لشکر 7 ولیعصر (عج)
فاطمه خادمی
31 بازدید
لشکر 7 ولیعصر (عج) از یگان‌های رزمی سپاه پاسداران در دفاع مقدس بود که بیشتر نیروهای بسیج و سپاه استان خوزستان در آن حضور داشتند.
هسته اولیه لشکر 7 ولیعصر (عج) سپاه پاسداران، پیش از آغاز جنگ تحمیلی و در استان خوزستان شکل گرفت. خاستگاه اصلی این لشکر، سپاه پاسداران دزفول و نیروهای تشکیل دهنده آن در ابتدا، رزمندگان اهل دزفول بودند.[1]
سپاه دزفول قبل از جنگ تحمیلی، در مقابله با گروهک‌های ضدانقلاب کومله و دموکرات در غرب کشور حضور یافت که این روند تا آغاز جنگ تحمیلی نیز ادامه داشت.[2]
با حمله سراسری عراق، شهرهای جنوبی ایران بمباران شد و نیروهای مردمی و بسیجی داوطلب از دزفول، شوش و اندیمشک تحت نظر سپاه دزفول، در کنار نیروهای ارتش مقابل دشمن حاضر شدند. در منطقه غرب کرخه نیز، رزمندگان استان‌های دیگر، در کنار نیروهای سپاه دزفول، تجهیز و سازماندهی شدند تا مانع پیشروی دشمن شوند، اما به دلیل تعداد اندک نیروهای نظامی و نبود قدرت دفاعی لازم در مناطق مرزی، دشمن توانست تا پل نادری (پل کرخه) پیشروی کرده و پادگان کرخه را زیر آتش بگیرد. در نتیجه واحد عملیات سپاه دزفول از پادگان کرخه به داخل شهر دزفول منتقل شد.[3]
در ادامه نیروهای اعزامی سپاه دزفول که برای مقابله با گروهک‌های ضدانقلاب به غرب رفته بودند، به جنوب فراخوانده شدند و پس از استقرار در محور دشت عباس، برای اجرای عملیات نامنظم وارد عمل شدند. این روند تا زمان تشکیل گردان دزفول و تیپ 7 مقاومت دزفول، همچنان ادامه داشت.[4]
گردان دزفول متشکل از رزمندگانی از دزفول، اندیمشک و شوش بود که برای اولین بار قبل از عملیات طریق‌القدس (8 آذر 1360) شکل گرفت و به عنوان گردان خط‌شکن در این عملیات شرکت کرد. این اولین تجربه عملیات منظم این گردان بود و زمینه‌های تشکیل تیپ دزفول را ایجاد کرد.[5]
در نیمه دوم سال 1360، سازمان رزمی سپاه پاسداران بازنگری شد و تشکیل تیپ‌های رزمی در دستور کار قرار گرفت؛ یگان سپاه دزفول از اولین گردان‌هایی بود که در 1 دی 1360 به تیپ ارتقا یافت و نام تیپ 7 مقاومت دزفول، از اوایل بهمن ۱۳۶۰ بر آن نهاده شد؛ عبدالمحمد رئوفی و محمدحسن کوسه‌چی نیز به فرماندهی و جانشینی تیپ 7 منصوب شدند.[6]
نیروهای تیپ 7 ولیعصر (عج) تا پیش از عملیات فتح‌المبین، تحت امر قرارگاه مرکزی کربلا در پادگان دوکوهه مستقر بودند و امور آموزشی لشکر در حاشیه رودخانه کرخه در اردوگاه گردان‌های رزمی، پادگان شهید مصطفی خمینی در غرب دزفول و پلاژ اندیمشک (پشت سد علی کله دزفول در پادگان آموزشی آبی ـ خاکی) انجام می‌شد.[7]
تیپ 7، ابتدا در جبهه‌های تپه چشمه، کرخه، صالح مشطَط و مالحه در عملیات فتح‌المبین (2 فروردین 1361) شرکت کرد و در آن، نیروهای متجاوز بعثی تا مرزهای بین‌المللی عقب رانده شدند.[8] این تیپ در عملیات فتح‌المبین، توانست سایت‌های 4 و 5 در ارتفاعات ابوصلیبی خات را تصرف کند.[9]
بعد از عملیات فتح‌المبین نام مبارک حضرت ولیعصر (عج) برای تیپ 7 مقاومت دزفول انتخاب شد؛ این نام پس از ارتقاء تیپ به لشکر تاکنون بر آن باقی مانده است.[10]
دومین و مهم‌ترین عملیاتی که تیپ 7 ولیعصر (عج) در آن شرکت کرد، عملیات بیت‌المقدس (10 اردیبهشت-3 خرداد 1361) بود که در غرب رود کارون اجرا شد. تصرف بخشی از جاده اهواز‌ـ‌خرمشهر، تأمین مرز بین‌المللی و تصرف و آزادسازی جاده شلمچه‌ـ‌خرمشهر از جمله اهداف تعیین شده برای تیپ 7 بود که به همه آن‌ها دست یافت. تیپ 7 در 22 تیر 1361 نیز در عملیات رمضان شرکت کرد.[11]
