گروه‌ها، نهادها، سازمان‌ها

دانشگاه افسری

محسن شیرمحمد
339 بازدید

دانشگاه افسری امام علی‌علیه‌السلام نیروی زمینی ارتش، مهم‌ترین مرکز آموزش افسران این نیرو است که فارغ‌التحصیلان آن در دوران دفاع مقدس در فرماندهی و هدایت یگان‌های مختلف ارتش نقش داشتند.

دانشگاه افسری با سابقه‌ترین و قدیمی‌ترین مرکز آموزشی ارتش محسوب می‌شود. اساس این دانشگاه، همان مدرسه دارالفنون است که توســط امیرکبیر تأســیس شد. در سال 1300، مدرسه‌های مربوط به علوم نظامی با هم تلفیق و با نام جدید مدارس نظام در سال 1301 به محل دانشگاه افسرى فعلى انتقال یافت. اولین دوره مراسم فارغ‌التحصیلی نیز در سال 1302 برگزار شد.[1] از سال 1314 نام این مدرسه نظامى به دانشکده افســرى تغییر یافت. از سال 1302 تا 1357 تعداد 16400 دانشجو از این دانشکده در 55 دوره فارغ‌التحصیل شده و در رده افسری وارد یگان‌های مختلف نظامی شدند.[2]

به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی و با تأثیرپذیری برخی از دانشجویان از گروه‌های مختلف سیاسی، فضای ملتهبی در دانشگاه ایجاد شد و نظم این مرکز نظامی به هم ریخت.[3] به دنبال این موضوع، در سال 1358 سرهنگ سید موسی نامجو که خود سابقه پانزده سال تدریس در دانشکده افسری داشت، به فرماندهی این مرکز انتخاب شد و در اولین اقدام، تغییر اساسى در فرماندهان و نیروهاى رســمى و علمى این دانشــگاه ایجاد کرد و نیروهایى را که به حکومت سابق و دیگر گروه‌های سیاسی وابسته بودند، تصفیه کرد.[4]

به دنبال حمله ارتش عراق در 31 شهریور 1359، دانشکده افسری نیز به مقابله با دشمن پرداخت. قرار بود روز 2 مهر 1359 مراسم فارغ‌التحصیلی دانشجویان دانشکده افسری برگزار شود، اما با شروع جنگ در 31 شهریور به دستور سرهنگ نامجو، دانشجویان سال دوم و سوم، تجهیز شده و در قالب سه گردان رزمی به استعداد 710  نفر، با ده فروند هواپیمای سی 130 از فرودگاه مهرآباد به اهواز اعزام شدند. یک گردان از این نیروها به حمیدیه و سوسنگرد، یک گردان به پادگان حمید و جفیر و گردان باقی‌مانده نیز به خرمشهر اعزام شدند.[5]

با گذشت سه روز از آغاز جنگ، در روز 2 مهر 1359، دانشجویان دانشکده افسری وارد اهواز شدند. تعدادی از آن‌ها در کوی آریا واقع در منطقه بین آبادان و خرمشهر مستقر شده و از روز 3 مهر 1359 در قالب سه گردان به مدافعین خرمشهر پیوستند[6] و به تقویت گردان 151 دژ (جمعی لشکر 92 زرهی اهواز) پرداختند.[7] این گروه در کنار سایر نیروهای ارتش و سپاه پاسداران، به دفاع از خرمشهر پرداختند. به دنبال سقوط خرمشهر (آبان 1359)، دانشجویان اعزامی دانشکده افسری برای ادامه تحصیل از خوزستان به تهران بازگشتند. در این مدت تعداد پنجاه نفر از آنها به شهادت رسیده بودند.[8]

در دوران دفاع مقدس، نیروهای دانشکده افسری شامل افسران، درجه‌داران، سربازان و دانشجویان به دفعات به جبهه‌های جنگ اعزام  شدند. سال 1359، 885 نفر؛ سال 1360، 1741 نفر؛ سال 1361، 2729 نفر؛ سال 1362، 962 نفر؛ سال 1363، 2588 نفر؛ سال 1364، 878؛ سال 1365، 1201 نفر؛ سال 1366، 1284 نفر و در سال 1367 نیز 119 نفر به خطوط مقدم نبرد اعزام شده و در عملیات‌های مختلف حضور یافتند.[9]

در جنگ تحمیلی، 3006 نفر به‌عنوان دانشجو طی هشت دوره وارد دانشکده افسری شده و پس از فارغ‌التحصیلی به‌عنوان افسر در یگان‌های مختلف ارتش تقسیم شدند.[10] این افسران در سمت‌های مختلف رئیس ستاد، فرماندهان نیروها، قرارگاه‌ها، لشکرها، تیپ‌ها، گردان‌ها و یگان‌های پشتیبانی رزمی فعالیت داشتند.[11] از این میان حدود هزار نفر از آنها به شهادت رسیدند.[12] از شهیدان برجسته دانشکده افسری می‌توان به سرگرد مهدی تهمتن و سرگرد فرامرز جوانشیر (فرماندهان گروهان دانشجویان افسری در خرمشهر) اشاره کرد.[13]

