آثار
دختر شینا
سجاد نادری‌پور
117 بازدید
«دختر شینا» خاطرات قدم‌خیر محمدی کنعان از دوران هشت سال دفاع مقدس است که به قلم بهناز ضرابی‌زاده نگارش یافت و در سال 1390، روانه بازار نشر شد.
قدم‌خیر محمدی کنعان، دختری نوجوان از اهالی روستای قایش استان همدان است که در ایام انقلاب، با صمد ـ سردار شهید صمد (ستار) ابراهیمی هژیر از شهدای برجسته استان همدان ـ ازدواج کرده و خاطرات خود را از زندگی مشترک با وی در این کتاب نقل کرده است.
این کتاب ششصدودوازدهمین کتاب دفتر ادبیات و هنر مقاومت و دویست‌ودومین کتاب از سری خاطرات جنگ ایران و عراق است. چاپ نخست کتاب در سال 1390، در شمارگان 2500 نسخه، با قیمت 45000 ریال، در 264 صفحه با جلد نرم و قطع رقعی از سوی انتشارات سوره مهر حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی وارد بازار کتاب شد. طراح جلد رضا زواری است. طرح جلد کتاب، تصویر دوران کودکی راوی با پس‌زمینه پرده و پروانه‌های رنگی است. عنوان کتاب با رنگ سفید در یک‌سوم انتهایی جلد نوشته شده است. در پشت جلد، تقریظ مقام معظم رهبری در بالای جلد و بخشی از متن کتاب به همراه آرم انتشارات و فروست کتاب در پایین جلد درج شده است.
بعد از عنوان، شناسنامه و صفحه تقدیم کتاب، فهرست مطالب قرار دارد و بعد از آن متن اصلی کتاب آغاز می‌شود. محتوای کتاب در 19 فصل، بدون عنوان‌گذاری، تدوین شده است که شماره‌گذاری ترتیبی دارند. تدوین فصول ترتیب زمانی دارد و از دوران کودکی راوی تا زمان شهادت همسرش را در بر گرفته است.
کوتاه‌ترین بخش کتاب، فصل دوم با 4 صفحه و طولانی‌ترین بخش، فصل پانزدهم با 28 صفحه است. در ابتدای داستان، روزهای کودکی راوی بیان می‌شود که در روستای قایش متولد شده و به‌خاطر خوش‌قدم بودن، «قدم‌خیر» نام می‌گیرد. عزیزکرده و مورد توجه پدر و مادرش، حاجی‌آقا و شیرین‌جان، است و بیشتر از هرکس به پدرش دلبستگی دارد. این دلبستگی او باعث می‌شود که هرطورشده از بار ازدواج شانه خالی کند؛ اما حضور «صمد» و خواستگاری‌اش از قدم‌خیر و واسطه‌گری ریش‌سفیدان محل، ناگهان پای دختر نوجوان عزیزدردانه را به دنیایی بسیار عمیق‌تر و وسیع‌تر از خانه کودکی‌هایش باز می‌کند. قدم‌خیر پیش از آنکه به ازدواج صمد دربیاید، بارها و بارها از نگاه او می‌گریزد و انگار از همان ابتدا در تقدیر این دو، دوری و دلتنگی رقم خورده است. صمد به سربازی می‌رود، پس از ازدواج، برای کار از روستا به تهران سفر می‌کند، برای چند روز باز می‌گردد و کمی بعد، انقلاب 1357 و جریان قیام مردم بین این دو فاصله می‌اندازد، بازمی‌گردد و سپس دفاع مقدس آغاز می‌شود و دست آخر شهادت است که این دو را تا وفات قدم‌خیر از یکدیگر جدا می‌کند. داستان وقتی به اوج خود می‌رسد که عملیات کربلای پنج آغاز می‌شود. صمد به‌عنوان یکی از فرماندهان عملیات، برادرش را از دست می‌دهد و خود او نیز کمی پس از شهادت برادرش، شهید می‌شود. آخرین بخش داستان، رسیدن خبر شهادت صمد و یتیم‌شدن پنج دختر و پسر قدم‌خیر 24 ساله است.[1] بخش پایانی کتاب، دربرگیرنده 13 صفحه تصویر مرتبط با محتوای کتاب است.
