مکان‌ها
شوشتر
پریا سبزمحمدی
2211 بازدید
شوشتر از شهرهای استان خوزستان است که از ابتدای جنگ تحمیلی عراق برضد ایران از حمله‌های هوایی عراق در امان نبود.
شوشتر از شهرستان‌های استان خوزستان در جنوب ایران، از دوره پیش از اسلام وجود داشته است. این شهرستان شامل سه بخش مرکزی و گتوند و عقیلی است. از شمال با دزفول، از جنوب با اهواز، از غرب با شوش، از شرق با مسجد سلیمان و از جنوب شرق با رامهرمز همسایه است.[1] شوشتر به معنی خوب‌تر است و به علت فراونی آب و حاصلخیزی زمین به این نام نام‌گذاری شده است.[2]
این منطقه دارای آب و هوای گرم و گاهی گرم و مرطوب است. اهالی شهرستان تیره‌های متعددی از طوایف هفت‌لنگ بختیاری را شامل می‌شوند و به زبان فارسی محلی با گویش و لهجه‌ای شیرین سخن می‌گویند.[3]
آب رودخانه کارون وارد گتوند شده و در قسمت شمال شهر شوشتر به دو شاخه به نام‌های «شطیط» و «گرگر» تقسیم می‌شود. این دو شاخه پس از طی 44 کیلومتر به‌طرف جنوب در محلی به نام بند قیر به هم می‌پیوندند.[4] از جمله آثار باستانی این شهرستان، سد و پل شادروان، قلعه سلاسل، آبشارها (در مسیر این آبشارها تعدادی آسیاب آبی وجود دارد که جزو میراث جهانی هستند)، برج کلاه‌فرنگی، دخمه‌ها، شهر عسکر مکرم است.[5]
در ششمین روز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، 5 مهر 1359، حمله هوایی عراق به شوشتر صورت گرفت[6] که سه نفر غیرنظامی شهید و تعدادی مجروح شدند.[7] چندین روز بعد، صبح 16 مهر 1359، دوباره حمله هوایی عراق انجام شد.[8]
دو روز بعد، 18 مهر 1359 ساعت 10 صبح دو فروند هواپیمای عراق شوشتر را بمباران کردند که شیشه‌های ساختمان ژاندارمری و خانه‌های اطراف آن شکست و چند نقطه شهر آسیب دید. دو راکت هم به اطراف پل شوشتر و دزفول شلیک کردند که خسارتی نداشت.[9] در روز بعد، خبرگزاری پارس در مورد حمله میگ‌های متجاوز عراق به شوشتر نوشت: صبح دیروز تعدادی بمب در نزدیکی شهر ریخته شد. براثر این حمله برق قسمتی از شهر قطع شد و شیشه‌های برخی از ساختمان‌های شهر شکست، اما خوشبختانه تلفات جانی در بر نداشت.[10]
سوم آبان 1359 دو فروند میگ عراقی شوشتر را به رگبار مسلسل بستند که با تیراندازی ضدهوایی مجبور به فرار شدند. این حمله نیز تلفات جانی نداشت.[11]
در اواخر آبان 1359، جنگ‌زدگان شهرهایی مانند دزفول، اهواز، شوش، آبادان، خرمشهر، سوسنگرد، دشت آزادگان، حمیدیه و... به خاطر امنیت نسبی و نزدیکی به محل زندگی‌شان، به شوشتر و شهرهایی مانند ماهشهر و بهبهان مهاجرت کردند.[12]
15 اردیبهشت 1360 دو فروند هواپیمای عراق، مزارع گندم قریه بنه زیدان در شوشتر را بمباران کردند که تلفاتی نداشت.[13]
چندی بعد، یکی از اعضای سازمان چریک‌های فدایی خلق اقلیت که مسئولیت سازمان‌دهی نیروهای سازمان را بر عهده داشت، 30 مرداد 1360 در شوشتر شناسایی و دستگیر شد.[14]
20 آبان 1360 ساعت 7 صبح انفجاری در میدان تیر شوشتر به وقوع پیوست که دو پسربچه مجروح شدند.[15]
با متلاشی شدن تشکیلات سازمان مجاهدین خلق در 1 مهر 1361، طرح حمله به پایگاه‌های بسیج و سپاه و سرقت انبار مهمات سپاه در شوشتر خنثی شد. مسئولان بخش‌های امنیتی و تشکیلات سازمان در این منطقه، میان دستگیرشدگان بودند.[16]
بیست‌ودو روز بعد، 23 مهر 1361، سه منافق که در صدد سرقت تی.ان.تی از انبار مهمات سپاه به منظور بمب‌گذاری و تخریب و ایجاد وحشت بین مردم بودند، دستگیر شدند.[17]
