مکان‌ها

همدان (استان)

سجاد نادری‌پور
22 بازدید

استان همدان در طول هشت سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، 8000 شهید، 27000 جانباز و 1000 آزاده تقدیم انقلاب اسلامی کرده است.

استان همدان با مساحت 19493 کیلومتر مربع، در غرب ایران قرار گرفته و از شمال به استان‌های زنجان و قزوین، از جنوب به لرستان، از شرق به استان مرکزی و از غرب به کرمانشاه و قسمتی از استان کردستان محدود می‌شود.[1] آب‌وهوای استان در نتیجه وجود کوه‌های مرتفع، رودخانه‌ها و چشمه‌سارهای فراوان و پستی و بلندی‌های زیاد، متغیر است.[2]

 نام همدان برای اولین‌بار در سال 1100 ق. در کتیبه تیگلات پلیسر اول، شاه آشور به چشم می‌خورد که آن را امدانه یا همدانا ذکر کرده است، ولی در کتیبه‌های عهد هخامنشی، آن را هگمتان و در کتاب هردوت یونانی اکباتان آمده است.[3]

بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395، جمعیت استان 1738234نفر برآورد شده است. از کل جمعیت استان، 1097217 نفر در مناطق شهری، 639005 نفر در مناطق روستایی سکونت داشته و 2012 نفر غیر ساکن (عشایر، کولی‌ها، افراد بی سرپناه) بوده‌اند. همدان، فامنین، رزن، کبودرآهنگ، بهار، اسدآباد، ملایر، تویسرکان و نهاوند شهرستان‌های این استان هستند.[4]

 با گسترش نهضت مردم مسلمان ایران علیه حکومت پهلوی در سال 1357، مردم همدان به رهبری آیت‌الله سیداسدالله مدنی در پیروزی انقلاب اسلامی نقش داشتند. یک هفته اعتصاب غذاى 2800 همافر در پایگاه شاهرخى (شهید نوژه) همدان در تاریخ 1بهمن 57، راهپیمایی خانواده این عده  در محوطه‌ این پایگاه نظامی که به بازداشت 11 نفر از زنان انجامید از جمله حضور مردم همدان در پیروزی انقلاب اسلامی ‌است.[5]

بلافاصله پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در 27 و 28 اسفند 1357، نیروهای نظامی ارتش استان همدان، جمعی لشکر 28 کردستان، با مقاومت در پادگان سنندج ‌که در محاصره کامل ضدانقلاب قرار داشت، پادگان را حفظ کردند.

در شهریور 1358 سپاه پاسداران همدان با محوریت آیت‌الله مدنی تشکیل شد و نیروهای آن در کردستان وارد نبرد با ضدانقلاب شدند. همچنین نیروهای سپاه استان در عملیات‌های آزادسازی شهرهای مریوان مهاباد (26 مرداد 1358)، محور قروه- دهگلان (اردیبهشت 1359)، بیجار (مرداد 1359)، بانه (6 خرداد 1359)، مریوان (3 تیر 1359)، سقز (26 مرداد 1358) و آزادسازی شهرهای پاوه (27 و 28 مرداد 1359) حضور داشتند.[6] در 19 تیر  1359 نیز حضور نیروهای سپاه پاسداران این استان در پایگاه شهید نوژه همدان، موجب عقیم‌‌ ماندن کودتای آمریکایی و سلطنت‌طلبان شد.

