لشکر 81 زرهی کرمانشاه
محسن شیرمحمد
55 بازدید
لشــکر 81 زرهی کرمانشاه، اصلی‌ترین یگان نیروی زمینی ارتش در غرب کشور است که در دوران دفاع مقدس در این منطقه و مقابله با یگان‌های نظامی عراق نقش ایفا کرد.
پیشینه تشکیل لشکر 81 به سال 1313 بازمی‌گردد که ابتدا در قالب یک تیپ تأسیس و بعد به تدریج به لشکر تبدیل شد. از آنجا که لشکر 81 در نزدیک‌ترین معبر خروجی کشور قرار گرفته بود، به صورت زرهی سامان یافت و پیشرفته‌ترین تانک‌های روز به آن اختصاص داده شد. به دنبال ادعای عراق نسبت به ارتفاعات راهبردی میمک، درگیری محدودی در سال 1353 بین یگان‌های لشکر 81 و نیروهای دشمن صورت گرفت که در نهایت با شکست ارتش عراق منجر به عقد عهدنامه 1975 الجزایر شد.[1]
پس از انقلاب اسلامی و به دنبال آغاز بحران داخلی در کردستان، به تدریج یگان‌های لشکر81 درگیر آرام‌سازی این منطقه شدند و تیپ 2 زرهی این لشکر که در کرمانشاه استقرار پادگانی داشت به صورت دسته و گروهان و گردان به مناطق ناآرام اعزام شدند. بعداً ناآرامی‌ها به تدریج به سمت استان کرمانشاه نیز کشیده شد و در منطقه پاوه و نوسود و جوانرود درگیری‌های مختلفی بـه وجود آمد و یگان‌های لشکر 81 درگیر آن شدند.[2]
با افزایش تجاوزات مرزی عراق در سال 1359، سایر یگان‌های لشکر 81 نیز به سمت غرب استان کرمانشاه و ایلام فرستاده شدند؛ ابتدا افراد تیپ 3 زرهی لشکر 81 مستقر در پادگان سرپل‌ذهاب به منطقه مرزی از باویسی تا قصرشیرین اعزام شده و پاسگاه‌های ژاندارمری را تقویت کردند. سپس افراد تیپ 1 زرهی مستقر در پادگان اسلام‌آباد غرب به منطقه مـرزی از قصرشیرین تا صالح‌آباد در استان ایلام اعزام شدند.
با آغاز حمله سراسری عراق، لشـکر 81 زرهـی در مقابل حمله حداقل یک لشکر زرهی و یک لشکر پیاده دشمن به مناطق مرزی غرب کشور، وارد یک دفاع نابرابر در جبهه‌ای به طول 500 کیلومتر شد.[3]
با آغاز جنگ تحمیلی و برای هماهنگی بیشتر، روز 1 مهر 1359 برای منطقه عملیات غرب کشور (کرمانشاه و ایلام)، یک فرماندهی واحد تعیین شد. علاوه بر لشکر 81، یک گروه رزمی از تیپ 84 پیاده و تعدادی یگان توپخانه از گروه‌های 11 مراغه و 11 اصفهان نیز در تابعیت این فرماندهی قرار گرفت.[4]
از جمله اقدامات لشکر 81 برای مقابله با ارتش عراق در مهر 1359، مقاومت در پادگان ابوذر است. نیروهای لشکر 81 مستقر در این پادگان واقع در جنوب شرقی شهر سرپل‌ذهاب و نزدیک مرز عراق، با پشتیبانی هوانیروز توانستند جلوی پیشروی دشمن را بگیرند.[5]
با توقف پیشروی دشمن اقداماتی برای تقویت لشکر 81 انجام شد؛ از جمله تیپ 2 زرهی از مأموریت آرام‌سازی در کردستان رها و به منطقه عملیاتی لشکر 81 در کرمانشاه اعزام شد و 30 درصد وسایل و تجهیزات عمده لشکر از جمله تانک و نفربر زرهی که قبل از آغاز جنگ به علت نیاز به تعمیر در پادگان‌ها بدون استفاده باقیمانده بود، با تلاش نیروهای لشکر تعمیر و به میدان‌های نبـرد فرستاده شد.[6]
در ادامه، عملیاتی برای آزادسازی مناطق اشغالی توسط لشکر 81 انجام شد؛ عملیات کلینه سیدصادق در آذر 1359 در دشت ذهاب و عملیات تنگ حاجیان در دی 1359 در گیلان‌غرب از آن جمله است.[7]