پس از پایان جنگ تحمیلی، در سال 1370، با اضافه‌شدن برخی رشته‌های جدید، جایگاه دانشکده افسری به دانشگاه ارتقا یافت و مزین به نام حضرت علی‌علیه‌السلام شد.[14] همچنین، گروهى با عنوان هیئت معارف جنگ، توسط سپهبد شهید علی صیاد شــیرازى در سال 1373 با هدف انتقال تجارب دوران دفاع مقدس به نسل‌های آینده تشکیل شــد. از همان ســال ابتداى تشکیل، فرماندهــان زمان جنگ با حضور در دانشــگاه، با یک برنامه آموزشى منسجم تجارب را به دانشجویان منتقل کردند و بعد از طى دوره نظرى، یک دوره میدانى براى دانشــجویان پیش‌بینی شد که به‌طور عملى نیز توســط این استادان روى زمین اجرایى شــد. در حال حاضر ایــن آموزش‌ها ادامه دارد.[15]

اکنون در دانشــگاه افســرى امــام علی‌علیه‌السلام ســه دوره کارشناســى پیوســته دفاعى با ســه گرایش علوم دفاعى، مهندســى دفاعــى، مدیریت دفاعى و کارشناسى پیوسته هوانوردى با دو گرایش خلبانى بالگرد و نگهدارى بالگرد و کارشناســى عقیدتى سیاسى با دو گرایش الهیات و علوم سیاســى وجود دارد. با احتساب این ســه رشــته و هفت گرایش، شانزده رشته تخصصى که در ارتش، رســته گفته می‌شود، در این دانشگاه تدریس می‌شود. در رسته‌هاى موجود، دانشــجویان باید بین 130 تا 135 واحد درسى را طى کنند. این دانشجویان عــلاوه‌بــر گذراندن مراحل آموزشــى و واحدهاى درســى، اردوهاى متعددى مانند اردوى رزم مقدماتى در بدو ورود به دانشگاه، دو اردوگاه تابستانى در کویر و جنگل، تکاور و اردوگاه زمســتانى را پشت ســر مى‌گذارند تا آمادگى لازم را به‌عنوان یک افسر و یک فرمانده ارتش کسب کنند.[16]

در دوران دفاع مقدس به ترتیب سرهنگ سید موسی نامجو، سرهنگ علی صیاد شیرازی، سرهنگ عطاءالله صالحی، سرهنگ اسدالله حیدری، سرهنگ ابراهیم مدنی، سرتیپ دوم سید نورالدین مکی فرماندهی دانشکده افسری را بر عهده داشتند.[17] اکنون این سمت را سرتیپ دوم علی مهدوی بر عهده دارد.[18]

[1]. محمدی، عبدالرضا، سیر تاریخی دانشگاه افسری امام علی‌(ع) از 1301 تا 1357، تهران: دانشگاه افسری، 1394، ص95ـ85.

[2]. همان، ص103 و 141-139.

[3]. محمدی، عبدالرضا، رامتین، شهرام، سیر تاریخی دانشگاه افسری امام علی‌(ع) از 1357 تا 1367، تهران: دانشگاه افسری، 1398، ص191 و 192.

[4]. ماهنامه صف، ش407، اسفند 1393 و فروردین 1394، ص45.

[5]. کریمی، قاسم، دفاع از خرمشهر، تهران: ایران سبز، 1395، ص17 و 18.

[6]. علایی، حسین، روند جنگ ایران و عراق، ج1، تهران: مرزوبوم، 1391، ص213.

[7]. ایازی، جعفر، از نوهد تا خرمشهر، تهران: ایران سبز، 1396، ص90 و 96.

[8]. کریمی، قاسم، دفاع از خرمشهر، ص52.

[9]. محمدی، عبدالرضا، رامتین، شهرام، سیر تاریخی دانشگاه افسری امام علی‌(ع) از 1357 تا 1367، ص116-112.

[10]. همان، ص110.

[11]. همان ، ص118.

[12]. ماهنامه صف، ش407، اسفند 1393، ص45.

[13]. محمدی، عبدالرضا، رامتین، شهرام، سیر تاریخی دانشگاه افسری امام علی‌(ع) از 1357 تا 1367، ص254 و 256.

[14].همان، ص188.

[15]. ماهنامه صف، همان، ص45.

[16].همان، ص46.

[17]. محمدی، عبدالرضا، رامتین، شهرام، سیر تاریخی دانشگاه افسری امام علی‌(ع) از 1357 تا 1367، ص121.

[18]. پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش، نیروی زمینی،27 شهریور 1401 www.nezaja.aja.ir/portal/home/?NEWS/89271/89311/2