عملیات‌ها

عملیات قدس 2

محمدعلی عباسی اقدم
2776 بازدید

عملیات قدس 2 از سری عملیات‌های محدود بود، که 4 تیر 1364 به فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با هدف ایجاد تزلزل در خطوط پدافندی عراق، در محور البیضه واقع در شمال منطقه عملیات خیبر و بدر انجام شد.

پس از عملیات بدر که از 20 تا 26 اسفند 1363 در هورالهویزه اجرا شد و همه اهداف این عملیات محقق نشد، طراحی و اجرای عملیات والفجر 8 به‌عنوان بزرگ‌ترین عملیات سال 1364 در دستور کار سپاه قرار گرفت. فراهم کردن مقدمات این عملیات زمان زیادی می‌طلبید.[1] در این فاصله زمانی، برای جلوگیری از ایجاد وقفه در روند جنگ، اجرای عملیات‌های محدود در دستور کار قرار گرفت. در اولین مرحله، برای حضور بیشتر در هور و نزدیک‌تر شدن به جاده بصره ـ العماره برنامه‌ریزی شد. اجرای این مأموریت به لشکر 25 کربلا که پس از عملیات بدر همچنان در منطقه باقی مانده بود، به فرماندهی مرتضی قربانی، سپرده شد.[2] سلسله عملیات‌های محدود قدس در این منطقه برای فشار به دشمن اجرا شدند.[3]

پس از اجرای عملیات قدس 1 در 24 خرداد 1364، اوضاع منطقه عملیاتی به‌گونه‌ای بود که ضرورت اجرای یک عملیات دیگر برای تحکیم و تثبیت موقعیت و خط پدافندی نیروهای خودی و آسیب‌پذیر کردن ارتش عراق، احساس می‌شد. پس از اجرای این عملیات، ارتش عراق در این منطقه چند بار پاتک کرد و چون هر بار ضربه سختی خورد، موضع پدافندی به خود گرفت و پس از شناسایی و درک وضعیت خود در منطقه به ایجاد استحکامات و تقویت منطقه اقدام کرد.[4]

بنابراین عملیات قدس 2، با هدف تکمیل اهداف عملیات قدس 1 طراحی و اجرا شد. با توجه به تلاش نیروهای عراقی برای تأمین نقاط آسیب‌پذیر خود به‌ویژه در محور البیضه، لشکر 25 کربلا از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که عملیات قدس 1 را در این منطقه اجرا کرد و مأموریت پدافند منطقه را به عهده داشت، عملیات دیگری با هدف جلوگیری از تک احتمالی دشمن و رفع نقاط ضعف خود در این منطقه و همچنین آسیب‌پذیری دشمن طرح‌ریزی کرد.[5] برابر طرح پیش‌بینی‌شده و پس از انجام شناسایی‌های لازم، رزمندگان لشکر 25 کربلا ساعت 2 بامداد 4 تیر 1364 با رمز «یا محمد رسول‌الله» به سوی خط عراقی‌ها حرکت کردند. در ساعات اولیه، غواصان پیشرو لشکر از آبراه اصلی عبور کردند. هدف آنها این بود که به محض رسیدن نیروهای احتیاط به موقعیت، به‌طرف دشمن تیراندازی و به باز کردن آبراه کمک کنند؛ اما به دلیل روشن شدن هوا، فرصت لازم برای پیشروی و الحاق با جناح راست به‌دست نیامد. از طرفی، محور راست نیز تقریباً متکی به محور چپ بود، بنابراین به نیروها دستور عقب‌نشینی داده شد. پس از آن، بلافاصله نیروها سازماندهی و توجیه شدند و در ساعت 19 همین روز، به سمت مواضع پیش‌بینی‌شده حرکت کردند. قرار بود رأس ساعت 21 درگیری شروع شود، اما یک قایق عراقی مجهز به تیربار و آرپی‌جی، راهکار محور راست را مسدود کرد و موجب شد عملیات در ساعت 24 آغاز شود.

