موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس (تهران)
سجاد نادری‌پور
19 بازدید
موزۀ دفاع انقلاب اسلامی و دفاع مقدس (تهران)، به منظور انتقال معارف جنگ تحمیلی، در اراضی عباس‌آباد احداث شده است.
در دهه‌های اخیر، کشورهایی که در مقطعی از تاریخ خود، درگیر جنگ بوده‌‌اند، به منظور ارائۀ روایت خود از جنگ، به طراحی و راه‌اندازی موزۀ جنگ اقدام کرده‌اند. در این میان، انگلستان با نزدیک به 358 موزۀ جنگ، بیشترین موزۀ جنگ را دارد. مهم‌ترین موزۀ جنگ این کشور، موزۀ جنگ امپراطوری شمال در منچستر است که در سال 2000 م، مورد بهره‌برداری قرار گرفت و تاریخچۀ جنگ‌های مهم انگلستان در طول سال‌های 2000- 1914 را به تصویر کشیده است.[1] موزۀ جنگ مسکو (یادبود مدافعان میهن) نیز، از معروف‌ترین موزه‌های جنگ جهان است که در 1993م به بهره‌برداری رسیده و به تاریخچۀ جنگ جهانی دوم در طول سال‌های 1945-1941 اختصاص دارد.[2]
در ایران نیز با پایان یافتن جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و از اوایل دهۀ ۱۳۷۰، ساخت موزه‌های جنگ در دستور کار قرار گرفت و تا کنون در شهرها و استان‌های مختلف، موزۀ جنگ افتتاح شده است.
موزه‌های دفاع مقدس کانونی برای انعکاس مجاهدت‌ها و تلاش‌های ملت ایران در برابر حمله نظامی ارتش دشمن بوده و یادآور دلاوری‌های انسان‌هایی است که شجاعانه از ارزش‌های ملی، میهنی و اعتقادی خود دفاع کرده‌اند. موزه‌های دفاع مقدس، مکان‌های ارزشمندی برای انتقال وقایع و تجربیات گذشته به نسل‌های آینده‌اند و علاوه بر روایت یک واقعۀ تاریخی، فرهنگ‌ساز نیز هستند. [3]
موزۀ ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس استان تهران، بزرگترین موزۀ نظامی جهان اسلام و امروزی‌‌ترین موزۀ غرب آسیا؛ با زیربنای ۲۰۵ هزار متر مربع طی مدت 30 ماه، در سال 1391، توسط شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهر تهران وابسته شهرداری تهران، در اراضی عباس‌آباد به بهره‌برداری رسید.[4]و[5] مجری طرح این موزه، ژیلا نوروزی، معمار ایرانی است.[6]
این مجموعه شامل دو قسمت «باغ موزه» و «باغ دره» است. باغ دره یک محور پیاده تفریحی است که شیب‌های دو طرف آن، فضاهای نمایشی، فضاهای باز موزه‌ای خدماتی و پشتیبانی را در خود جای داده است. باغ موزه بر سلسله تپه‌های مشرف به باغ دره دفاع مقدس و پارک طالقانی استقرار یافته و ساختمان اصلی موزه را دربر می‌گیرد.[7]
ایده اصلی طراح باغ موزه، رسیدن از مفهوم خشونت به صلح و آرامش است. ازاین‌رو از خطوط شکسته و خشن بهره گرفته شده که در نهایت به خطوط هندسی منظم و هماهنگ به عنوان محور اصلی باغ ایرانی منتهی می‌شود. طبق گفته طراح، هدف اصلی دفاع مقدس، رسیدن به بهشت قرآنی است و باغ ایرانی نمودی از بهشت است. در نتیجه طراح، باغ ایرانی را به عنوان ایده اصلی طرح به کار برده است.[8]
این موزه، برخلاف موزه‌های دفاع مقدس در شهرهای دیگر ایران که بیشتر وسایل و ادوات جنگی را به نمایش می‌گذارند و به بُعد مفهومی دوران دفاع مقدس کمتر توجه می‌کنند، به ترویج فرهنگ مقاومت از طریق پرداختن به ابعاد مفهومی آن و در قالب رسانه‌های نوین هنری پرداخته است. در این موزه، ارائه هیچ یک از آثار و اشیا (آثار عینی جنگ، اسناد، تصاویر، آمار، اطلاعات تاریخ و تحلیل آثار هنری) به تنهایی مد نظر نیست، بلکه برای تبیین مفهوم دفاع مقدس و فرهنگ مقاومت و همچنین تبیین مصادیق آن، از انواع جدید هنر از جمله هنر مفهومی، به دلیل ویژگی‌های ماهیتی و ارتباطی آن، استفاده شده است.[9]
این باغ موزه شامل بخش‌های موزه و سراسرنما (پانوراما)ی مقاومت سپهبد شهید قاسم سلیمانی، زیپ‌لاین (بندسٌره)، موزۀ ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، سینما 5 بعدی، موزۀ روباز، ادوات نظامی، کتابخانۀ تخصصی، دریاچۀ هورالعظیم و آب‌نمایش، یادمان شهدای گمنام، برج پرچم، مرکز همایش‌های بین‌المللی، گالری‌های هنری، موزۀ خودروهای شهدای هسته‌ای، باغ‌راه، موزۀ نقش استان تهران در دفاع مقدس، موزۀ ملی کودکان و نوجوان انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، موزۀ ملی زنان انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، و پژوهشکدۀ مجازی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است.[10]
از دیگر فعالیت‌های موزه، برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌هایی به مناسبت‌های گوناگون است.[11]
ابتدا قرار بود باغ موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، به عنوان بخش مکمل و نرم‌افزاری مجموعه بزرگتری تحت عنوان «موزه بزرگ دفاع مقدس» در کنار حرم مطهر امام خمینی (ره) و در شهر آفتاب احداث شود،[12] اما در نهایت دو پروژه در محل فعلی باغ موزه ادغام شد و طرح‌های پژوهشی که در قالب این پروژه در حوزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به سرانجام رسیده بود، به پژوهشکدۀ انقلاب اسلامی و دفاع مقدس موزه منتقل شد.
