آثار
یادداشت‌های خرمشهر
مریم لطیفی
1507 بازدید
کتاب «یادداشت‌های خرمشهر» دربرگیرنده یادداشت‌ها و نامه‌های شهید بهروز مرادی با موضوع جنگ در خرمشهر است.
بهروز مرادی از جوانان خرمشهری است که با شروع جنگ تحمیلی و تجاوز عراق به خرمشهر در کنار دیگر مبارزان به دفاع از خرمشهر پرداخت و پس از آن نیز در عملیات‌های مختلف حضور یافت. وی در 4 خرداد 1367 در منطقه شلمچه به شهادت رسید.[1]
بهروز مرادی در کنار مبارزه با دشمن، در عرصه نقاشی، خطاطی، عکاسی و نویسندگی فعال بود و دانشجوی رشته صنایع دستی دانشگاه هنر پردیس اصفهان بود. تابلوی «به خرمشهر خوش آمدید، جمعیت: 36 میلیون نفر» از جمله آثار ماندگار وی است.[2]
وی به نوشتن خاطرات علاقه داشت و در خاطرات و نامه‌هایش مسائل مختلفی درباره جنگ آورده است. دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، آن بخش از یادداشت‌ها و نامه‌های وی را که مربوط به جنگ در خرمشهر است در قالب کتاب یادداشت‌های خرمشهر منتشر کرده است.
کتاب یادداشت‌های خرمشهر در سال 1370 با شمارگان 6600 نسخه، بهای 130 ریال، در 39 صفحه، با جلد نرم و در قطع رقعی به چاپ رسید. لیتوگرافی کتاب را حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ و صحافی را چاپخانه آرین انجام داده و توسط حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی چاپ شده است.[3]
جلد کتاب به رنگ زرد است. در بالای جلد، تصویر دستی قلم‌دردست آمده است که قطره‌ای از جوهر آن به رنگ قرمز در پایین جلد چکیده است. عنوان اصلی کتاب به خط درشت قرمز و به صورت افقی در پایین جلد، بین دست و قطره جوهر، آمده است.
پس از صفحات عنوان و شناسنامه، یک نوشته کوتاه با عنوان «اشاره» آمده است. پس از آن، محتوای اصلی کتاب که شامل یادداشت‌ها و نامه‌های شهید بهروز مرادی است به صورت جداگانه آمده است. در کتاب هیچ تصویر و سندی استفاده نشده است.
اشاره، از طرف دفتر ادبیات و هنر مقاومت در 23 تیر 1370 نوشته شده است. در اشاره آمده که این کتاب، چهارمین کتابی است که نام خرمشهر را در عنوان خود دارد. پس از آن با اشاره به نقش جوانان ایران در بازپس‌گیری خرمشهر، به معرفی کوتاهی از بهروز مرادی و محتوای کتاب پرداخته است.
مطالب کتاب بر اساس سیر زمانی و به صورت تفکیک‌شده در دو قسمت جداگانه یادداشت‌ها و نامه‌ها آمده است. در ابتدا یادداشت‌ها آمده‌اند که بازه زمانی 17 فروردین تا 26 تیر 1361 را در بر می‌گیرند. در یادداشت‌ها، تشییع شهید مجید خیاط‌زاده، بازدید آیت‌الله سید محمدصالح لواسانی، نماینده امام خمینی‌قدس‌سره‌الشریف از سپاه پاسداران خرمشهر در آبادان، جبهه کوت‌شیخ، واحد 106 سپاه پاسداران و توپخانه 105 اصفهان در جبهه منصورون، شهادت محمد عبدالخانی، شرکت در نماز جمعه، بازدید 120 نفر از جبهه منصورون و اهدای هدایای دانش‌آموزان به رزمندگان، حملات دشمن به آبادان و کوت‌شیخ، برگزاری جلسه‌ای در کتابخانه سپاه با حضور نیروهای بخش روابط عمومی، تأکید بر آماده‌سازی تابلوهای فتح خرمشهر و تهیه پرچم سبز برای شهدا، کودتای قطب‌زاده، بمباران جزیره مینو و سردخانه شهدا، رفتن به شوشتر و دیدار با خانواده شهید سید محمد ضیاءالدین کلانتر، ساخت تابوت در مسجد طیب شوشتر برای شهدا، ورود نیروهای جدید به آبادان، آماده‌کردن تابلوهای فتح خرمشهر، تمرین تیراندازی هجومی، عکاسی از سوژه‌های مختلف، بازدید نیروهای روابط عمومی سپاه پاسداران خرمشهر از منطقه عملیاتی فتح‌المبین، نوشتن تابلوی «به خرمشهر خوش آمدید، جمعیت: 36 میلیون نفر»، شناسایی مواضع دشمن در دارخوین، آماده‌کردن بازوبند و پرچم برای نیروها در شب عملیات، آغاز عملیات بیت‌المقدس و پیداکردن پیکر محمودرضا دشتی پس از فتح خرمشهر آمده است.