از اولین روز آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در 31 شهریور 59، خلبانان پایگاه شهید نوژه به پرواز درآمدند و به بمباران مواضع دشمن در عمق خاک عراق پرداختند. این عده با حفاظت از آسمان استان، در طول یک هفته با عکس‌العمل به موقع سیستم‌های پدافندی و هواپیماهای شکاری پایگاه نوژه، موفق شدند 10 فروند از هواپیماهای دشمن را در آسمان استان سرنگون کنند.[7]

در سال 1360 تعدادی از فرماندهان سپاه پاسداران در غرب کشور برای تشکیل یک تیپ جدید به جبهه جنوب اعزام شدند. حسین همدانی از پایه‌گذاران سپاه همدان در کنار محمود شهبازی که آن زمان فرمانده سپاه همدان بود در تشکیل این تیپ جدید که 27 محمد رسول‌الله نام گرفت، حضور موثر داشتند.[8] همچنین رزمندگان بسیجی استان همدان در یگان‌های تیپ نبی‌اکرم (ص)، لشکر 3 ویژه شهدا و لشکر 43 مهندسی امام علی (ع) سپاه پاسداران حضور داشتند.

 در اسفند  1361 با تشکیل تیپ 32 انصارالحسین (ع) به فرماندهی حسین همدانی (شهید)، حضور رزمندگان استان در مناطق جنگی، به‌ صورتی منسجم درآمد و در طول دوران دفاع مقدس، رزمندگان سپاه و بسیج استان، در 30 عملیات آفندی و بیش از 20 مأموریت پدافندی شرکت داشتند.[9]

رزمندگان ارتشی تیپ زرهی شهید قهرمان استان همدان نیز، بین سال‌های 1359-1358در منطقه کردستان حضور داشتند و با شروع جنگ تحمیلی، در عملیات‌های مختلف نقش داشته و در چند عملیات پدافندی در منطقه جنوب و جنوب غربی شرکت کردند.[10]

خلبانان پایگاه شهید نوژه نیز در طول جنگ تحمیلی، عملیات های مختلفی علیه دشمن انجام دادند؛ عملیات هواییH3 بر فراز پایگاه الولید عراق که منجر به انهدام 50 درصد از هواپیماهای عراق شد و نیز عملیات هوایی بر فراز آسمان بغداد و بمباران پالایشگاه الدوره توسط خلبان شهید عباس دوران از این جمله‌اند.[11]

استان همدان در طول هشت سال جنگ تحمیلی 300 بار مورد حمله هوایی قرار گرفت که از این تعداد 130 بار مناطق مسکونی، تجاری و صنعتی مورد اصابت دو هزار راکت، بمب و موشک‌های دشمن قرار گرفت؛ از جمله در بمباران مراسم نماز جمعه همدان در استادیوم قدس و بمباران نهاوند در جنوب استان توسط هواپیماهای دشمن، 786  نفر از مردم شهید شدند و 16 هزار واحد مسکونی، تجاری و صنعتی تخریب گردید.[12]

جهاد سازندگی استان همدان نیز با انجام فعالیت‌های پشتیبانی و مهندسی در طول جنگ تحمیلی، فعالیت‌های تأثیرگذاری داشت. جهادگران استان همدان با شرکت در عملیات‌های مختلف و با اقدامات مهندسی در دفاع مقدس حضور داشتند. احداث جاده‌ بر روی ارتفاعات بازی‌دراز (کرمانشاه) و پل سیدالشهدا بر روی رودخانه چومان در مرز ایران و استان سلیمانیه عراق از جمله این اقدامات است.[13]

از سال ‌1362 به بعد ستاد پشتیبانی جنگ شکل گرفت و ساماندهی و پوشش کمک‌های مردمی استان همدان به این ستاد سپرده شد. ستاد پشتیبانی جنگ با تشکلی از ارتش، سپاه پاسداران، جهاد سازندگی، استانداری، کمیته امداد امام خمینی، سازمان بهزیستی و دفتر امام جمعه متصدی این مسئولیت شدند و تا سال ‌1367 مسؤولیت کمک‌رسانی به مناطق جنگی و جبهه‌ها را برعهده داشتند. از جمله کمک‌های مردمی استان همدان  اهدای‌10 میلیارد ریال کمک‌های نقدی، ‌10 هزار کامیون و کامیونت کمک‌های غیرنقدی و حدود ‌10 کیلوگرم طلا و جواهرات به جبهه‌های غرب و جنوب کشور است. استقرار دو ‌آشپزخانه بزرگ در مناطق مرکزی و جنگی گیلان غرب، دزفول و اهواز از دیگر کمک‌رسانی‌های ستاد پشتیبانی جنگ به جبهه‌ها بود که روزانه برای حدود ‌70 هزار رزمنده غذا تهیه می‌کردند. از دیگر اقدامات ستاد پشتیبانی جنگ استان، احداث و بازسازی 5 هزار واحد مسکونی، اداری، تجاری و صنعتی در حومه سرپل ذهاب، اهدای 80 هزار واحد خون به مجروحین جنگ تحمیلی بود.[14]

