گروه‌ها، نهادها، سازمان‌ها

لشکر 41 ثارالله

اکرم جعفرآبادی
3426 بازدید

لشکر ۴۱ ثارالله، یکی از یگان‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دوران دفاع مقدس بود که به فرماندهی حاج قاسم سلیمانی در بیشتر عملیات‌های دوران جنگ حضوری فعال و نقشی مؤثر داشت.

هسته اولیه تشکیل لشکر پیاده‌نظام ۴۱ ثارالله، در سال ۱۳۵۹[1]، افراد و گروه‌هایی از استان کرمان بودند که پیش از جنگ ایران و عراق، در قالب کمیته‌ در کردستان و سیستان و بلوچستان با ضدانقلاب مبارزه می‌کردند.[2]

مرکزیت این لشکر استان کرمان بود؛ اما نیروی انسانی آن به‌جز از استان‌ کرمان، از استان‌های سیستان و بلوچستان و هرمزگان نیز تأمین می‌شد.[3] فرماندهی این لشکر از همان بدو تشکیل تا پایان جنگ بر عهده حاج قاسم سلیمانی بود.[4]

از آغاز جنگ تحمیلی تا روزهای پایانی سال ۱۳۵۹، اعضای سپاه منطقه، به‌جز مناطق غرب کشور، به مناطق سوسنگرد، دهلاویه و مالکیه در جنوب اعزام می‌شدند و در عملیات‌هایی مانند امام مهدی‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف[5] و ذوالفقاریه شرکت می‌کردند. اما در تیر ۱۳۶۰، تعداد ۳۶۰ نفر از سراسر استان کرمان در قالب گروهان رزمی سازماندهی‌شده و به فرماندهی غلام‌عباس گلزار در آزاد‌سازی کرخه‌کور در عملیات شهید چمران در مرداد ۱۳۶۰ شرکت کردند[6] و بدین صورت حضور سازمان‌یافته سپاه پاسداران کرمان در جبهه‌های جنگ شکل یافت.[7] سپس با ورود دو گردان دیگر از رزمندگان کرمانی به آبادان (گردان شهید بهشتی به فرماندهی محمدمهدی کازرونی و گردان شهیدان با هنر و رجایی به فرماندهی منصور همایونفر)، مقدمه مشارکت نیروهای کرمانی در عملیات ثامن‌الائمه با هدف شکست حصر آبادان در مهر ۱۳۶۰ حاصل شد.[8]

در آذر ۱۳۶۰، رزمندگان کرمانی با استعداد دو گردان حضرت ابوالفضل و گردان شهیدان رجایی و باهنر و یک گردان احتیاط به فرماندهی قاسم سلیمانی، در عملیات طریق‌القدس حضور یافتند و با فرماندهی تیپ کربلا مأموریت تصرف پل سابله و سپس پیشروی به سوی بستان و رسیدن به مرز چزابه را بر عهده گرفتند.[9]

بعد از عملیات طریق‌القدس، تیپ‌های رزمی جدیدی در سپاه پاسداران تأسیس شد که یکی از آنها، تیپ ۴۱ ثارالله به فرماندهی قاسم سلیمانی بود.[10] این تیپ در سال ۱۳۶۰ از سه استان کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان، با تعداد چهار گردان، در پادگان دوکوهه تشکیل شد.[11]

این تیپ در عملیات فتح‌المبین که در فروردین ۱۳۶۱ به منظور آزادسازی دهلران و شوش و دزفول انجام شد، با استعداد پنج گردان و یک گروه رزمی موفق به تصرف تنگه ابوغریب شد.[12]

در عملیات بیت‌المقدس که در اردیبهشت و خرداد ۱۳۶۱ به منظور آزادسازی خرمشهر و هویزه انجام شد، تیپ ثارالله با استعداد نه گردان، دو هزار کیلومتر مربع از پنج هزار کیلومتر اراضی آنجا را آزاد کرده و دشمن را تا خطوط مرزی عقب راندند.[13]

در عملیات رمضان که در تیر ۱۳۶۱ به منظور انهدام نیروها و ادوات دشمن در شرق بصره بود،[14] تیپ ثارالله با استعداد پنج گردان توانست مهران و ارتفاعات آن را آزاد کند.[15]