دختر شینا از پرفروش‌ترین آثار حوزه دفاع مقدس است و تا کنون به چاپ صدوپانزدهم رسیده است.[2]
کتاب دختر شینا در شانزدهمین جایزه کتاب سال دفاع مقدس، موفق به کسب مقام نخست در بخش «خاطره شفاهی» شد.[3]
در مراسم ششمین پاسداشت ادبیات جهاد و مقاومت که 20 اسفند 1395 در حسینیه امام خمینی‌قدس‌سره‌الشریف همدان برگزار شد، از تقریظ آیت‌الله خامنه‌ای بر این کتاب رونمایی شد. متن تقریظ به این شرح است: «رحمت خدا بر این بانوی صبور و با‌ایمان؛ و بر آن جوان مجاهد و مخلص و فداکاری که این رنج‌های توانفرسای همسر محبوبش نتوانست او را از ادامه جهاد دشوارش بازدارد. جا دارد از فرزندان این دو انسان والا نیز قدردانی شود.»[4]
این کتاب تا کنون به زبان‌های انگلیسی، ترکی استانبولی و عربی ترجمه شده است.[5]
کتاب دختر شینا، تا کنون بارها موضوع پژوهش پژوهشگران قرار گرفته است. پایان‌نامه‌هایی از این کتاب به‌عنوان نمونه مورد مطالعه استفاده کرده‌اند که عبارت‌اند از بررسی ترجمه عناصر فرهنگی در ترجمه عربی کتاب دختر شینا بر اساس نظریه نیومارک (پری خدادادی، 1401)، بررسی زبان زنانه در پنج اثر داستانی ادبیات پایداری (شیار 143، یکشنبه آخر، دختر شینا، فرنگیس، زیتون سرخ) (مهدیه شیخ کلوخی، 1395)، بررسی و تحلیل بن‌مایه‌های فکری در خاطره‌نویسی دفاع مقدس با تأکید بر آثار: دا، دختر شینا، لشکر خوبان، پایی که جا ماند (فرشاد سلیمی‌‌نژاد، 1393)، بازنمایی فرهنگی در خاطره‌نگاری‌های دختر شینا و یکشنبه آخر (زینب صالحی، 1395)، بررسی چالش‌های ترجمه اصطلاحات فرهنگی ـ مذهبی دختر شینا بر اساس مدل نظری پیم و چسترمن (زهرا حسینیان، 1400)، شخصیت و شخصیت‌پردازی در ادبیات داستانی دفاع مقدس با تکیه بر رمان دختر شینا (مسعود زبیدی، 1400)، استعاره مفهومی در پردازش زنانه از جنگ (بر اساس دو کتاب من زنده‌ام و دختر شینا (آمنه دوستان، 1400)، بررسی سیر و تطور شخصیت‌پردازی در هفت کتاب خاطره برگزیده دفاع مقدس از سال 1385 تا 1395 (بر اساس کتاب‌های دا، کوچه نقاش‌ها، عباس دست طلا، نورالدین پسر ایران، سلام بر ابراهیم، گلستان یازدهم، دختر شینا) (رؤیا عرفانی، 1397).[6]
همچنین مقالاتی از این کتاب به‌عنوان نمونه مورد مطالعه استفاده کرده‌اند که عبارت‌اند از «تحلیل گفتمان انتقادی دختر شینا» (بسمل، 1400)، «واکاوی تاریخ شفاهی دفاع مقدس در مجموعه خاطرات دختر شینا» (واشقانی فراهانی و ابراهیمی هژیر، 1397)، «عناصر داستانی خاطره‌نوشته‌های دفاع مقدس با تأکید بر اثر دختر شینا» (زارع و پیروز، 1397)، «بررسی و نقد رمان امّ‌سعد و دختر شینا بر اساس رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف» (حاجی‌زاده و قهرمان‌پور، 1398)، «سیر کاربرد انگاره‌های زنانه زبان در دو کتاب یکشنبه آخر و دختر شینا با نگاهی به رویکرد زبانی سارا میلز» (موسوی سیرجانی و همکاران، 1400)، «تحلیل عنصر روایت در خاطره‌نوشته دختر شینا بر اساس نظریه ژرار ژنت» (زارع و همکاران، 1397)، «نقش تبلیغات تلویزیونی در جذب مخاطب: بررسی برنامه خندوانه، کتاب و زندگی» (مرادی و یقموری، 1395).[7]
علاوه‌بر نسخه‌های چاپی، نسخه الکترونیکی این کتاب، مطابق چاپ سوره مهر، نیز در دسترس است.[8]
[1]. حاجی‌زاده، مهین، قهرمان‌پور، معصومه، «بررسی و نقد رمان ام‌سعد و دختر شینا بر اساس رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فِر کالف»، مجله کاوش‌نامه ادبیات تطبیقی (مطالعات تطبیقی عربی ـ فارسی) دانشگاه رازی، دوره نهم، ش4 (پیاپی 36)، زمستان 1398، ص25.
[2]. انتشارات سوره مهر: https://sooremehr.ir/book/2568/
[3].. خبرگزاری کتاب: https://www.ibna.ir/vdcjhoe8muqevmz.fsfu.html
[4]. تقریظ رهبر انقلاب بر کتاب دختر شینا، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای: https://khl.ink/f/35598
[5]. رکوردشکنی دختر شینا در رسیدن به چاپ یکصدودوازدهم، خبرگزاری فارس: http://fna.ir/1qoixd
.[6] پایگاه اطلاعات علمی ایران(گنج): https://ganj.irandoc.ac.ir
[7]. پایگاه مجلات تخصصی نور: https://www.noormags.ir
[8]. دختر شینا، خاطرات قدم‌خیر محمدی کنعان: https://taaghche.com/book/914/
