ایستاده در غبار
مریم سلطانی‌نسب
57 بازدید
فیلم سینمایی ایستاده در غبار، سال 1394 توسط محمدحسین مهدویان بر پایه شخصیت احمد متوسلیان از کودکی تا زمان ناپدید شدن او با روایات مستند ساخته شده است.
کارگردان و نویسنده محمدحسین مهدویان، تهیه‌کننده حبیب‌الله والی‌نژاد، موسیقی متن حبیب خزایی‌فر، فیلمبردار هادی بهروز، تدوین‌گر سجاد پهلوان‌زاده، منشی صحنه محسن بهاری، صدابردار علی پورمقدم و مهدی رمضانی، جلوه‌های ویژه مرتضی رمضانی ترنج، مدیر صحنه رضا عبدالملکی، مدیر تولید محمود محمدطائمه و پرویز کاظم‌لو و بازیگران هادی حجازی‌فر، امیرحسین هاشمی، ابراهیم امینی، عماد محمدی، سوده ازقندی و ... هستند.
فیلم، زندگی جاوید‌الاثر حاج احمد متوسلیان را روایت می‌کند که شش مقطع دوران کودکی، مبارزات پیش از انقلاب، ورود به سپاه، آغاز جنگ تحمیلی و تمرکز در منطقه کردستان، فتح خرمشهر و حضور در کشور لبنان و ربایش او توسط رژیم صهیونیستی را شامل می‌شود.
احمد متوسلیان (هادی حجازی‌فر) بعد از اعزام به سربازی فعالیت‌های سیاسی خود علیه پهلوی آغاز می‌کند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز جنگ، داوطلبانه به جبهه می‌رود و سیر صعودی‌اش در رسیدن به بالاترین درجه‌های نظامی آغاز می‌شود. پس از موفقیت‌هایی چشمگیر، اواخر خرداد ۱۳۶۱ به همراه هیأتی رسمی از مسئولین سیاسی ـ نظامی راهی سوریه می‌شود تا راه‌های کمک به لبنان و طراحی حمله به رژیم اشغالگر صهیونیستی را بررسی کند، اما خودرو حامل او و مسئولین ایرانی ناپدید و متوسلیان در جایی از تاریخ برای همیشه گم می‌شود.1
این فیلم 104 دقیقه‌ای به سفارش سازمان هنری رسانه‌ای اوج ساخته شد و در سال 1395 به نمایش درآمد و 1٬690٬283٬000 تومان فروش کرد.
این فیلم در سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر در سال 1394 در بخش بهترین طراحی صحنه و لباس، بهترین جلوه‌های ویژه میدانی و بهترین فیلم، برنده سیمرغ بلورین شد.
به نظر کارشناسان، اولین موضوع مهم در مورد ایستاده در غبار نحوه روایت داستان است که روایتی نیمه‌مستند دارد و اغلب کلماتی که در فیلم شنیده می‌شود برگرفته از مستنداتی است که صدای واقعی متوسلیان بر روی آن قرار دارد. این سبک فیلمسازی را اصطلاحاً « داکیودرام » می‌نامند. شیوه متفاوت روایت داستان این سردار باعث می‌شود مخاطبین اثر به دو دسته مخالف و موافق تقسیم شوند که در مورد لذت تماشای فیلم نظرات متفاوتی خواهند داشت.2
به گفته برخی منتقدان ایستاده در غبار، نمونه خوبی برای بررسی چگونگی ساخت قهرمان، از دل ضعف‌ها و کاستی‌هاست؛ کاراکتری با ویژگی‌های بعضاً غیر قابل قبول که می‌تواند برای مخاطب به شمایلی جذاب تبدیل شود.3
گفته می‌شود فیلم در بخش طراحی صحنه و لباس و همچنین قاب‌بندی تصاویر، یکی از بهترین آثار سالهای گذشته سینمای ایران است. تصویربرداری فیلم نیز که به تبعیت از آثار مستند، اغلب با حرکات متناوب دوربین همراه است، کمک کرده تا مخاطب به فضای داستان نزدیک شود. فیلمنامه ایستاده در غبار شامل داستانک‌هایی‌ست که از کنار هم چیده‌شدن‌شان، داستان پیش می‌رود و مخاطب برای دنبال کردن ماجرا و شخصیت‌ها انگیزه پیدا می‌کند و شخصیت اصلی ماجرا شناسانده می‌شود. به عنوان مثال بخش زخمی شدن متوسلیان و اصرار او برای این که او را بدون بی‌هوشی عمل کنند، چرا که می‌ترسد در حین بی‌هوشی، اسرار نظامی را ناخودآگاه لو بدهد، جذاب است. این بخش علاوه بر اینکه روحیه جنگنده و محکم متوسلیان را آشکار می‌کند، موفق می‌شود مخاطب را با یک داستانک جذاب همراه کند؛ متوسلیان درد را تحمل می‌کند؟ نکند زیر درد کم بیاورد؟ دکتر قبول می‌کند او را بدون بی‌هوشی عمل کند؟ عمل موفقیت‌آمیز خواهد بود؟ ذهن مخاطب که درگیر این سئوالات شده است، ماجرا را ادامه می‌دهد تا به جواب‌ها برسد؛ این یعنی حساب و کتاب درست فیلمنامه در چینش و انتخاب صحنه‌ها. در این ساختار درست است که ذره‌ذره شخصیت حاج احمد متوسلیان، نه البته با نگاهی یک طرفه و جانبدارانه، شکل می‌گیرد. شخصیتی محکم، نفوذناپذیر، باهوش و در عین حال رقیق‌القلب و مهربان که بیش از آن که به منافع خود فکر کند، مردم و مسیری که برای خودش مشخص کرده اهمیت دارند.
به گفته برخی کارشناسان ایستاده در غبار به نوعی نشان‌دهنده سرنوشت نامعلوم احمد متوسلیان هم هست که هنوز هم کسی نمی‌داند چه بر سرش آمده است؛ مردی که می‌ایستد تا آن چیزی را که فکر می‌کند درست است به دست بیاورد و این خواسته حتی می‌تواند کمی مهمات باشد، در حالی که در میان صفیر آتش دشمن و غبار بلند شده از اصابت خمپاره‌ای به زمین، ایستاده است.1
به گفته منتقدان عمده ایرادی که می‌توان به این روایت مستندوار از زندگی متوسلیان وارد دانست، عدم گسترش شخصیت احمد متوسلیان است که باعث شده وجه درام داستان دچار مشکل شود. این موضوع که کارگردان، متوسلیان را به خوبی شناخته و به تماشاگر معرفی می‌کند یک ویژگی مثبت است، اما اینکه مخاطب بتواند درباره بخش‌های مختلف زندگی او به خوبی اطلاعات به دست آورد و بر داشته‌هایش افزوده شود، بخشی است که فیلم از ارائه صحیح آن بازمانده و به همین دلیل بسیاری از اتفاقات بی آنکه مقدمه‌ای برای آن شکل بگیرد، به وقوع می‌پیوندد. زندگی متوسلیان در این فیلم با استفاده از تصاویر ساخته شده در سبک مستند روایت می‌شود اما با علم به اینکه این اثر مستند نیست، می‌شد بخش‌هایی هم با توجه به حضور بازیگران، به فیلم اضافه کرد که به شناخت عمیق‌تری از او منجر شود.
فیلم همچنین در دو مقطع از روایت داستان زندگی متوسلیان به مشکل برمی‌خورد. نخست زمانی که او در بیمارستان بستری و سپس انقلابی می‌شود. در این برهه متوسلیان به جای استراحت ترجیح می‌دهد مطالعه کند که در نهایت تفکر وی را تغییر داده و روحیات او را دگرگون می‌کند، اما فیلمساز به سرعت از کنار این اتفاق عبور می‌کند و اشاره نمی‌کند که تحول حاج احمد متوسلیان به واسطه چه کتابی یا چه اتفاقی اینچنین شگرف شکل گرفت.
به نظر منتقدان فصل پایانی فیلم هم که قطعاً سؤال‌برانگیزترین مقطع زندگی متوسلیان به شمار می‌رود، بدون پاسخ مشخصی به حال خود رها می‌شود که این موضوع یک ضعف قابل توجه برای اثر محسوب می‌شود.
با این حال، «ایستاده در غبار» اثر ارزشمندی در حوزه دفاع مقدس معرفی شده که قادر است دیدگاه سنتی مخاطب درباره قهرمانان جنگ را تغییر دهد.4
- ماهنامه سینمایی فیلم، ش 510، تیر 1395، ص 107.
- https://ayenehschool.ir.
- www.filimo.com.
- https://ayenehschool.ir/school /.
