1]. انصاری، مهدی، یکتا، حسین، روزشمار جنگ ایران و عراق، ج4: هجوم سراسری، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1375، چ دوم، ص112.
[2]. همان، ص 113
[3].سیاری، حبیب‌الله، منصوری، مجید، جعفری جبلی، علی، میرشکاری، شهریار، آوردگاه تکاوران دریایی، ج2: حوادث و رویدادهای یکم تا پانزدهم مهرماه 1359، تهران: دفتر پژوهش‌های نظری و مطالعات راهبردی نداجا، 1389، ص132.
[4]. پورداراب، سعید، بهروزی، فرهاد، تقویم تاریخ دفاع مقدس: شش ماه پایداری، حوادث و رویدادهای سال 1359، تهران: سوره سبز، 1395، ص125.
[5]. همان، ص127 و 128؛ سیاری، حبیب‌الله، منصوری، مجید، جعفری جبلی، علی، میرشکاری، شهریار، همان، ص117؛ انصاری، مهدی، یکتا، حسین، همان، ص113
[6]. سیاری، حبیب‌الله، منصوری، مجید، جعفری جبلی، علی، میرشکاری، شهریار، همان، ص115.
[7]. همان، ص132؛ پورداراب، سعید، بهروزی، فرهاد، همان، ص128؛ انصاری، مهدی، یکتا، حسین، همان، ص113.
[8] انصاری، مهدی، یکتا، حسین، همان، ص114 و 115.
[9]. پورداراب، سعید، بهروزی، فرهاد، همان، ، ص127.
[10] انصاری، مهدی، یکتا، حسین، همان، ص115.
[11].پورداراب، سعید، بهروزی، فرهاد، همان، ص130.
