اخراجی‌ها 3
زینب احمدی
39 بازدید
فیلم سینمایی اخراجی‌ها ۳ ساخته مسعود ده‌نمکی در سال ۱۳۸۹ است و وضعیت سال ۱۳۸۸ رزمندگان دو فیلم پیشین خودش را به طنز روایت کرده است.
کارگردان و فیلمنامه‌نویس مسعود ده‌نمکی، دستیار اول کارگردان نورالدین گودرزی، دستیار دوم کارگردان افشین آقایی، منشی صحنه فتانه محسنی، تهیه‌کننده مسعود ده‌نمکی، مجری طرح محمدرضا شریفی‌نیا، مدیر تولید مهدی بدرلو، مدیر فیلمبرداری فرشاد گل‌سفیدی، عکاس بابک برزویه، تدوینگر محسن توکلی، طراح صحنه و لباس حسن روح‌پروری، طراح چهره‌پرداز ایمان امیدواری، آهنگساز بهنام ابطحی، صدابردار بابک اخوان و بازیگران امین حیایی، اکبر عبدی، محمدرضا شریفی‌نیا، سیدحسام نواب‌صفوی، رضا رویگری، سیدجواد هاشمی، یوسف صیادی، علی دهکردی، قاسم زارع، سپند امیرسلیمانی، محمود مقامی، ابوالفضل همراه، لیلا اوتادی، فخرالدین صدیق‌شریف، امیر نوری، بهنوش بختیاری، ماشاءالله شاهمرادی‌زاده، مریم کاویانی، مریم سلطانی، رز رضوی، شهربانو موسوی و ... هستند.
این فیلم در سال ۱۳۹۰ به نمایش عمومی درآمد و ۴۶,۶۱۶,۵۷۹,۴۰۰ ریال فروش کرد[1].
اخراجی‌ها ۳، سه خط داستانی دارد؛ قسمت اول و دوم آن به جنگ ایران و عراق و قسمت سوم آن به مسائل روز جامعه ایران که از فضای جنگ دور شده برمی‌گردد و نگاه منتقدانه‌ای به مناسبات سیاسی و اجتماعی بعد از جنگ دارد و آن را با زبان طنز بیان می‌کند.
جنگ تمام شده و اخراجی‌ها و دیگر همرزمانشان به شهر برگشته‌اند و هر کدام در پی کسب و کار خودشان هستند. یک برنامه زنده تلویزیونی تعدادی از رزمندگان را برای حضور در یک برنامه دعوت می‌کند. یکی از رزمندگان شرایط مناسبی ندارد و راهی بیمارستان می‌شود، اما بر اثر حوادث سطح شهر دیر به بیمارستان می‌رسد و تا پای شهادت پیش می‌رود. این موضوع بهانه‌ای برای حضور همرزمان سابق وی در بیمارستان می‌شود که حالا هر کدامشان شأن و شخصیتی دارند.[2]
داستان اخراجی‌ها ۳ خط سیر زندگی رزمندگان دو روایت اخراجی‌های ۱ و ۲ را در زمان حال ادامه می‌دهد. در این قسمت فیلمساز انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ را دستمایه طنز قرار داده است. در اخراجی‌های قبلی رزمندگان در پایان فیلم با همدلی و همکاری همدیگر تلاش در شکست دشمن مشترک دارند، اما در این قسمت همین رزمندگان به شهر آمده‌اند و با ورود به زندگی روزمره و اشتغال به مسائل مادی و همچنین دور شدن از فضای معنوی جبهه، تفکرات و نظراتشان از هم فاصله گرفته و در مورد مسائل اجتماعی سیاسی نظراتی متفاوت دارند. ابتدای فیلم ستاد انتخاباتی نامزدها و رقبایشان به تصویر کشیده شده است. رزمنده‌های سابق جبهه مانند (حاج مرتضی) بر سر ارزش‌های انقلاب با نامزدهای فرصت‌طلب (رزمندگان سابقی که اکنون نقش منفی دارند) و غیر ارزشی کشمکش دارند و داستان اصلی فیلم را جلو می‌برند. کشمکش اصلی داستان در این قسمت چندان ارتباطی با رزمندگان اخراجی‌ها ندارد، بلکه فیلمساز تعارض و تضاد بین رزمندگان مخلص و رزمندگان فرصت‌طلب و مادی‌گرا را نشان داده است. تعدادی از رزمندگان سابق که حالا نامزدهای فرصت‌طلب هستند، در غوغای زندگی مادی از آرمان‌های خود دور شده‌اند و به هر دری می‌زنند تا به پست و مقام دست پیدا کنند. بر خلاف دو اخراجی‌های قبلی که بر مبنای اختلاف و تفاوت عقیده بین رزمندگان مخلص و رزمندگان اخراجی‌ها ساخته شده بود، در این قسمت رزمندگان اخراجی (فرصت‌طلب) از نقش حاشیه‌ای خود کنار رفته و در محوریت روایت قرار دارند و رزمندگان مخلص در کنار آنها حرکت می‌کنند. رزمندگان مخلص در این قسمت هم در نقش یادآور و زنده‌کننده ارزش‌های دفاع مقدس و انقلاب حضور دارند.