30 دی 1361 پنج بار به این شهر حمله هوایی شد که با دفاع پدافند جمهوری اسلامی ایران دفع شد.[18]
پس از تبدیل تیپ 7 حضرت ولی‌عصر‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف به لشکر در سال 1361، رزمندگان شوشتر و شهرهای دیگر استان نیز به این لشکر پیوسته و در عملیات‌های بعدی حضور یافتند.[19]
12 مهر 1365 شش فروند هواپیمای عراقی ساعت 50: 14 شرکت کشت و صنعت کارون در حومه شوشتر و شهرک کارگری این شرکت (شهرک بوستان) را بمباران کردند که علاوه بر خسارات به تأسیسات و انبارهای شرکت، 21 نفر از کارکنان شرکت و خانواده‌های آن‌ها شهید و 150 نفر مجروح شدند. در این حمله هواپیماهای عراق با مسلسل، انبارها و محوطه شرکت را به رگبار بستند و هنگام گریز از منطقه تعدادی راکت به مزارع نیشکر پرتاب کردند که موجب آتش‌سوزی شد. در این حمله‌ها یکی از هواپیماها از نوع سوخو به وسیله پدافند هوایی مستقر در این منطقه هدف قرار گرفت و سرنگون شد. بمباران شرکت کشت و صنعت شوشتر درست یک روز قبل از تاریخ تعیین‌شده برای شروع نی‌بری در این مجتمع صورت گرفت که دشمن با استفاده از اطلاعات جاسوسان محلی اقدام به این کار کرده بود.[20]
در پی حمله‌های هوایی گسترده ارتش صدام در روزهای 7 و 8 آبان 1365 به شهرک مهاجرین جنگی در نزدیکی شوشتر، چند نفر شهید و مجروح شدند و نیز خسارت‌هایی به بار آمد. چند هواپیمای عراقی هم اردوگاه مهاجرین جنگی در محدوده سد گتوند را بمباران کردند که علاوه بر خسارت‌های مالی شش نفر شهید و هجده نفر مجروح شدند. هواپیماهای مهاجم در ادامه محل استقرار تیپ 18 الغدیر در نزدیکی گتوند و پادگان نظامی انبیا در اطراف شوشتر را نیز بمباران کردند.[21]
شرکت کشت و صنعت کارون در 30 مرداد 1366 ساعت 11:25 دوباره مورد حمله سه فروند هواپیمای عراقی و شلیک هشت راکت قرار گرفت، ولی چون حمله در روز تعطیل اتفاق افتاد به کسی آسیب نرسید.[22]
چهارم دی 1366 هواپیماهای عراق عقبه تعدادی از یگان‌های سپاه را در جنوب کشور بمباران کردند که یکی از این مناطق حومه شوشتر بود.[23]
چند فروند هواپیمای عراق در 24 و 25 اسفند 1366 چندین منطقه مسکونی شوشتر را بمباران کردند که براثر آن 29 نفر شهید و 35 نفر مجروح شدند. همچنین در بمباران روستای ابوعظام از توابع این شهر یک نفر شهید و یک نفر مجروح شد.[24]
اسفند 1366 عراق به کرات شوشتر را هدف بمباران هوایی قرار داد به‌طوری‌که این شهر تقریباً از سکنه خالی شد و مردم به روستاهای اطراف مهاجرت کردند.[25]
در 2 فروردین 1367، ساعت 10 صبح، هواپیماهای عراقی به چند نقطه مسکونی شوشتر حمله کردند. در این حمله چهار نفر شهید و پانزده نفر مجروح شدند.[26]
سه روز بعد، 5 فروردین 1367، دوباره شوشتر بمباران شد که علاوه بر ویران شدن چند منزل مسکونی، پنج نفر نیز مجروح شدند.[27]
17 فروردین 1367 در پی حمله هواپیماهای عراقی چهار نفر از جمله یک زن و دو کودک شهید و بیست نفر مجروح شدند و مسجد و چند واحد مسکونی و مغازه خسارت دید.[28]
سال 1361 دفتر تعمیر و مرمت در شوشتر، مرمت و بازسازی 41 واحد مسکونی را به انجام رساند و تا پایان سال 1362 درحالی‌که کار بازسازی تخریب‌های قبلی پایان یافته بود، دوباره به شوشتر حمله شد.[29]
[1]. حبیبی، ابوالقاسم، اطلس خوزستان در جنگ ایران و عراق، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1393، ص17؛ دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج9، دانشگاه تهران، 1373، ص12843.
