بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی
سجاد نادری‌پور
58 بازدید
بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی، در ماه‌های ابتدایی جنگ، با نام «بنیاد امور جنگ‌زدگان» و به منظور ساماندهی وضعیت جنگ‌زدگان تأسیس شد.
با شروع حمله همه‌جانبه عراق، بیش از یک و نیم میلیون نفر از جمعیت استان‌های درگیر جنگ، روانه استان‌های همجوار و پایتخت شدند. این افراد از یک طرف تمامی لوازم زندگی خود را در شهر محل سکونتشان گذاشته و با دست خالی مهاجرت کرده بودند و از طرف دیگر با فرهنگ شهرهای سکونت‌گزیده جدید آشنا نبوده و با مشکلاتی مواجه بودند. بر این اساس، در 8 بهمن 1359، به دستور محمدعلی رجائی (نخست‌وزیر)، سیدمصطفی میرسلیم، معاون امور سیاسی و اجتماعی وزارت کشور، به‌عنوان مسئول رسیدگی به امور جنگ‌زدگان برگزیده شد[1] و در اولین اقدام، اردوگاه‌هایی با ظرفیت متوسط سه تا پنج هزار نفر برای اسکان مهاجرین ایجاد کرده و کالابرگ (کوپن) اقلام ضروری بین مهاجرین توزیع شد.[2]
در ادامه، به پیشنهاد میرسلیم و برای مدیریت هرچه بهتر امور جنگ‌زدگان، طرح تأسیس «بنیاد امور جنگ‌زدگان» تقدیم هیأت دولت شد و در 15 فروردین 1360، مورد موافقت هیأت دولت قرار گرفت و لایحه تأسیس آن، تقدیم مجلس شورای اسلامی شد و در 14 خرداد 1360 به موجب قانون «بنیاد امور جنگ‌زدگان»، این بنیاد، رسماً کار خود را آغاز کرد.[3]
بر اساس این قانون، بنیاد زیر نظر شورای عالی بنیاد جنگ‌زدگان اداره می‌شد. اعضای این شورا عبارت بودند از نماینده تام‌الاختیار وزیر کشور، سه نفر از افراد جنگ‌زده با معرفی نمایندگان استان‌های خوزستان و غرب کشور، نماینده تام‌الاختیار وزیر بهداری، نماینده تام‌الاختیار سرپرست سازمان بهزیستی، نماینده تام‌الاختیار سرپرست هلال احمر، نماینده تام‌الاختیار سرپرست کمیته امداد امام خمینی، نماینده تام‌الاختیار سرپرست جهاد سازندگی و نماینده تام‌الاختیار سرپرست بنیاد شهید.[4]
هدف از تشکیل این بنیاد رسیدگی به وضع مناطق جنگ‌زده و جنگ‌زدگان از نظر مادی و معنوی و حل مشکلات اقتصادی، بهداشتی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و ایجاد شغل برای افراد جنگ‌زده در محل اسکان داده‌شده و رسیدگی به سایر امور مربوط به آنان و نیز پیش‌بینی حل مشکلات مناطق جنگ‌زده بعد از جنگ بود.[5]
امام خمینی (ره)، سوم آذر 1360 در دیدار با مسئولان بنیاد امور جنگ‌زدگان، بر اهمیت کار این بنیاد و لزوم رفع نواقص تأکید کرده و موفقیت‌های این بنیاد را مرهون الطاف الهی دانستند و فرمودند نواقصی در خدمت به جنگ‌زدگان وجود دارد که باید برطرف شود.[6]
بنیاد امور جنگ‌زدگان، تا میانه‌های سال 1361، به فعالیت ادمه داد، اما با ادامه جنگ تحمیلی و به تبع آن، گسترش فعالیت‌های مرتبط با جنگ‌زدگان، فعالیت‌های بنیاد نیز دستخوش دگرگونی‌هایی شد و با تغییر اساسنامه، نام بنیاد به «بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی» تغییر یافت.[7]
بر اساس اساسنامه جدید، بنیاد زیرمجموعه وزرات کار و امور اجتماعی درآمد، و مهم‌ترین فعالیت‌های آن در شش محور دسته‌بندی شد. برنامه‌های رفاهی، اسکان، تعلیم و تربیت، امور هنری برای حفظ و توسعة فرهنگ اسلامی در میان جنگ‌زدگان، بهداشتی و اشتغال‌زایی و کاریابی، این شش محور بودند.[8] بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی، تا پایان جنگ فعالیت کرد و بنا به اقتضائات و شرایط جنگ‌زدگان، زیرمجموعه‌هایی نظیر «شورای اشتغال مهاجرین جنگ تحمیلی» را تشکیل داد.[9]
با پایان جنگ، بنیاد امور مهاجرین جنگی در «ستاد بازسازی و نوسازی مناطق جنگی» ادغام شد[10] و در حوزه‌های تأمین خدمات مورد نیاز اهالی شهرهای جنگ‌زده و زمینه‌سازی برای بازگشت مهاجرین،[11] ارائه تسهیلات اعتباری لازم برای اشتغال مهاجرین جنگ تحمیلی،[12] تأمین اعتبار لازم برای انتقال مهاجرین جنگ تحمیلی به شهرهای محل سکونت قبلی خود[13]... به فعالیت پرداخت.
