میمک
مریم آخوندیان
35 بازدید
مِیمَک منطقه‌ای کوهستانی در بخش غربی استان ایلام در نقطه صفر مرزی ایران و عراق و یکی از نقاط راهبردی و مهم نظامی است. ارتش عراق در 19 شهریور 1359، 12 روز قبل از آغاز حمله سراسری خود به مرزهای ایران این منطقه را اشغال کرد.
ارتفاع لوبیایی شکل «میمک» در جنوب غربی شهرستان ایلام واقع شده و از مناطق گرمسیری استان ایلام است. پوشش گیاهی آن را علف، بوته‌های گون، درختچه‌هایی با نام محلی «خلف»، «وایم»، «خرشک»، «شور» و ... تشکیل می‌دهند و یکی از مکان‌های مهم برای قشلاق دامداران است.
تنگه راهبردی «بینا» در شمال غرب میمک و بین ارتفاع مهم «چکر» واقع شده و طول آن بیش از 5 کیلومتر است. دشت حلاله در جنوب و منطقه «ایل بولی» و «گنجوان» در شمال آن قرار دارد. تنگه «بیجار» نیز در شمال غرب ارتفاعات میمک، با طولی بیش از 5 کیلومتر به موازات تنگه بینا و در غرب آن، واقع شده و جاده مواصلاتی حلاله - گنجوان، از این تنگه می‌گذرد.
میمک نزدیک مرز ایران و عراق است و یکی از نقاط راهبردی و مهم نظامی است. این ارتفاع از دید و تیر بسیار خوبی برخوردار است و تسلط قابل توجهی بر بخش وسیعی از خاک عراق و مناطق مرزی ایران دارد.
این منطقه همواره مورد توجه عراقی‌ها بود و با طرح ادعاهایی، حاکمیت بر منطقه میمک را خواستار بودند. در دوره پهلوی این منطقه بارها شاهد درگیری مرزی بین ایران و عراق بود. به همین دلیل این منطقه جزء اولین مناطقی بود که در جنگ تحمیلی مورد هجوم نیروهای ارتش عراق قرار گرفت و به اشغال دشمن درآمد.
در 19 شهریور 1359 (12روز قبل از شروع رسمی جنگ تحمیلی)، نیروهای عراق وارد استان ایلام شده و به منطقه میمک حمله کردند. آن‌ها ابتدا پاسگاه مرزی «حلاله» و «نی‌خزر» را که از میمک محافظت می‌کرد، به اشغال درآوردند، اما در تصرف ارتفاعات میمک، به دلیل مقاومت نیروهای ایرانی مستقر در منطقه، یک هفته معطل شدند.[1]
بعد از اشغال میمک، تعداد نیروهای ایران در این منطقه افزایش یافت و لشکر 81 زرهی کرمانشاه (ارتش) به همراه نیروهای عشایر، سپاه پاسداران منطقه 7 و تیم‌هایی از هوانیروز ارتش در مناطق مختلفی از این جبهه مستقر شدند.[2]
اولین حمله نیروهای ایران برای بازپس گرفتن میمک در دوم مهر 1359 به اجرا درآمد. گرچه عملیات موفقیت آمیز نبود؛ اما نیروهای ایران توانستند 25 نفر از نیروهای دشمن را به اسارت گرفته و تلفاتی نیز به آن‌ها وارد کنند.[3]
به منظور آزادسازی ارتفاعات میمک، نوزدهم دی 1359 عملیات «ضربت ذوالفقار» با رمز «یا الله» آغاز شد.[4] این عملیات به فرماندهی ارتش و با شرکت تیپ 1 لشکر 81 زرهی و هوانیروز ارتش، تعدادی از نیروهای سپاه پاسداران ایلام و بسیج عشایری انجام شد. رزمندگان در محور شمالی از تنگه بینا و در محور جنوبی از سرنی به منظور آزادسازی ارتفاعات میمک وارد عمل شدند و پس از چند روز نبرد، قله‌های اصلی آن (کله‌قندی، 620، 525، 540) را آزاد کردند.[5]
