عملیات‌ها
عملیات بازی‌دراز
مرضیه عابدینی
1167 بازدید
عملیات بازی‌دراز با هماهنگی نیروهای ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران در سال 1360 در ارتفاعات بازی‌دراز، حدفاصل شهرهای قصرشیرین، گیلان‌غرب و سرپل‌ذهاب به اجرا درآمد.
این عملیات در ساعت 5 بامداد 2 اردیبهشت 1360، در جبهه غرب آغاز شد و هدف از آن گرفتن امتیاز تسلط و دیده‌بانی ارتش عراق بر روی شهرها و مناطق قصرشیرین و سرپل‌ذهاب بود.[1]
در منطقه عملیاتی بازی‌دراز در طول جنگ تحمیلی جمعاً سه عملیات انجام شده است. عملیات اول در اسفند 1359 که عملیاتی محدود بود و نتیجه‌ای در بر نداشت، عملیات دوم در 2 اردیبهشت 1360 و سومین عملیات که به عملیات شهیدان رجایی و باهنر معروف شده است در 11 شهریور 1360 انجام شد.
ارتفاعات صعب‌العبور بازی‌دراز با قله‌های بلند و شیب‌های تند و بریدگی‌های ممتد در همه جهات است. این ارتفاعات از موانع عمده برای هر نوع حرکات یگان‌های نظامی به شمار می‌رود و اهمیت ویژه‌ای در منطقه مرزی استان کرمانشاه دارد. این ارتفاعات به مثابه عارضه بزرگی درون مثلث قصرشیرین ـ گیلان‌غرب ـ سرپل‌ذهاب واقع شده و علاوه بر تسلط کامل بر منطقه دارای کنترل دیده‌بانی مناسب، عمیق و وسیعی بر همه جهات به‌ویژه شمال، شرق و جنوب است. همچنین امکان پشتیبانی متقابل را از نظر آرایش نیروها و طرح‌ریزی آتش برای انجام مأموریت از بین می‌برد. با تصرف این ارتفاعات عراقی‌ها ابتدا به عنوان منطقه دیده‌بانی از آن استفاده کردند و مشکلات فراوانی برای یگان‌های تیپ 3 لشکر 81 ارتش و تردد خوردروها از گذرگاه‌های اجباری «کل داوود» و «میان کل» در مسیر پاطاق ـ سرپل‌ذهاب ایجاد کردند.
ویژگی این ارتفاعات موجب شد که ارتش عراق با فعالیت‌های مهندسی، روی ارتفاعات مذکور جاده‌سازی کند تا یگان‌های عراق با استفاده از این جاده‌ها در آنجا مستقر شوند. به این ترتیب عراق در قلل 1050 و 1100 شمالی و جنوبی و 1150، به دلیل مزیتی که به لحاظ دیده‌بانی و هدایت آتش‌های توپخانه داشت، به احداث جاده آسفالت واقع در مسیر جاده قصرشیرین ـ گیلان غرب به دامنه‌های غربی قله 1150 بازی‌دراز اقدام کرد و دیدگاه واقع بر این قله را به نام «دیدگاه صدام» نام‌گذاری کرد.[2]
از اوایل سال 1360، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفتند اقدامات جدی‌تری برای عقب راندن قوای متجاوز عراق انجام دهند. نیروهای شناسایی سپاه پاسداران، به مدت سه ماه منطقه را بررسی کردند.[3] سرانجام گردان 9 از رزمندگان سپاه به همراه گردان 143 مکانیزه تیپ 3 لشکر 81 و یک گروهان از هوابرد با پشتیبانی بالگردهای هوانیروز[4] و واحدهایی از بسیج و پیشمرگان مسلمان کُرد، نخستین عملیات نیمه‌گسترده را در این منطقه با نام عملیات بازی‌دراز طرح‌ریزی کردند.