منطق روایی اخراجی‌ها ۳ چندان ربطی به اخراجی‌های قبلی ندارد، چرا که در آنجا شخصیت‌ها را در قالب فضای دفاع مقدس می‌شناختیم اما در این جا روایت، ربطی به دفاع مقدس ندارد و می‌توانیم به طور جداگانه و بدون ارتباط با دو اخراجی قبلی، شخصیت‌های اخراجی‌ها ۳ را مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.[3]
گفتمان قالب و اصلی اخراجی‌ها ۳ سرزنش اشخاصی است که قصد عوام‌فریبی دارند و به اصول و ارزش‌های انقلاب پایبند نیستند. به طور مثال شخصیت حاجی صالح محبی یا همان حاجی گرینف در فیلم خطاب به «ضدانقلاب لیبرال» می‌شود و تنها در فکر حفظ ظاهر (ریش گذاشتن) است. یکی دیگر از شخصیت‌ها دکتر دباغ است که در کنار همسرش نشان داده می‌شود؛ دقیقاً رفتار یکی از نامزدهای انتخابات سال ۸۸ است. این زن و شوهر در فیلم در کنار هم شعار برابری زن و مرد را فریاد می‌زنند، اما در پشت دوربین و زندگی شخصی خود دائماً با هم مشاجره و دعوا دارند و حتی به همدیگر توهین می‌کنند. رفتارهای متضاد این زوج در پشت و جلوی دوربین، اشاره به دروغین بودن شعار برابری زن و مرد دارد و گویا حضور زن در داستان انتخابات ابزاری است و قرار است ابزاری باشد برای پیروزی همسرش در انتخابات. در مقابل دو شخصیت حاجی گرینف و دکتر دباغ، سید مرتضی را داریم که هدفش از ورود به انتخابات، ایجاد همدلی و یکرنگی و زنده کردن ارزش‌های انقلاب است. فیلم همچنین یادآوری می‌کند که با گذاشتن نام شهدا بر کوچه و خیابان‌ها نمی‌توان حق آنها را ادا کرد و باید راه و روش آنها را ادامه داد.
نکته دیگر در اخراجی‌ها ۳ نقد صدا و سیما در زنده نگه داشتن ارزش‌های انقلاب و دفاع مقدس است. فیلم می‌گوید صدا و سیما گاهی برای پر کردن برنامه‌های خود به سراغ موضوعات جنگی می‌رود و سراغ حرف دل مردم و واقعیات جنگ کمتر رفته است.[4]
به عقیده برخی منتقدین، اخراجی‌ها ۳ دیگر جذابیت دو اخراجی قبلی را ندارد و دیگر کارگردان نمی‌تواند با این شخصیت‌ها و تیپ‌ها پیش رفته، طنز بسازد و بخنداند و لابلایش حرف جدی بزند، زیرا این آدم‌ها دیگر انرژی لازم برای کار بعدی را ندارند. بهتر است فیلمساز از فضای جبهه و جنگ بیرون نیاید، به آن پایبند باشد و از امروز حرفی نزند و افراد اخراجی‌ها را در همان وهله زمانی و در همان فضای جنگ و دفاع مقدس به چالش بکشد.[5]
[1] - سالنامه آماری فروش فیلم و سینمای ایران ۱۳۶۹، ۱۳۹۵، ص ۷.
[2] - http://www.sourehcinema.com/ ؛ https://www.manzoom.ir/.
[3] - حسینی سروری، نجمه و دیگران، «فراز و فرود نقش رزمنده در روایت»، نورمگز، سال دوازدهم، ش 15، پاییز 1390، ص ۱۱-۳۳.
[4] - رادوراد، اعظم، «تحلیل بازنمایی ایدئولوژی در سه‌گانه اخراجی‌ها»، نورمگز، دوره ۸، ش ۱، ش پیاپی ۱۵، تهران، ۱۳۹۲، ص ۱۱۸-۱۳۶.
[5] - فراستی، مسعود، فرهنگ فیلم‌های جنگ و دفاع ایران 1391-1359، تهران، ساقی، ۱۳۹۲، ص ۳۶.