اساسنامۀ موزه، در سال 1395 به تصویب مقام معظم رهبری رسید. رئیس ستاد کل نیروهای مسلح (رئیس هیأت امنا)، شهردار تهران (نایب رئیس)، فرمانده کل ارتش ج.ا.ا، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، فرمانده کل انتظامی ج.ا.ا، وزیر دفاع و پیشتیبانی نیروهای مسلح، رئیس سازمان صداوسیما، رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس (دبیر هیأت امنا)، رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران، رئیس شورای اسلامی شهر تهران و سه عضو حقیقی از میان شخصیتهای علمی و فرهنگی و هنری و فرماندهان دفاع مقدس، هیأت امنای موزه هستند.[13] هیأت مدیرۀ موزه نیز شامل رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس (رئیس هیأت مدیره)، مدیرعامل موزۀ انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، معاون مالی و اقتصاد شهری شهرداری تهران، سه عضو حقیقی دائم و علی‌البدل از میان فرماندهان دفاع مقدس و شخصیتهای علمی، فرهنگی و هنری است.[14]
در حال حاضر برای بازدید مجزا از موزه و سراسرنما (پانوراما)ی مقاومت سپهبد شهید قاسم سلیمانی و موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در دو نوبت صبح و بعد از ظهر، امکان خرید اینترنتی بلیت به دو شکل انفرادی و گروهی به مبلغ 12000 تومان و استفاده از تخفیف برای جانبازان، ایثارگران، آزادگان و نفرات شاغل در نیروهای مسلح، دانشجویان، دانش‌آموزان و طلبه‌های علوم دینی، خانواده شهدا و جانبازان بالای 70 درصد فراهم است.[15]
[1]. میرخوشخو، سیدمصطفی، طراحی باغ موزۀ دفاع مقدس، با رویکرد زمینه‌گرا، پایان‌نامۀ دوره کارشناسی ارشد رشتۀ معماری دانشگاه گیلان، 1394، ص 53-52.
[2]. همان، ص 77-75.
[3]. درویش، سهیل، «طراحی موزۀ دفاع مقدس»، فصلنامۀ پایداری، 1395، ش 2، ص 10.
[4] . سایت موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، درباره ما، https://iranrhdm.ir.
[5]. میناتور سجادی، آرمان و دیگران، «منظر روایی خطوط باغ موزه دفاع مقدس»، فصلنامه منظر، ش 31، 1394، ص 79.
[6] . همان، ص 79.
[7] . همان، ص 80.
[8] . همان، ص 79.
[9]. فاطمی، فریماه و فاطمه مرسلی توحیدی، «کارکردهای هنر مفهومی در مفاهیم هنر مقاومت (مطالعه موردی: باغ موزه دفاع مقدس)»، فصلنامه پیکره، ش 7، 1394، ص 63.
[10]. سایت موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، موزه‌های تخصصی، همان.
[11] . سایت موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، همان.
[12] . خبرگزاری مهر، «موزه بزرگ دفاع مقدس در کنار حرم مطهر امام (ره) احداث می‌شود»، . mehrnews.com/x4Pyg
[13]. سایت پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، مادۀ 6 اساسنامۀ موزۀ ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، https://rc.majlis.ir.
[14]. همان، مادۀ 8 اساسنامۀ موزۀ ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس.
[15] . سایت موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، همان، خرید بلیط.