تیپ ۴۱ ثارالله بعد از عملیات رمضان،[16] با گسترش سازمان خود به سه تیپ[17] به نام‌های حزب‌الله، جندالله و روح‌الله[18] و یک گردان زرهی، با حکم محسن رضایی و به فرماندهی قاسم سلیمانی به لشکر ثارالله ارتقا یافت.[19]

این لشکر در طول دفاع مقدس در ۲۴ عملیات بزرگ و ده‌ها عملیات کوچک نقش‌آفرینی کرد: والفجر ۱ در فروردین۱۳۶۲[20] و والفجر ۳ در مرداد ۱۳۶۲[21] برای آزادسازی مهران و ارتفاعات مشرف بر آن[22]، عملیات والفجر ۴ در مهر ۱۳۶۲[23] و کربلای ۱۰ در فروردین و اردیبهشت ۱۳۶۶[24] و نصر ۴ در تیر و خرداد ۱۳۶۶[25] برای بیرون‌راندن دشمن از اطراف مریوان و سردشت و تصرف ارتفاعات پنجوین[26]، عملیات خیبر در اسفند ۱۳۶۲[27] و عملیات بدر در اسفند ۱۳۶۳[28] برای عبور از باتلاق‌های هور‌العظیم و کمک به تصرف جزایر مجنون و هجوم به عمق دشمن در اطراف رودخانه دجله و انهدام آنها[29]، عملیات والفجر ۸ در اسفند ۱۳۶۴[30] برای عبور از رودخانه اروند، شکستن خط دشمن و تصرف جاده فاو به خلیج فارس[31]، عملیات کربلای ۵ در دی و بهمن ۱۳۶۵[32] برای تصرف نهر جاسم و احداث خاکریز در آنجا و اتصال آن به غرب کانال ماهیگیری[33]، عملیات والفجر ۱۰ در اسفند ۱۳۶۶[34] برای تصرف قله خورنوازان از ارتفاعات سورن[35] و انهدام گروه‌های عراقی در تپه شیرمر و به اسارت‌گرفتن تعدادی نیرو[36] و عملیات مرصاد در مرداد ۱۳۶۷ برای آزادسازی اسلام‌آباد از تصرف منافقین و پاک‌سازی جاده اسلام‌آباد ـ کرند[37].

لشکر ۴۱ ثارالله شامل گردان‌های امام حسین، گردان ۴۱۰ غواصی، گردان ۴۱۵ کربلا، گردان ۴۱۶، گردان ۴۱۵ کهنوج، گردان ۴۰۹ زابل و سیستان و گردان ۴۰۵ مالک اشتر شهر بابک بود[38] که عمده فرماندهان آن‌ها در عملیات‌های کربلای ۴ و خصوصاً کربلای ۵ به شهادت رسیدند.[39]

از شهدای شاخص این لشکر می‌توان به قاسم میر‌حسینی، جانشین لشکر و منصور همایونفر، جانشین تیپ ثارالله و یونس زنگی‌آبادی، فرمانده تیپ امام حسین این لشکر اشاره کرد.[40]

بعد از پایان جنگ تحمیلی، به دنبال بازگشت یگان‌های رزم به استان‌های خود، لشکر ۴۱ ثارالله نیز در کرمان استقرار یافت، ولی مدتی بعد با شکل‌گیری ناامنی‌های جنوب شرق کشور در استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان و جنوب خراسان به فرماندهی قاسم سلیمانی مأموریت پاک‌سازی آن مناطق را بر عهده گرفت.[41] این مأموریت هشت سال به درازا کشید.[42]

لشکر ۴۱ ثارالله در سال ۱۳۸۶ در پی شکل‌گیری سپاه‌های استانی، به سپاه ثارالله استان کرمان، تغییر نام یافت.[43]

کتاب «اطلس لشکر ۴۱ ثارالله در هشت سال دفاع مقدس» درباره کارنامه عملیاتی لشکر ۴۱ ثارالله است که عباس میرزایی نوشته و در سال 1395 از سوی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر شده است.[44]

اسامی شهدای لشکر ۴۱ ثارالله که عمده آن از کرمان می‌باشند، در باغ موزه دفاع مقدس کرمان بر روی سنگ حجاری شده است.[45]

در حال حاضر سرهنگ پاسدار جواد محمدی سلیمانی فرماندهی لشکر ۴۱ ثارالله را برعهده دارد.[46]

[1]. ماهنامه شاهد یاران، ش۱۷۱، بهمن 1398، ص۲۴.