از این استان در طول هشت سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، بیش از80 هزار نفر در بسیج و سپاه و بیش از 20 هزار نفر در جهاد سازندگی، هلال احمر و ستاد پشتیبانی جنگ (وابسته به دولت) به‌ صورت داوطلبانه حضور داشتند که از این تعداد 8000 شهید، 16هزار جانباز و 970 آزاده تقدیم انقلاب اسلامی شده است.[15]

حاج محمد طالبیان، آیت‌الله محمدعلی حیدری، علی چیت‌سازیان، تقی بهمنی، محمدرضا فراهانی، حاج ستار ابراهیمی، حسن تاجوک، محسن عینعلی، ابراهیم‌علی معصومی، حسینعلی نوری، یونس گنجی، علیرضا حاجی‌بابایی، حاج رضا شکری‌پور، رسول حیدری و مصیب مجیدی از شهدای شاخص استان هستند.[16] شاخص‌ترین شهید استان، سردار حسین همدانی است. همدانی، از بنیانگذاران سپاه همدان، اولین فرمانده لشگر 32 انصارالحسین (ع)، فرمانده لشگر 16 قدس گیلان، فرمانده لشگر 27 محمد رسول‌الله (ص)، جانشین فرمانده قرارگاه ثارالله (ع) سپاه پاسداران، جانشین فرمانده بسیج و فرمانده ارشد نیروهای نظامی حاضر در سوریه به منظور مقابله با تروریست‌های داعش بود که در مهر 1394 در حین انجام مأموریت‌های مستشاری در حومه شهر حلب، در کمین تروریست‌های داعشی به شهادت رسید.[17]

کتاب‌های دختر شینا، گلستان یازدهم و آب هرگز نمی‌میرد، از کتاب‌های حوزه دفاع مقدس است که با محوریت شهدای استان همدان منتشرشده و رهبر انقلاب  نیز بر آنها تقریظ نوشته‌اند.

باغ موزه دفاع مقدس استان همدان نیز، در منطقه تپه عباس‌آباد، در سال 1389 افتتاح شد.[18]

[1]. اکبری، منوچهر، وصیت‌نامه کامل شهدای استان همدان، ج 1، تهران، 1395، انتشارات شاهد، ص 25.

[2]. همان.

[3]. همان.

[4]. مرکز آمار ایران، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395، تهران، 1397، ص 90.

[5] . سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد خبر: ۵۵۸۱.

[6]. اکبری، منوچهر، همان، ص 28.

[7]. همان.

[8] . سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، 14/7/1400، کد خبر: 7207.

[9]. اکبری، منوچهر، همان، ص 29-28.

[10]. همان، ص 29.

[11]. همان.

[12] .خبرگزاری جمهوری اسلامی، https://irna.ir/x3mSQq ؛ خبرگزاری صداوسیما، https://www.iribnews.ir/00DXdW .

[13]. اکبری، منوچهر، همان، ص 30-29.

[14]. خبرگزاری ایسنا، کد خبر 8607-03769/14/مهر 1386

[15]. اکبری، منوچهر، همان، ص 30.

[16]. همان.

[17]. سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، گذری برحیات سیاسی– اجتماعی سردار شهیدحاج حسین همدانی، کد خبر: ۵۲۳۱.

[18].خبرگزاری تسنیم، . https://tn.ai/1360616