در 19 دی 1359 نیز طی عملیات خوارزم، نیروهای تیپ 1 لشکر 81 به ارتفاعات میمک هجوم بردند و به دنبال شکست دشمن، این منطقه راهبردی را آزاد کردند. عملیات حمله به ارتفاعات بازی‌دراز در اردیبهشت و شهریور 1360 و عملیات مطلع‌الفجر در منطقه شیاکوه در آذر 1360، از جمله اقدامات لشکر 81 در سال دوم جنگ بود.[8]
در عملیات مسلم بن عقیل در مهر 1361 نیز لشکر 81 با سه تیپ زرهی و یک تیپ مکانیزه تازه‌تأسیس خود همراه با سایر یگان‌های ارتش و سپاه شرکت کرد؛[9] با تلاش این یگان‌ها، ارتفاعات غرب شهر سومار آزاد شد.[10]
بخشی از یگان‌های لشکر 81 در جبهه جنوب نیز حضور یافتند؛[11] این لشکر در عملیات خیبر در اسفند 1362 شرکت داشت که منجر به تصرف جزیره مجنون شد.[12]
پشتیانی یگان‌های توپخانه لشکر 81 از نیروهای سپاه پاسداران طی عملیات والفجر 8 که منجر به تصرف فاو شد نیز از اقدامات این لشکر در جبهه جنوب بود.[13]
در مرداد 1366 و طی عملیات نصر 6 نیز تیپ 1 لشکر 81 به همراه سایر یگان‌های ارتش حضور یافت که منجر به آزادسازی برخی از ارتفاعات کله‌قندی شد.[14]
در دوران دفاع مقدس ۳۷۴۲ نفر از افراد لشکر 81 زرهی کرمانشاه به شهادت رسیدند.[15] ابراهیم باوندپور، اسماعیل سهرابی و بیژن اتحادیه فرماندهی لشکر 81 زرهی را در جنگ تحمیلی بر عهده داشتند؛ اکنون سرتیپ دوم حسین سبزی این مقام را بر عهده دارد.[16]
بعد از جنگ تحمیلی و به دنبال اجرای طرح ثامن و ساختار جدید نیروی زمینی، تیپ‌های لشکر 81 مستقل شدند و با نام تیپ 71 ابوذر در سرپل‌ذهاب، تیپ 181 زرهی در اسلام‌آباد غرب، تیپ 282 زرهی در بیستون مسقر گردیدند و تنها از نظر عملیاتی تحت نظارت ستاد لشکر 81 قرار دارند.[17]
[1]. «مشت پولادین ارتش در غرب»، ماهنامه صف، ش 372، دی 1390، ص 18.
[2]. حسینی، سیدیعقوب، نبردهای صحنه عملیات غرب، تهران، ایران سبز، 1395، ص 83.
[3]. همان، ص 45، 83 و 84.
[4]. همان، ص 64 و 104.
[5]. عابدینی، مرضیه، «پادگان ابوذر»، ویکی دفاع،https://wikidefa.ir.
[6]. حسینی، سیدیعقوب، همان، ص 282.
[7]. جعفری، مجتبی، اطلس نبردهای ماندگار، تهران، سوره سبز، چ سی‌و‌پنجم، 1393، ص 34 و 35.
[8]. همان، ص 48 و 59.
[9]. حسینی، سیدیعقوب، همان، ص 542.
[10]. جعفری، مجتبی، همان، ص 82
[11]. حسینی، سیدیعقوب، همان، ص 573.
[12]. حسینی، سید یعقوب، نبردهای سال 1362 تا پایان 1364، تهران، ایران سبز، چ اول، 1390، ص 340 و 341.
[13]. اسدی، هیبت‌الله، ارتش در فاو، تهران، ایران سبز، 1387، ص 125.
[14]. جعفری، مجتبی، همان، ص 142.
[15]. «10 سال دفاع مقدس در کرمانشاه، خبرگزاری جمهوری اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 6 مهر 1398، www.irna.ir/news/83493579.
[16]. «فرمانده لشکر 88 زرهی کرمانشاه ...»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 28 خرداد 1400، www.irna.ir/news/84372117 ؛ «مشت پولادین ارتش در غرب»، ص 21.
[17]. «فرمانده جدید تیپ ۱۸۱ زرهی اسلام‌آباد غرب معرفی شد»، خبرگزاری صداوسیما،https://www.iribnews.ir/fa/news/؛
«مشت پولادین ارتش در غرب»، ص 21.