[2]. میرزایی، عباس، اطلس لشکر ۴۱ ثارالله در هشت سال دفاع مقدس، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، ۱۳۹۵، ص۱۲.

[3]. همان، ص۱۶.

[4]. ماهنامه شاهد یاران، همان، ص۲۴.

[5]. میرزایی، عباس، اطلس لشکر ۴۱ ثارالله در هشت سال دفاع مقدس، ص19ـ۱7.

[6]. همان، ص21 و ۲۴.

[7]. همان، ص۳۰.

[8]. همان، ص24 و ۳۴.

[9]. همان، ص۳۸ و 39.

[10]. جان‌نثار، محمد، پرواز بغداد ـ بهشت، شهرکرد: سدرة‌المنتهی، ۱۳۹۸، ص۱۰۱.

[11]. ماهنامه شاهد یاران، همان، ص۱۵.

[12]. همان، ص44 و ۴۶.

[13]. جان‌نثار، محمد، پرواز بغداد ـ بهشت، ص۳۶۴.

[14]. میرزایی، عباس، اطلس لشکر ۴۱ ثارالله در هشت سال دفاع مقدس، ص۵۸.

[15]. جان‌نثار، محمد، پرواز بغداد ـ بهشت، ص۳۶۴.

[16]. میرزایی، عباس، اطلس لشکر ۴۱ ثارالله در هشت سال دفاع مقدس، ص۶۵.

[17]. ماهنامه شاهد یاران، همان، ص۲5.

[18]. میرزایی، عباس، اطلس لشکر ۴۱ ثارالله در هشت سال دفاع مقدس، ص۶۶.

[19]. ماهنامه شاهد یاران، همان، ص۲5.

[20]. همان، ص۶۸.

[21]. همان، ص۷۲.

[22]. جان‌نثار، محمد، پرواز بغداد ـ بهشت، ص۳۶۴.

[23]. میرزایی، عباس، اطلس لشکر ۴۱ ثارالله در هشت سال دفاع مقدس، ص۷۶.

[24]. همان، ص۱۳2.

[25]. همان، ص1۳۶.

[26]. جان‌نثار، محمد، پرواز بغداد ـ بهشت، ص۳۶۴.

[27]. میرزایی، عباس، اطلس لشکر ۴۱ ثارالله در هشت سال دفاع مقدس، ص۸۴.

[28]. همان، ص۹۴.

[29]. جان نثار، محمد، پرواز بغداد - بهشت، ص۳۶۴.

[30]. میرزایی، عباس، اطلس لشکر ۴۱ ثارالله در هشت سال دفاع مقدس، ص۱۰۲.

[31]. ماهنامه شاهد یاران، همان، ص2۵.

[32]. میرزایی، عباس، اطلس لشکر ۴۱ ثارالله در هشت سال دفاع مقدس، ص۱۱۶.

[33]. همان، ص۱۲۰.

[34]. همان، ص۱۴۰.

[35]. ایزدی، یدالله، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب پنجاه‌وچهارم: عملیات والفجر ۱۰، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، ۱۳۹۲، ص۵۶.

[36]. همان، ص۱۰۵.

[37]. میرزایی، عباس، اطلس لشکر ۴۱ ثارالله در هشت سال دفاع مقدس، ص۱۵۴.

[38]. خبرگزاری عصر هامون، کد ۱۳۷۷۵۹، اینفوگرافیک لشکر ۴۱ ثارالله.

[39]. ماهنامه شاهد یاران، همان، ص۵۶.

[40]. میرزایی، عباس، اطلس لشکر ۴۱ ثارالله در هشت سال دفاع مقدس، ص۱۶۶.

[41]. ماهنامه شاهد یاران، همان، ص۵۶.

[42]. بنی لوحی، سید علی، این مرد پایان ندارد، زندگی جهادی شهید سلیمانی، اصفهان: راه بهشت، ۱۳۹۸، چ پنجم، ص۱۳۴.

[43]. ماهنامه شاهد یاران، همان، ص۲۵.

[44]. خبرگزاری دفاع مقدس، کد ۳۹۰۰۶۵.

[45]. میرزایی، عباس، اطلس لشکر ۴۱ ثارالله در هشت سال دفاع مقدس، ص۱۶۸؛ خبرگزاری عصر هامون، کد ۱۳۷۷۵۹، اینفوگرافیک لشکر ۴۱ ثارالله.

[46]. سایت استانداری کرمان https://gov.kr.ir/RContent/