عملیات‌ها
عملیات نصر 5
فاطمه کثیری
1541 بازدید
نیروی زمینی سپاه پاسداران عملیات نصر 5 را در تیر 1366، در غرب منطقه سردشت، با استفاده از تاکتیک ویژه جنگ‌های کوهستانی اجرا کرد.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از اوایل سال 1366 به‌طور جدی در منطقه شمال غرب ایران جبهه جدیدی برضد ارتش عراق ایجاد کرد تا علاوه بر تصرف ارتفاعات و تسلط بر این منطقه، برای بستن معابر نفوذی ضدانقلاب و جاش‌ها (کردهایی که با دولت عراق هم‌دست بودند)، زمینه تردد نیروهای معارض کرد عراقی (کردهای عراقی که تحت امر قرارگاه رمضان بودند) را از عمق خاک عراق به مرزهای ایران فراهم کند تا امکان پشتیبانی بیشتر از این گروه‌ها و افزایش قدرت رزمی آن‌ها فراهم شود. گروه‌های ضدانقلاب از این ارتفاعات به علت دارا بودن شیارها و معابر فراوان استفاده می‌کردند. جلسه‌ای برای بررسی میزان آمادگی قرارگاه‌ها، مشکلات منطقه و نحوه انجام عملیات با حضور محمدعلی (عزیز) جعفری، فرمانده قرارگاه قدس و سیدیحیی (رحیم) صفوی، قائم مقام فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران، در 21 خرداد 1366 تشکیل شد.[1]
منطقه عملیاتی نصر 5، شامل ارتفاع کله‌قندی، قله فرفری و یال مربوط به آن بود. ارتفاع فرفری به دشت نسبتاً وسیعی منتهی می‌شود که شهر قلعه دیزه عراق در شمال غرب آن واقع شده است. حد فاصل بین خطوط ایران و عراق نیز دشت باجار نام دارد. منطقه عملیاتی، در مرز استان‌های آذربایجان غربی و کردستان قرار داشت. حضور و تسلط روی قله فرفری و یال مربوط به آن امکان تسلط و دید بر هر دو جبهه عراق و ایران را فراهم می‌کرد.[2] در این منطقه کوهستانی پشتیبانی نیروهای مستقر در ارتفاعات با دشواری انجام می‌شد. هر بار رفت و برگشت به صورت پیاده از آخرین محل استقرار نیروها تا ارتفاع فرفری، حدود پنج ساعت طول می‌کشید. بنابراین مهندسی لشکر 8 نجف اشرف احداث جاده را ده روز قبل از شروع عملیات آغاز کرد.
محسن رضایی، فرمانده کل سپاه پاسداران، 26 خرداد 1366، در حکمی، مأموریت کلی نیروی زمینی سپاه برای اجرای عملیات نصر 5 را به کارگیری قرارگاه نجف اشرف در منطقه ماووت و قرارگاه قدس در منطقه سردشت ابلاغ کرد.[3]
نیروی زمینی سپاه پاسداران عملیات نصر 5 را در ساعت 15 دقیقه بامداد دوشنبه 1 تیر 1366 با رمز یا زهرا‌سلام‌الله‌علیها در جنوب غربی سردشت در استان آذربایجان غربی آغاز کرد.[4]
دو ساعت پس از شروع عملیات، ارتفاعات کله‌قندی و فرفری سقوط کردند. در یال کله‌قندی نیروهای عمل‌کننده با مقاومت نیروهای عراق مواجه و متحمل تلفات زیادی شدند. تعدادی از نیروهای جهاد سازندگی هم که مشغول احداث جاده بودند، مجروح شده و کار جاده‌کشی تعطیل شد.