تیپ 7 ولیعصر (عج) قبل از عملیات والفجر مقدماتی (بهمن 1361) به لشکر ارتقا یافت و گردان‌های دیگری از شهرهای خوزستان و لرستان به آن پیوستند.[12] پس از ارتقاء تیپ 7 به لشکر 7 ولیعصر (عج)، این لشکر در عملیات‌های والفجر مقدماتی (17 بهمن 1361)، والفجر 1 (28 فروردین 1362) و خیبر (3 اسفند 1362) شرکت کرد.[13]
لشکر 7 ولیعصر (عج)، با سه تیپ از اهواز، دزفول، شوشتر و اندیمشک در عملیات خیبر شرکت کرد. این شهرها تأمین‌کننده نیروهای رزمی لشکر 7 بودند، اما پس از عملیات خیبر، ساختار نیروهای لشکر از تقسیمات تیپ به تقسیمات گردان تغییر یافت و تمام تیپ‌های آن منحل شد.[14]
واحدهای توپخانه، اطلاعات عملیات، ادوات، مهندسی، بهداری، مخابرات، نیروی انسانی، تدارکات، تخریب، زرهی، پدافند هوایی و تبلیغات از واحدهای لشکر 7 بودند. [15]
در 24 شهریور 1365 در آستانه عملیات کربلای 4، تیپ 15مستقل آبی-خاکی امام حسن مجتبی (ع) بهبهان منحل و نیروهایش در گردان‌های لشکر 7 ولیعصر (عج) ادغام شد.
لشکر 7 ولیعصر (عج) در عملیات کربلای 4 (3 دی 1365) و سپس در عملیات کربلای 5 (19 دی 1365) شرکت کرد. در این عملیات، تصرف دو موضع هلالی گوشه کانال ماهی و پاک‌سازی آن‌ها در شرق بصره از اهداف عملیات بود. لشکر 7، از شب دوم عملیات، گردان‌های قمر بنی‌هاشم (ع) و مالک اشتر را در قرارگاه تاکتیکی مستقر کرد، سپس از سازمان قرارگاه قدس خارج و تحت امر قرارگاه کربلا وارد عمل شد. نخستین مأموریتی که فرماندهی این قرارگاه به لشکر 7 واگذار کرد، تصرف ضلع چپ فوقانی پنج ضلعی بود که پل‌ها روی آن قرار داشت. فردای آن شب، حدود 70 نفر از نیروهای گردان فجر لشکر 7 و تعدادی از نیروهای گردان مالک اشتر در جاده شهید صفوی با بمب‌های شیمیایی دشمن مجروح شدند. سرانجام رزمندگان پس از بیست شبانه روز جنگ و مقاومت، با عبور از کانال ماهی و نهرهای دوعیجی و جاسم، در شش کیلومتری شرق بصره مستقر شده و با تثبیت مناطق تصرف شده از جمله پاسگاه بوبیان، شلمچه، کوت‌سواری، خین، جزیره بوارین، جزیره فیاض، جزیره ام‌الطویل و دریاچه بوبیان و بخشی از کانال ماهی، عملیات کربلای 5 پایان یافت.[16]
پس از عملیات کربلای 5، لشکر 7 ولیعصر (عج) در عملیات‌های نصر4 (31 خرداد 1366)، نصر 8 (26 آبان 1366)، والفجر10 (24 اسفند 1366) و بیت‌المقدس7 (23 خرداد 1367) نیز شرکت کرد.[17]
پس از آن که ارتش عراق در 4 خرداد و 4 تیر 1367 با تمام قوا و با به کارگیری وسیع جنگ‌افزارهای شیمیایی به شلمچه، جزایر مجنون و منطقه جفیر، حمله کرد، مناطق تصرف شده در عملیات‌های کربلای 5، خیبر و بدر را مجدداً اشغال و تعدادی از نیروهای لشکر 7 ولیعصر (عج) را که در مناطق عملیاتی والفجر 10، نصر 4، بدر و جزایر مجنون مشغول پدافند بودند، به اسارت درآورد.[18]
سحرگاه جمعه 31 تیر 1367 و سه روز پس از آن که ایران قطعنامه 598 شورای امنیت را پذیرفت، عراق بار دیگر از دو محور کوشک و شلمچه به داخل خاک ایران پیشروی کرده و 30 کیلومتر از جاده اهواز-خرمشهر را تصرف کرد. لشکر 7 ولیعصر (عج) بلافاصله با اعزام گردان‌های رزمی به سه راهی پادگان حمید، خود را برای حمله به دشمن آماده کرد. گردان‌های این لشکر به سمت کوشک حرکت کردند و بدون هیچ درگیری با دشمن به مرز رسیدند و خط پدافندی تشکیل دادند.[19]
لشکر 7 ولیعصر (عج) در طول 8 سال جنگ تحمیلی با 38 گردان در 14 عملیات مهم شرکت کرده است.[20]
پس از پایان جنگ تحمیلی و با تشکیل نیروهای پنجگانه سپاه پاسداران، ساختار رزمی لشکر 7 ولیعصر (عج) در 12 آبان 1367 بار دیگر تیپ‌محور شد و از نظر سازمانی تحت امر سپاه ششم خوزستان قرار گرفت. تیپ‌های سه‌گانه؛ یکم زرهی حضرت حجت (عج) (اهواز)، دوم پیاده امام حسن مجتبی (ع) (بهبهان) و سوم پیاده حضرت مهدی (عج) (دزفول) مأموریت پدافند و دفاع از مرزها در سرتاسر مناطق جنوبی کشور را بر عهده گرفتند.