نامه‌ها سه عدد هستند که در بازه زمانی شهریور 1360 تا شهریور 1361 به نگارش درآمده‌اند. جست‌وجو برای یافتن پیکر شهدای مدافعان خرمشهر، مبارزه مدافعان خرمشهر با کمترین امکانات و نرسیدن کمک به آن‌ها، شهادت مظلومانه مدافعان خرمشهر، عافیت‌طلبی برخی از مردم و به دنبال بودن صلح در این بحبوحه جنگ در نامه‌ها آمده است.
کتاب یادداشت‌های خرمشهر در سال 1397 برای بار دوم به چاپ رسید و 2500 نسخه از آن چاپ شد. در چاپ جدید، طراح جلد حسام صادقی، چاپ، صحافی و لیتوگرافی واژه‌پرداز اندیشه ـ چاپ اندیشه است که توسط انتشارات سوره مهر (وابسته به حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی) و دفتر ادبیات و هنر مقاومت منتشر شده است. در این چاپ، طرح جلد کتاب تغییر یافته و پس از صفحه شناسنامه، فهرست مطالب و متن تقریظ مقام معظم رهبری‌مدظله‌العلی آمده است. در ویراستاری و صفحه‌آرایی جدید در مجموع بیست صفحه به کتاب اضافه شده است.[4]
جلد جدید به رنگ خاکی است که تصویر دو نخل به رنگ سیاه و سفید بر روی آن نشانده شده است. بر روی نخل‌ها خطوط کوچکی به رنگ سفید مانند خطوط دفتر آمده است که در پایین آن‌ها امضا شده است. عنوان اصلی کتاب به خط درشت سیاه و به صورت افقی در پایین جلد کتاب و عنوان فرعی به رنگ سیاه و به صورت افقی در زیر عنوان اصلی آمده است.
مقام معظم رهبری‌مدظله‌العالی این کتاب را در 9 بهمن 1370 تقریظ کرده است. در تقریظ رهبری آمده است: «خدا غریق رحمت کند این شهید عزیز را که در سال‌های منتهی به 64 یعنی در بحبوحه شور و هیجان دفاع مقدس و بسیج سراسری ملت در این راه، دردمندانه، نقاط منفی را به نظر آورده و از آن نالیده و دم از غربت رهروان راه جهاد زده است! بعضی امروز گمان می‌کنند راه خدا غریب است، یعنی حقیقت روشنِ اصلی را که همان حرکت عمومی در راه خیر و صلاح است در برابر واقعیتِ زشت کجروی‌های گاهگاهی و جابه‌جایی کمرنگ می‌بینند. اما این گمان همیشه بوده حتی در سال 64 و پیش از آن... و البته چنین نگرشی در جمهوری اسلامی همیشه نادرست بوده و ان‌شاءالله همیشه نادرست خواهد بود.»
تا سال 1401، از ویراست جدید این کتاب در سال 1397 دو چاپ با 2500 نسخه منتشر شده که در تمام چاپ‌ها جلد کتاب نرم است.
در برخی روزنامه‌ها و تارنماها همچون روزنامه کیهان و صبح نو، باشگاه خبرنگاران جوان، پایگاه اطلاع‌رسانی بلاغ و خبرگزاری مهر، این کتاب برای خوانندگان معرفی شده است.[5] در برخی از کتابخانه‌های عمومی همچون کتابخانه ابن‌سینا انابد شهرستان بردسکن، کتابخانه شهید تاج‌فیروزه شهرستان مروست و کتابخانه دولت‌محمد بال‌قزل شهرستان ترکمن جمع‌خوانی این کتاب با حضور اعضا برگزار شده است.[6]
[1]. اعتماد، ش1130، 17 خرداد 1385، ص6؛ ایران، ش5379، 9 خرداد 1392، ص14.
[2]. ایران، ش5379، 9 خرداد 1392، ص14؛ کیهان، ش19207، 25 مهر 1387، ص9.
[3]. مرادی، بهروز، یادداشت‌های خرمشهر، تهران: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، 1370، صفحه شناسنامه.
[4]- همان، ویراست دوم، تهران: سوره مهر، 1397.
[5]. کیهان، ش20597، 31 شهریور 1392، ص8؛ صبح نو، ش1175، 2 خرداد 1400، ص15؛ https://www.yjc.ir/fa/news/8143955؛https://www.balagh.ir/content/13602؛ https://www.mehrnews.com/news/4740933
[6]. http://sahebkhabar.ir/news/54348553؛ https://mtajfirouzpla.niloblog.com/p/83؛ http://dolatmohammadebalghezellib.blogfa.com/post/167
