عملیات‌ها
عملیات نصر 4
لیلا حیدری باطنی
1412 بازدید
در تیر 1366 عملیات نصر 4 به فرماندهی سپاه پاسداران با هدف پیشروی به سمت استان سلیمانیه عراق اجرا شد. این عملیات با تصرف شهر ماووت عراق و آزادسازی ارتفاعات اطراف آن با موفقیت به پایان رسید.
منطقه عملیاتی نصر 4 در شمال استان سلیمانیه عراق، در میان ارتفاعات بلند و پیوسته گامو، هزارکانیان، بالوکاوه (تپه‌های معروف به دوقلو)، قَشَن، گُلان، ژاژیله، بالوسَه و گَرده‌رَش واقع شده بود و علاوه‌بر ارتفاعات، تعدادی روستا و شهر ماووت در این منطقه وجود داشت. ماووت در 35کیلومتری خاک عراق و 75کیلومتری شهر بانه ایران قرار داشت و با عبور رودخانه قلعه‌چولان از آن، به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می‌شد. این شهر پس از عملیات کربلای 10 که در 30 فروردین 1366 انجام شد، در تیررس نیروهای ایران قرار گرفته بود.[1]
در این عملیات که هدایت آن برعهده قرارگاه نجف بود، دو گردان از لشکر 14 امام حسین‌علیه‌السلام، چهار گردان از لشکر 25 کربلا، سه گردان از لشکر 105 قدس، سه گردان از لشکر 57 حضرت ابوالفضل‌علیه‌السلام، چهار گردان از لشکر 41 ثارالله، پنج گردان از لشکر 33 المهدی‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف، دو گردان از تیپ مستقل 11 امیرالمؤمنین‌علیه‌السلام، دو گردان از تیپ مستقل 35 امام حسن‌علیه‌السلام، دو گردان از لشکر 32 انصارالحسین و نیز لشکر 155 ویژه شهدا، تیپ مستقل 59 مسلم‌بن‌عقیل و تیپ مستقل 38 یگان زرهی ذوالفقار حضور داشتند.[2]
با توجه به اینکه تصرف شهر ماووت بدون گرفتن ارتفاعات مشرف به آن امکان‌پذیر نبود، منطقه به چهار بخش: یال غربی ارتفاع گلان و ژاژیله، ادامه یال ارتفاع قشن تا آخر قله‌های 1 و 2 و 3 و شهر ماووت، یال‌های میرآوه و بالوکاوه معروف به ارتفاعات دوقلو و محدوده دشت از بالوسه تا یال غربی قشن تقسیم شد.[3]
عملیات با فرماندهی سپاه پاسداران در چهار محور با رمز «یا امام جعفر صادق‌علیه‌السلام» در 2 بامداد 31 خرداد آغاز شد.[4]
ازآنجاکه ارتفاع ژاژیله دورترین مسیر نسبت به هدف اصلی عملیات بود، لشکرهای 14 امام حسین‌علیه‌السلام و 105 قدس مجبور بودند ساعت‌ها زودتر از مسیر جاده آسفالته حرکت کرده و با پیاده‌روی در جاده‌های کوهستانی خود را به منطقه عملیات برسانند. لشکر 57 ابوالفضل‌علیه‌السلام با کمترین مسافت نسبت به هدف، بیست دقیقه زودتر عملیات را آغاز و به مکان اصلی رسید. این درحالی بود که دیگر یگان‌ها هنوز به خط دشمن نرسیده بودند.[5]
لشکر 25 کربلا با به‌کارگیری چهار گروهان، ارتفاعات قشن و قله‌ای 1و 2 را تصرف می‌کند و عملیات را با موفقیت به پایان می‌رساند. حدود یک ساعت بعد از شروع عملیات اعلام می‌کند قله 3 قشن را هم تصرف کرده است و نیروهای این یگان مشغول پاک‌سازی منطقه هستند.[6]
لشکرهای 105 قدس، 35 امام حسن‌علیه‌السلام و 14 امام حسین‌علیه‌السلام روی یال غربی ژاژیله و یال غربی قشن وارد عمل شدند. لشکر 14 امام حسین با شکستن خط، هدف خود را روی ارتفاع گلان تصرف کرد و لشکر 105 قدس پایگاه‌های 1 تا 4 عراق در جنوب ژاژیله را تصرف کرد. لشکر 32 انصارالحسین قله 1596 بالوکاوه را تصرف کرد و نیروهای عراق را از انتهای یال این ارتفاع عقب راند و تیپ 11 امیرالمؤمنین هم موفق به تصرف تپه دوقلو شد.[7]
تیپ 35 امام حسن‌علیه‌السلام موفق شد مواضع حساس عراق در قله اصلی ژاژیله را تصرف و پایگاه‌های 13 و 14 آنان را پاک‌سازی کند و در ساعت 7 صبح به لشکر 105 قدس ملحق شد. با این الحاق جاده آسفالته گلان آزاد شد.[8]
سی‌ویکم خرداد با حضور دشمن در قسمت غربی شهر ماووت و با توجه به عدم الحاق دو گردان از نیروهای لشکر 25 کربلا و همچنین افزایش فشار نیروهای عراق بر لشکر 11 امیرالمؤمنین‌علیه‌السلام در ارتفاعات بالوکاوه، نیروهای لشکر 25 کربلا از قله‌های 2 و 3 قشن مجبور به عقب‌نشینی شدند و روی قله 1 استقرار یافتند.[9]