[2]. مریدی شوشتری، اکرم، شوشتر یعنی خوب‌تر، اهواز: ترآوا، 1392، ص47.
[3]. همان، ص24ـ21 و161 و 162.
[4]. همان، ص29 و 30.
[5]. تقی‌زاده، محمد، شوشتر در گذر تاریخ از عهد باستان تا انقلاب اسلامی، تهران: مؤسسه فرهنگی هنری بشیر علم‌وادب، 1381، ص174ـ154.
[6]. پورداراب، سعید، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ج2: غرش توپ‌ها، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1384، ص160.
[7]. همان، ص160.
[8]. همان، ص396.
[9]. همان، ص422.
[10]. همان، ص449.
[11]. پورداراب، سعید، تقویم تاریخ دفاع مقدس ج3: پل‌های تسخیرناپذیر، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1385، ص75 و 76.
[12]. لطف‌الله‌زادگان، علی‌رضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب یازدهم: هویزه آخرین گام‌های اشغالگر، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1379، ص180؛ عچرش، علی، هوبره، اصفهان: دارخوین، 1391، ص57 و 58.
[13]. پورداراب، سعید، تقویم تاریخ دفاع مقدس ج9: ضربه‌های پی‌درپی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1387، ص298.
[14]. ایزدی، یدالله، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب پانزدهم: شکستن محاصره آبادان، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1396، ص530.
[15]. بهروزی، فرهاد، کریمی، نبی، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ج15: فروغ فتح، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1388، ص496.
[16]. لطف‌الله‌زادگان، علی‌رضا، روزشمار جنگ ایران و عراق کتاب بیست‌ویکم: عملیات مسلم‌بن‌عقیل، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1391، ص482.
[17]. همان، ص850.
[18]. پورداراب، سعید، تقویم تاریخ دفاع مقدس ج29: نبرد در شرایط سخت، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1393، ص438
[19]. سالمی‌نژاد، عبدالرضا، عبور از آبراه‌های صفین و نینوا، تهران: نیلوفران، 1397، ص14.
[20]. انصاری، مهدی، فوزی، یحیی، لطف‌الله‌زادگان، علی‌رضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهل‌وچهارم: ماجرای مک فارلین، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1380، ص238.
[21]. همان، ص521.
[22]. یزدانفام، محمود، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب پنجاهم: اسکورت نفت‌کش‌ها، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1378، ص390.
[23]. اردستانی، حسین، روزشمار جنگ ایران و عراق کتاب پنجاه‌ودوم: تکاپوی جهانی برای توقف جنگ، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1382، ص438.
[24]. ایزدی، یدالله، روزشمار جنگ ایران و عراق کتاب پنجاه‌وچهارم: عملیات والفجر10ـ بمباران شیمیایی حلبچه، تهران: مرکز اسناد تحقیقات دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی،1392، ص116 و 150.
[25]. همان، ص520.
[26]. همان، ص361.
[27]. ایزدی، یدالله، روزشمار جنگ ایران و عراق کتاب پنجاه‌وچهارم، ص433.
[28]. همان، ص714.
[29]. اهم فعالیت‌های بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده در سال 61 و 62، دبیرخانه ستاد مرکزی بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده، 1363، ص285 و 286.
