عملیات‌ها

عملیات قدس 5

مریم آخوندیان
2094 بازدید

عملیات قدس 5 آخرین عملیات از سلسله عملیات‌های کوچک و محدود قدس است که لشکر 25 کربلا (سپاه پاسداران) در 15 مرداد 1364 در هورالهویزه و در شمال منطقه عملیاتی بدر (خوزستان) اجرا کرد و منجر به آزادسازی سی کیلومتر از خاک کشور شد.

منطقه عملیات قدس 5، هورالهویزه و در شمال منطقه عملیاتی بدر، حد فاصل پاسگاه بلال و جاده خندق، در شرق البیضه بود.[1] پیش از این، لشکر 25 کربلا در عملیات قدس 1 و قدس 2، چند پاسگاه آبی‌خاکی دشمن را تصرف و مواضع خود را به پاسگاه الیج و منطقه البیضه (خوزستان) نزدیک‌تر کرده بود. نیروهای شناسایی واحد اطلاعات و عملیات تیپ الغدیر یزد از 15 تیر 1364 کار خود را در آبراه حضرت رسول‌صلی‌الله‌علیه‌وآله در سمت راست پاسگاه الیج و آبراه حمزه سیدالشهدا در امتداد آبراه تبوک روبه‌روی پاسگاه الیج آغاز کردند.[2]

اهداف این عملیات، تصرف پاسگاه الیج و نزدیک شدن به البیضه، تأمین بیشتر جاده خندق و جناح راست خط پدافندی و درنتیجه بهبود پدافند خودی، محدودتر شدن خط پدافندی خودی و کاهش پاسگاه‌های مستقر در روی آب بود.[3]

در این عملیات، تیپ بدر گروهان جندالله، گروهان حُرّ و نیروهای ویژه غواص را در قالب گردان امام علی‌علیه‌السلام به کار گرفت. [4]

خط پدافندی نیروهای دشمن متشکل بود از یک‌سری پاسگاه‌های کمین که پاسگاه الیج در مرکزیت این پاسگاه‌ها قرار داشت و به‌وسیله آن‌ها حفاظت می‌شد. مقر تاکتیکی فرماندهی گروهان مستقر در این منطقه در هفتصد متری پاسگاه الیج و یک کیلومتری البیضه بود و مقر اصلی این گروهان در البیضه قرار داشت.

امکانات دشمن در پاسگاه الیج، دو سلاح تک‌لول ضدهوایی، دو خمپاره‌انداز 81 و 82 میلی‌متری، مهمات کافی برای 48 ساعت مقاومت و گردان سوم تیپ 701 کماندویی حذیفه بود. که طبق مشاهدات در آخرین شناسایی، دشمن بر مقدار مهمات در پاسگاه الیج و نیز تعداد بشکه‌های انفجاری افزوده بود.

موانع دشمن شامل هفت ردیف سیم‌خاردار نزدیک پاسگاه دشمن، حدود هفتصد متر میدان مین، سی بشکه 200 لیتری و 28 دبه 20 لیتری حاوی مواد آتش‌زا (فوگاز) که به محض رسیدن آب به چاشنی سدیمی آن مشتعل می‌شدند.[5]

زمان برآوردشده برای رسیدن به خط پدافندی دشمن، از محورهای حضرت رسول‌صلی‌الله‌علیه‌وآله و حمزه سیدالشهدا دو ساعت و از محور امام علی‌علیه‌السلام سه ساعت بود که باتوجه به آن، زمان درگیری و شروع عملیات را قرارگاه سلمان ساعت 21 روز 15 مرداد 1364 تعیین کرد.[6]

نیروهای عمل‌کننده در ساعت 18 تا 19 حرکت خود را به‌طرف دشمن آغاز کردند. در محور امام علی‌علیه‌السلام به دلیل بعد مسافت، نیروها از ساعت 18 و در دو محور حضرت رسول‌صلی‌الله‌علیه‌وآله و حمزه سیدالشهدا، از ساعت 19 در آب‌راه‌ها شروع به حرکت کردند. نیروها در دو محور کوتاه‌تر، پس از پشت سر گذاشتن پاسگاه‌های خودی وارد مسیرهایشان شدند و بدون هیچ حادثه‌ای به نزدیکی دشمن رسیدند، اما در اعلام آمادگی نیروهای محور امام علی‌علیه‌السلام تأخیر به وجود‌ آمد. در این زمان نیروهای دشمن یک‌سره و بدون هدف به اطراف خود تیراندازی می‌کردند. سرانجام محور آخر نیز در ساعت 23، اعلام آمادگی کرد که با اعلام رمز «یا علی‌علیه السلام ادرکنی» عملیات آغاز شد و محورها اقدامات خود را شروع کردند.