با آغاز شب، نیروهای عراق با استفاده از غافلگیرکردن نیروهای لشکر 25 کربلا، از طریق کانال‌های وصولی قله 2 به قله 1، بخشی از سمت چپ قله را تصرف کردند که با هجوم لشکر 11 امیرالمؤمنین‌علیه‌السلام مجبور به عقب‌نشینی شدند. لشکر 41 ثارالله نیز با استفاده از ناهماهنگی سازمان رزمی عراق در حمله به گردان حمزه از لشکر 25 کربلا، زودتر از موعد قله 2 را تصرف و با کمک این گردان، قله 3 را هم آزاد کرد.[10]
یکم تیر نیروهای عراق با استقرار در قسمت غرب ماووت، مانع الحاق لشکر 14 امام حسین‌علیه‌السلام و 57 ابوالفضل‌علیه‌السلام شدند. به همین دلیل لشکر 41 ثارالله به فرماندهی قاسم سلیمانی و لشکر 33 المهدی به فرماندهی محمدجعفر اسدی مأموریت عملیات در محور ارتفاعات قشن را که حساس‌ترین محور عملیات بود به عهده گرفتند.[11]
در درگیری تن‌به‌تن در دومین شب عملیات، یال قشن به تصرف نیروهای ایران درآمد و هفتاد نفر از نیروهای دشمن اسیر شدند. در دشت بالوسه نیز لشکر 33 المهدی‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف بدون درگیری، حدود یک کیلومتر جلوتر از شهر پیشروی کرد.[12] لشکر 41 ثارالله با تثبیت تصرف قله‌های قشن 2 و 3 به مأموریت خود پایان داد و لشکر 33 المهدی‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف نیز با به پایان‌رساندن مأموریت به اهداف تعیین‌شده رسید.[13]
در اولین روز از تیرماه عراق با شلیک هفتاد خمپاره شیمیایی از نوع عامل اعصاب و تاول‌زا در دره و یال گولان، ارتفاعات اسپیدار و دامنه آن، محل استقرار لشکرهای 14 امام حسین‌علیه‌السلام، 41 ثارالله و 33 المهدی‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف، 110 نفر از نیروهای ایران را مجروح کرد.[14]
عملیات با تصرف کامل شهر ماووت، موضع‌گیری و ایجاد خاکریز در اطراف آن آغاز شد و با تثبیت مواضع و شکست پاتک‌های عراق به اهداف و نتایج خود رسید. نتایج عملیات عبارت بود از: آزادسازی هفتاد کیلومتر از خاک عراق، ارتفاعات مهم ژاژیله، قشن، یال میراوه، یال غربی ارتفاع گلان، تپه دوقلو (بالو کاوه)، دشت باسوله، تعدادی پاسگاه و پایگاه نظامی، چندین کیلومتر از جاده‌های مهم و استراتژیک ماووت ـ سلیمانیه، ترمیم برخی از خطوط پدافندی عملیات کربلای 10، بیش از دوهزار کشته و زخمی، 460 اسیر از دشمن ازجمله یک فرمانده تیپ 433 از لشکر 27 و سه فرمانده گردان این تیپ، فرمانده گردان سوم تیپ کماندویی، نابودشدن صددرصدی تیپ‌های 115 و 443 پیاده از لشکر 27، تخریب 60 درصدی گردان تانک الکرار و تیپ 603 پیاده، انهدام 50 درصدی یک گردان از تیپ 94 و سقوط یک فروند هواپیما و به غنیمت‌گرفتن چندین دستگاه تانک و نفربر، سلاح سبک و سنگین و مقداری مهمات و انواع خودرو. این عملیات در 14 تیر با رفع نقایص و تثبیت محورهای قشن و تپه دوقلو با موفقیت کامل پایان یافت.[15]
[1]. لطف‌الله‌زادگان، علیرضا، روزشمار جنگ ایران و عراق کتاب چهل‌ونهم، تصویب قطعنامه 598، تهران: مرکز اسناد دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1387، ص24 و 276 و 277؛ اردستانی، حسین، تجزیه و تحلیل جنگ ایران و عراق، ج3: تنبیه متجاوز، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1373، ص326.
[2]. بیرانوند، میثم، از ماووت تا گرده‌رش، خرم‌آباد: پراکنده، 1397، ص27.
[3]. همان، ص28.
[4]. رشید، محسن، اطلس جنگ ایران و عراق، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1389، ص93.
[5]. بیرانوند، میثم، از ماووت تا گرده‌رش، ص29 و 30.
[6]. لطف‌الله‌زادگان، علیرضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهل‌ونهم، ص258 و 259.
[7]. همان، ص259 و 260.
[8]. همان، ص260.
[9]. همان، ص262 و 263.
[10]. همان، ص264.
[11]. همان، ص262.
[12]. اردستانی، حسین، تجزیه و تحلیل جنگ ایران و عراق ج3، ص332.
[13]. لطف‌الله‌زادگان، علیرضا، روزشمار جنگ ایران و عراق کتاب چهل‌ونهم، ص273.
[14]. همان، ص276.
[15]. همان، ص273؛ اردستانی، حسین، تجزیه و تحلیل جنگ ایران و عراق ج3، ص332.