بر اساس گزارش بنیاد امور مهاجرین، بیشتر رقم پرداختی مربوط به جیره و کمک مسکن و آب و برق مهاجرین جنگ تحمیلی بود. استان خوزستان بیشترین پرداخت‌های نقدی به آسیب‌دیدگان از جنگ را داشته است و استان‌های باختران (کرمانشاه) و فارس در رده‌های بعد قرار دارند.[14]
ستاد بازسازی و نوسازی مناطق جنگی، در سال 1376 به «دفتر امور مناطق بازسازی‌شده جنگ تحمیلی» تغییر نام داد[15] و هم‌اکنون زیرمجموعه «معاونت توسعه مدیریت و منابع وزارت کشور» است.[16]
[1]. روزنامۀ اطلاعات، ش 16346، چهارشنبه 8 بهمن 1359، ص 4 ؛ فرهنگنامۀ نهادهای انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1387، ص 27 و22.
[2]. روزنامۀ اطلاعات، ش 16363، چهارشنبه، 29 بهمن 1359، ص 11.
[3]. قانون «بنیاد امور جنگ‌زدگان»، مصوب 14 خرداد 1360.
[4]. فرهنگنامۀ نهادهای انقلاب اسلامی، ص 22.
[5]. مادۀ 3 قانون «بنیاد امور جنگ‌زدگان»، مصوب 14 خرداد 1360.
[6]. صحیفۀ امام، ج 15، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1378، ص 382 و 383.
[7]. فرهنگنامۀ نهادهای انقلاب اسلامی، ص 23.
[8]. همان.
[9]. آیین‌نامۀ «تشکیل شورای اشتغال مهاجرین جنگ تحمیلی»، مصوب 4 بهمن 1366.
[10]. فرهنگنامۀ نهادهای انقلاب اسلامی، ص 23.
[11]. آیین‌نامۀ «موظف نمودن کلیه وزارتخانه‌ها، نهادها، سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی و وابسته به دولت نسبت به بازسازی تأسیسات و واحدهای مربوطه و تأمین خدمات مورد نیاز اهالی شهرهای آبادان و خرمشهر و زمینه‌سازی جهت بازگشت مهاجرین جنگ تحمیلی، مصوب 2 خرداد 1368».
[12]. «آیین‌نامۀ اجرایی تسهیلات اعتباری اشتغال مهاجرین جنگ تحمیلی موضوع بند 5 تبصره 3 قانون بودجۀ سال 1368 کل کشور، مصوب 14 مرداد 1368».
[13]. مصوبۀ «تأمین اعتبار و اختصاص مبلغ 300.000 هزار ریال جهت انتقال مهاجرین جنگ تحمیلی به شهرهای محل سکونت قبلی خود به بنیاد مهاجرین جنگ تحمیلی (تصمیم نمایندۀ ویژۀ رئیس‌جمهور)».
[14]. عملکرد بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی کل کشور (گزارش دولتی)، تهران، بنیاد امور مهاجرین، 1369، ص 63،35ـ61.
[15]. فرهنگنامۀ نهادهای انقلاب اسلامی، ص 24.
[16]. «با حکم ناصریان معاون توسعه مدیریت و منابع وزارت کشور، علیرضا ساری مسئول پیگیری امور مناطق بازسازی‌شدۀ جنگ تحمیلی شد»، پرتال وزارت کشور، اخبار/113125/https://moi.ir/fa.