این پیروزی دشمن را به واکنش و انجام تک‌های متعدد وا داشت، اما با مقاومت نیروهای ایران، نهایتاً آتش جنگ‌افزارهای عراق در 20 بهمن 1359 فروکش کرد. به این ترتیب آزادی ارتفاعات مهم کله قندی و قله‌های میمک تثبیت شد.[6]
با توجه به حضور نیروهای عراق در ارتفاعات شمالی و دامنه‌های غربی میمک، غروب 25 مهر 1363 عملیات «عاشورا» با رمز «یا اباعبدالله الحسین علیه‌السلام» و با هدف آزادسازی ارتفاعات شمالی و دامنه‌های غربی میمک آغاز شد.[7] این عملیات نیمه‌گسترده با طراحی و فرماندهی سپاه پاسداران و مشارکت ارتش به انجام رسید و در پی آن، بیش از 40 کیلومتر مربع از اراضی اشغالی کشور آزاد شد.[8]
پس از گذشت 7 سال از آغاز جنگ تحمیلی، هنوز بخش‌هایی از میمک در دست دشمن بود. علاوه بر آن، ارتش عراق در تحرکات ابتدای سال 1366 نقاط دیگری از این منطقه را مجدداً اشغال کرد. به همین دلیل در 13 خرداد 1366 عملیات «نصر2» با رمز «یا حسین مظلوم علیه‌السلام» با هدف آزادسازی ارتفاعات مشرف بر خطوط مواصلاتی و انهدام نیروهای دشمن توسط نیروی زمینی ارتش در این منطقه آغاز و در نهایت ارتفاعات قسمت غربی آن، معروف به «ناف میمک» آزاد شد.[9]
برای آزادسازی بخش‌هایی از حلاله که همچنان در اشغال دشمن بود، با طراحی نیروی زمینی ارتش، عملیات «نصر6» در تاریخ 10 مرداد 1366 با رمز «یا اباعبدالله الحسین علیه‌السلام» به اجرا درآمد که با همراهی هوانیروز موفق به بیرون راندن دشمن از منطقه شدند و پرچم جمهوری اسلامی ایران برفراز میمک به اهتزاز درآمد.[10]
در تابستان 1367 نیروهای دشمن از مرزهای غربی، جنوبی و شمال غربی، دوباره وارد خاک ایران شدند و احتمال زمزمه اشغال مجدد میمک می‌رفت.[11] به همین دلیل یک گردان از لشکر 11 امیرالمومنین (ع) (سپاه پاسداران)، با کمک عشایر ایل‌های خزل، بوبلی و گنجوان به ارتش دشمن حمله و آنان را از اشغال مجدد ارتفاعات میمک منصرف کردند.[12]
یکی از عوامل ناکامی دشمن در اشغال میمک در اوایل جنگ تحمیلی، تلاش‌های خلبانان هوانیروز بود. یکی از این خلبان‌ها، احمد کشوری بود که 15 آذر 1359 در منطقه میمک به شهادت رسید.[13]
یادمان شهید احمد کشوری و شهدای میمک در منطقه میمک در سال 1401 بنا شد و یادواره شهدای عملیات میمک نیز در 23/10/1401 در یادمان شهید کشوری در منطقه عملیاتی میمک برگزار شد.[14]
[1] . گروه نویسندگان، میمک، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، تهران، 1385، ص 7-9.
[2]. همان، ص 10 و 11.
[3]. همان، ص 13.
[4]. همان، ص 19-21.
[5]. رزاق‌زاده، امیر، اطلس راهنما 3 - ایلام در جنگ، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تهران، 1380، ص 46.
[6]. گروه نویسندگان، همان، ص 32.
[7]. همان، ص 37.
[8]. رزاق‌زاده، امیر، همان، ص 48.
[9]. همان، ص 50.
[10]. رزاق‌زاده، امیر، همان، ص 52؛ گروه نویسندگان، همان، ص 42 و 43.
[11]. گروه نویسندگان، همان، ص 47 و 48.
[12]. رزاق‌زاده، امیر، همان، ص 122.
[13]. گروه نویسندگان، همان، ص 15.
[14]. خبرگزاری صداوسیما، برگزاری یادواره شهدای عملیات میمک در یادمان شهید کشوری، 23 دی 1401، کد خبر 3713765.