هدایت عملیات با قرارگاه مقدم غرب سپاه و ارتش بود و مأموریت اصلی نیروها تک در ارتفاعات منتهی به قله‌های 1050 و 1100 شمالی و جنوبی و 1150 بازی‌دراز با هدف تصرف این قله‌ها و همچنین انهدام نیروهای عراقی مستقر در این منطقه بود.
طبق طرح عملیات که به «طرح عملیات محسن» موسوم بود، مقرر شد از چهار جناح با پشتیبانی کامل هوانیروز، در قالب چهار گروه رزمی به نام اژدر، ببر، پلنگ و شیر که متشکل از نیروهای پیاده سپاه پاسداران و دراگون‌زن‌های ارتش بودند، حمله آغاز شود.[5]
در روز دوم عملیات، یگان‌های مستقر در کوره‌موش و قراویز مورد حمله نیروهای زرهی عراق قرار گرفتند. فرمانده تیپ 3 لشکر 81 زرهی، مجبور به هلی‌برن تیپ در آن منطقه شد. سروان ادبیان که فرماندهی عملیات را به عهده داشت، به شهادت رسید.[6]
در پایان عملیات که تا 10 اردیبهشت 1360 ادامه داشت، قله‌های 850، 900، 1000 و 1100 شمالی از ارتفاعات بازی‌دراز آزاد شد. همچنین از نیروهای عراق حدود هزار نفر کشته شدند و حدود هفتصد تن به اسارت قوای خودی درآمدند.[7]
در ساعات اولیه صبح 8 اردیبهشت1360، لشکر 7 زرهی عراق برای بازپس‌گیری مواضع خود در ارتفاعات بازی‌دراز به این مناطق حمله کرد که با مقاومت نیروهای ایرانی مواجه و با از دست دادن تعداد زیادی تانک و عده‌ای کشته و زخمی مجبور به عقب‌نشینی شد. در جریان این حمله، بالگرد سروان علی‌اکبر شیرودی، خلبان هوانیروز ارتش، به علت اصابت گلوله، سقوط کرد و براثر شدت جراحات وارده ایشان به شهادت رسید و کمک خلبان مجروح شد.[8]
در طول مدت عملیات، نیروهای عراقی هفت پاتک سنگین در تمام منطقه پدافندی انجام دادند، اما نیروهای ایرانی پس از هفت روز تلاش و بدون اینکه هیچ یگان جدیدی وارد منطقه شود و آنها را تقویت کند، توانستند پاتک‌های دشمن را با استفاده از آتش‌های سنگین توپخانه و ضدتانک و پشتیبانی هوایی، به‌خصوص هوانیروز دفع کنند و هدف‌های از پیش‌تعیین‌شده را با موفقیت نسبی به تصرف خود درآوردند.[9]
همه‌ساله در اردیبهشت‌ماه به واسطه یادآوری رشادت‌های بی شمار رزمندگان در هشت سال دفاع مقدس و اهمیت این عملیات غرورآفرین، با حضور جمع زیادی از یادگاران سال‌های دفاع مقدس، کاروان‌های راهیان نور، بسیجیان سراسر کشور و مردم شهیدپرور از سراسر ایران اسلامی آیین بزرگداشتی در ارتفاعات بازی‌دراز اجرا می‌شود.[10]
[1]. درویشی سه‌تلانی، فرهاد، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب سیزدهم: تداوم اشغال و بحران، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1398، ص525.
[2]. همان، ص541.
[3]. همان، ص525.
[4]. علایی، حسین، روند جنگ ایران و عراق، ج1، تهران: مرزوبوم، 1391، ص308.
[5]. درویشی سه‌تلانی، فرهاد، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب سیزدهم، ص525.
[6]. پورداراب، سعید، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ج9: ضربه‌های پی‌درپی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، 1387، ص54 و 55
[7]. درویشی سه‌تلانی، فرهاد، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب سیزدهم، ص22.
[8]. همان، ص639 و 640.
[9]. همان، ص308.
[10]. همان، ص240 و 241.