با پیشروی نیروهای ایرانی و تسلط دید در منطقه، عزیز جعفری و احمد کاظمی با مطالعه بیشتر منطقه، متوجه شدند بین دو ارتفاع کله‌قندی و فرفری یک یال ارتباطی وجود دارد که به علت وضعیت خاص استقرار و دید نیروها، تاکنون مشاهده نشده بود. روی این یال پنج پایگاه قرار داشت و پایگاه قله‌سنگی، اصلی‌ترین پایگاه عراق، در این یال بود و این تهدیدی بود برای کل عملیات. بنابراین تصمیم گرفتند لشکر 8 نجف اشرف، شب بعد با به کارگیری نیروهایی از گردان امام رضا‌علیه‌السلام، این یال ارتباطی را تصرف کند. با قطعی شدن این تصمیم، فرمانده گردان امام رضا‌علیه‌السلام و فرماندهان گروهان‌های عمل‌کننده، کار شناسایی و طراحی عملیات برای تصرف یال ارتباطی را آغاز کردند.[5]
دوم تیر، گردان امام رضا‌علیه‌السلام با شش دسته (حدود 150 نفر) برای تصرف یال ارتباطی ارتفاع فرفری و ارتفاع کله‌قندی، از سه محور اصلی و یک محور فریب (حرکت اصلی از سمت کله‌قندی و طرح فریب از سمت فرفری) به سمت هدف حرکت کردند. نیروها همگی در ساعت مقرر به پای کار رسیدند، ولی در یک محور با کمین نیروهای عراقی مواجه شدند که این امر باعث تأخیر در اجرای هماهنگ عملیات شد. در ساعت 22:30 درگیری آغاز شد و به‌رغم آتش شدید ارتش عراق، نیروها به پیشروی ادامه دادند. آتش دقیق نیروهای ایران نیز کمک کرد تا نیروها قبل از روشنایی هوا به اهداف خود دست یابند. پس از آن دستگاه‌های جهاد سازندگی وارد منطقه شدند و اقدامات مهندسی را شروع کردند.
با پایان این عملیات، دشت بوجار و تعدادی از روستاهای ایران که زیر دید و تیر مستقیم نیروهای عراق بودند، آزاد شد و نیروهای ایران بر نوار مرزی مسلط شدند.[6] با تسلط بر ارتفاعات مشرف به منطقه شهر قلعه دیزه کردستان عراق (شرق اربیل و شمال سلیمانیه)، نوزده روستای عراق در دیدرس نیروهای ایرانی قرار گرفت. همچنین بیست کیلومتر از نوار مرزی در کنترل سپاه قرار گرفت و یک گروهان مکانیزه، یک گردان از تیپ 97 پیاده از لشکر 24 ارتش عراق و یک گردان از نیروهای جاش منهدم شدند. معابر ضدانقلاب در دشت بوجار نیز مسدود شد.[7]
ارتش عراق با جمع‌آوری نیروهای پیاده خود در منطقه عملیاتی، در ساعت1:30 روز 8 تیر 1366 با انجام پاتک سنگینی توانست بخشی از یال ارتباطی را تصرف کند.[8]
نیروهای ایران به دستور احمد کاظمی، با دیده‌بانی و آتش خمپاره‌ها و وارد شدن چند تانک لشکر 27 محمد رسول‌الله‌صلی‌الله‌علیه‌وآله از پیشروی ارتش عراق جلوگیری کردند.[9]
در این عملیات ده‌ها تن از نیروهای عراق کشته و زخمی شدند و صد نفر به اسارت نیروهای ایران درآمدند.[10]
[1]. لطف‌الله‌زادگان، علی‌رضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهل‌ونهم: تصویب قطعنامه 598، تهران: مرکز اسناد دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1387، ص24 و 138.
[2]. همان، ص256.
[3]. همان، ص191 و 278.
[4]. سمیعی، علی، کارنامه توصیفی عملیات رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس، تهران: معاونت تبلیغات و انتشارات نمایندگی ولی فقیه در نیروی زمینی، 1376، ص345؛ لطف‌الله‌زادگان، علی‌رضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهل‌ونهم، ص278.
[5]. لطف‌الله‌زادگان، علی‌رضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهل‌ونهم، ص278.
[6]. همان، ص288 و 289.
[7]. سمیعی، علی، کارنامه توصیفی عملیات رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس، ص289.
[8]. لطف‌الله‌زادگان، علی‌رضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهل‌ونهم، ص372.
[9]. همان، ص301.
[10]. همان، ص289.