نیروهای بلم‌سوار با همکاری غواصان پس از یک درگیری نیم‌ساعته موفق شدند با درگیری مختصری پاسگاه الیج را تصرف و 18 نفر را اسیر کنند. در مجموع نیروهای تیپ موفق شدند علاوه‌بر تصرف پاسگاه الیج، کمین‌ها و پاسگاه‌های اطراف آن را تا 5/1 کیلومتری البیضه پاک‌سازی کنند و در آبراه اصلی، در دو کیلومتری البیضه، ضمن ایجاد موانع و کمین مستقر شوند.[7]

مواضع به‌دست‌آمده در این عملیات، پس از سه روز کاملاً تثبیت شد و در‌نهایت حدود سی کیلومترمربع دیگر از هور به تصرف رزمندگان درآمد. از نیروهای دشمن 51 نفر کشته و 18 نفر اسیر شدند. همچنین تعدادی سلاح ازجمله دو خمپاره‌انداز 60 و 81 میلی‌متری و دو سلاح ضدهوایی تک لول و... به دست آمد.[8]

در این عملیات، 38 نفر شهید و 60 نفر مجروح شدند و تعدادی قایق بر‌‌اثر ترکش و... منهدم شد.[9]

در 16 مرداد، خبرگزاری عراق به نقل از خبرگزاری خود در شرق دجله، اجرای عملیات «قدس 5» را تکذیب کرد. نماینده این خبرگزاری در یک کنفرانس خبری تأکید کرد که ظرف دیروز و امروز در این بخش از جبهه هیچ‌گونه درگیری روی نداده است.

رادیو رژیم صهیونیستی نیز در مورد عملیات قدس 5 گزارش داد: «حکومت اسلامی تهران اعلام داشت نیروهای آن کشور هجوم تازه‌ای را در باتلاق‌های هورالهویزه علیه ارتش عراق آغاز کرده‌اند و تاکنون پنجاه کیلومترمربع از مرداب‌های هورالعظیم را در شمال هورالهویزه به تصرف درآورده‌اند.»[10]

دو روز پس از عملیات، گروهی از خبرنگاران رسانه‌های کشورهای آلمان، آمریکا، بلژیک، ژاپن، سوریه، هلند و استرالیا به دعوت ستاد تبلیغات جنگ از مناطق آزادشده در هورالعظیم بازدید کردند. خبرنگاران ضمن بازدید، به تهیه گزارش و فیلم از مناطق آزادشده، تجهیزات منهدم‌شده و جنازه‌های دشمن پرداختند. در همان روز در جلسه شورای عالی دفاع، به بررسی عملیات قدس 5 پرداخته شد.[11]

[1]. سلسله عملیات قدس، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1384، ص80.

[2]. همان، ص81؛ خواستار، احمد، نبرد الیچ، تهران: صریر، 1385، ص16 و 21 و 22؛ حبیبی، ابوالقاسم، اطلس خوزستان در جنگ ایران و عراق، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1393، ص201.

[3]. سلسله عملیات قدس، ص83.

[4]. همان؛ حبیبی، ابوالقاسم، اطلس خوزستان در جنگ ایران و عراق، ص174.

[5]. سلسله عملیات قدس، ص81 و 82.

[6]. همان، ص84.

[7]. نخعی، هادی، مشهدی فراهانی، حمیدرضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب سی‌وهفتم، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1383، ص625 و 626.

[8]. همان، ص626.

[9]. سلسله عملیات قدس، ص87.

[10]. نخعی، هادی، مشهدی فراهانی، حمیدرضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب سی‌وهفتم، ص643.

[11]. همان، ص650.