پس از تشکیل سپاه‌های استانی در سال 1387، تیپ سوم لشکر به تشکیلات مردمیِ مستقل از تقسیمات نظامی، موسوم به سپاه ولیعصر (عج) استان خوزستان تبدیل شد و تیپ‌های یکم و دوم آن نیز در سازمان نیروی زمینی سپاه قرار گرفتند.[21]
فرماندهان لشکر ۷ ولیعصر (عج)، از ابتدای شکل‌گیری تا کنون، عبدالمحمد رئوفی‌نژاد (فتح‌المبین تا نصر 8)، مهدی کیانی (والفجر 10 و بیت‌المقدس 7)، محمدنبی رودکی، احمد سوداگر (شهادت به دلیل عوارض مجروحیت شیمیایی)، محسن کاظمینی، حسن شاهوارپور، عبدالرحمان پورجوادی و حسن حسین‌نژاد بودند.[22]
اکبر منصوری (1361-بیت‌المقدس، فرمانده گردان سلمان)، جعفر حیدریان (1361-فتح‌المبین، فرمانده گردان اباذر) و مصطفی عسکری (1364- والفجر8، فرمانده گردان علی‌بن ابی‌طالب)، نیز از فرمانده گردان‌های لشکر ولیعصر (عج) بودند که در جنگ تحمیلی به شهادت رسیدند.
شهیدان لشکر 7 ولیعصر (عج) در طول هشت سال جنگ تحمیلی، 23 هزار نفر، جانبازان 35 هزار نفر و آزادگان آن، 3500 نفر هستند. علاوه بر این، 500 شهید گمنام دفاع مقدس نیز در فهرست شهدای این لشکر قرار دارد.[23]
هم‌اکنون این لشکر یگان عملیاتی سپاه ولیعصر (عج) خوزستان است و زیرمجموعه نیروی زمینی سپاه پاسداران فعالیت می‌کند.
[1]. کوچک، عبدالمحمد، اطلس لشکر 7 ولی عصر (عج) در دوران دفاع مقدس، تهران، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1398، ص 16.
[2]. همان.
[3] . همان.
[4]. همان، ص16و 20.
[5]. سالمی‌نژاد، عبدالرضا، فاتحان سایت و رادار ـ گزارش عملیات فتح‌المبین، ج 1، تهران، نیلوفران، 1395، ص 13 و 14.
[6] . کوچک، عبدالمحمد، همان، ص 16.
[7] . همان، ص 20 و 21 و 23.
[8] . همان، ص 48.
[9] . سالمی‌نژاد، عبدالرضا، نبرد در رمل‌های جنگل عمقرـ گزارش عملیات والفجر مقدماتی، ج 4، تهران، نیلوفران، 1397، ص 14.
[10] . کوچک، عبدالمحمد، همان، ص 10 و 17.
[11] . همان، ص 48 و 114و 126.
[12] . همان، ص 10.
[13] . همان، ص 48 و 136و 144و 152.
[14]. همان، ص 20 و 21.
[15] . همان، ص 42-30.
[16]. همان، ص 205 و 214 و 190و 48.
[17] . همان، ص 48.
[18] . همان، ص 258.
[19] . همان، ص 259.
[20] . همان، ص 10.
[21] . همان، ص 21.
[22] . همان، ص 27 و 273.
[23] . همان، ص 266-262.