به محض شروع درگیری در محور سمت راست، قایق عراقی‌ها و کمین اول و در محور سمت چپ، پایگاه اول و سوم سقوط کردند. نیروهای پایگاه دوم عراق نیز بلافاصله با فشار رزمندگان حاضر در محور چپ تسلیم و یا کشته شدند. در ادامه عملیات، رزمندگان محور راست و محور چپ با تلاش بیشتر دو پایگاه دیگر عراق را ساقط کردند و پس از الحاق، در دو آبراه مقابل به پیشروی ادامه دادند. براساس اطلاعات به‌دست‌آمده از اسیران، روی مواضع عراق اجرای آتش شد که تعدادی از عراقی‌ها کشته یا زخمی شدند. عملیات الحاق و استقرار در آبراه‌ها و تأمین و امنیت منطقه تا ساعت 1:30 هفتم تیر پایان یافت. در این عملیات یک تن از نیروهای خودی شهید و تعدادی مجروح شدند.[6]

همزمان با اجرای عملیات اصلی، یک عملیات ایذایی با هدف فریب دشمن انجام شد. رزمندگان لشکر25 کربلا که در انتهای برکه مختار و منتهی‌الیه سمت چپ آن تا چهارراه دژبانی و در محور نهروان مستقر بودند، به دشمن نزدیک شدند و با آتش سنگین آنها را به خود مشغول کردند. به محض درگیری، تعداد زیادی نورافکن روشن شد و تیربارهای دشمن شروع به فعالیت کردند. عراقی‌ها با انواع سلاح‌ها منطقه را زیر آتش گرفتند، به‌گونه‌ای که در ساعت 1:45 بامداد آتش آن‌چنان شدید بود که تمام ترددها در آبراه‌ها، به‌خصوص تردد در آبراه معارج ـ مشروع قطع شد. در ادامه اجرای آتش، ارتش عراق اولین پاتک خود را در ساعت 4:30 صبح از دو طرف آبراه شروع کرد که به‌سرعت خنثی و سرکوب شد. پاتک‌های دیگر عراقی‌ها نیز نافرجام ماند. رزمندگان پس از آن، بار دیگر در آبراه‌ها پیشروی و مناطق دیگری را تصرف کردند و در نزدیک‌ترین محل به دشمن در آبراه البیضه مستقر شدند.[7]

در مجموع، در عملیات قدس 2، پانزده کیلومتر مربع از شمال هورالهویزه آزاد شد[8] و رزمندگان ایران توانستند ضمن انهدام بخشی از نیروهای تیپ 68 کماندویی ارتش عراق و دفع پاتک آن‌ها، با پاکسازی و الحاق، موقعیت خود را در مناطق تصرف‌شده تثبیت کنند.[9] در این عملیات محدود، ده تن از رزمندگان ایران شهید و 65 تن مجروح شدند. از نیروهای عراقی نیز چهل تن کشته و یازده تن به اسارت نیروهای ایرانی درآمدند.[10]

[1]. سلسله عملیات قدس: تحرک در جبهه‌ها و جلوگیری از آرامش دشمن، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1384، ص14؛ رشید، محسن، اطلس جنگ ایران و عراق، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چ سوم: 1392، ص73.

[2]. نخعی، هادی، فراهانی، حمیدرضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب سی‌وهفتم: توسعه روابط با قدرت‌های آسیایی، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه، چ اول، 1383، ص127ـ125.

[3]. همان، ص40.

[4]. سلسله عملیات قدس، ص34؛ نخعی، هادی، فراهانی، حمیدرضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب سی‌وهفتم، ص115.

[5]. همان، ص35.

[6]. همان، ص36 و 37؛ درودیان، محمد، سیری در جنگ ایران و عراق، ج2: خرمشهر تا فاو، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چ یازدهم، 1391، ص128؛ سمیعی، علی، کارنامه توصیفی عملیات رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس، تهران: معاونت تبلیغات و انتشارات نمایندگی ولی فقیه در نیروی زمینی، 1376، ص201.

[7]. سلسله عملیات قدس، ص37 و 38.

[8]. سمیعی، علی، کارنامه توصیفی عملیات رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس، ص201.

[9]. سلسله عملیات قدس، ص38.

[10]. همان.