روزشمار
سه‌شنبه 1 مهر 1359؛ دومین روز جنگ تحمیلی
زهرا قاسمی
1103 بازدید
سه‌شنبه اول مهر 1359، دومین روز از شروع جنگ تحمیلی عراق برضد ایران بود. درحالی‌که نیروهای ارتش عراق به‌سرعت در حال پیشروی در خاک ایران بوده، نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران عملیات گسترده‌ای در عراق انجام داد.
بر اساس طرح نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، 140 فروند هواپیمای شکاری و بمب‌افکن، پانزده مرکز مهم نظامی عراق شامل پایگاههای هوایی موصل، الرشید بغداد، سلیمانیه، کوت العماره، شعیبه، ناصریه، کرکوک، پالایشگاه‌های نفت کرکوک و بصره، فرودگاه‌های حبانیه شمالی و المثنی، چاه‌های نفت باباگرو، مخازن نفتی موصل و تأسیسات گازی کرکوک، پل‌های ارتباطی تنومه و بصره روی شط‌العرب را هدف قرار دادند.[1] همچنین جنگنده‌های ایران بندر ام‌القصر را نیز بمباران کردند.[2]
ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران در اطلاعیه شماره 36 اعلام کرد که حملات هوایی از جانب ایران، فقط روی پایگاههای هوایی و تأسیسات نظامی ارتش عراق انجام می‌شود.[3]
عراق در ادامه تجاوزاتش، به شهرهای بوشهر، خارک، خرمشهر، اهواز، دزفول، بستان، گچساران، آغاجاری، ایلام، کرمانشاه، اسلام‌آباد، همدان، پادگان لشکر 64 ارومیه، پادگان جلدیان، پیرانشهر و تبریز حمله هوایی کرد.
در پی تلاش نیروهای عراقی برای دست‌یابی به اهدافشان، شهر سومار و پاسگاه گمرک نو به تصرفشان درآمد و به سوی نفت‌شهر حرکت[4] و به ناوهای جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس حمله هوایی کردند.[5]
حملات عراق به سمت قصر شیرین شدت یافت و شهر در آستانه سقوط قرار گرفت. حملات توپخانه عراق روی سرپل‌ذهاب نیز ادامه داشت.[6]
در منطقه غرب، دشمن به‌شدت به پاسگاه‌های مرزی حمله کرد و موقعیت پاسگاه‌ها و شهر مهران به خطر افتاد.[7]
عراق تهاجم نظامی خود را جنگ آزادی‌بخش برضد ایران و با هدف سرنگونی دولت ایران معرفی کرد که تنها با پذیرش شرایط بغداد در مورد محدوده مرز خاکی، حاکمیت بر شط‌العرب و استرداد سه جزیره دهانه هرمز خاتمه خواهد یافت.[8]
دژهای 4 و 5 و 6 در سه کیلومتری مرز در محور شلمچه به تصرف نیروهای عراقی درآمد و پاسگاه‌های طلائیه قدیم و جدید از بین رفتند.[9] همچنین قسمت‌های مختلفی از پالایشگاه آبادان دچار آتش‌سوزی شدند.[10]
سه خلبان نیروی هوایی عراق به دلیل تمرد از دستور بمباران در خاک ایران، اعدام شدند.[11]
دو ناو ایرانی به نام‌های سام (الوند) و زال (البرز) به کشتی‌های دارای محموله برای عراق اجازه عبور از تنگه هرمز ندادند.[12] ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران در اطلاعیه شماره 17 همه مرزهای آبی نزدیک سواحل ایران را منطقه جنگی اعلام کرد.[13]
پیکر شهدای نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران که در درگیری با عراقی‌ها به شهادت رسیده بودند، از مسجد شهید مطهری در تهران تشییع شد.[14]
امام خمینی با اعلام وضعیت جنگی، برای تحکیم موقعیت قوای مسلح و فرمانده کل قوا، در فرمانی هفت ماده‌ای[15] نهادهای قضایی و دولتی را از هرگونه اقدامی که به تضعیف قوای مسلح منجر شود، بر حذر داشتند. همچنین با دعوت از اقشار مختلف به وحدت، تأکید بر حل اختلافات جزئی کردند.[16]
وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران حمله نظامی بعث عراق را شدیداً محکوم کرد. نماینده ایران در سازمان ملل متحد اعلام کرد ایران هرگز از کشورهای خارجی برای اخراج نیروهای عراقی درخواست کمک نخواهد کرد.[17]
دو میگ عراقی با آتش توپخانه و ناوچه‌های نیروی دریایی ارتش در بوشهر سرنگون شد.[18] همچنین هجده جنگنده هوایی عراق در شهرهای تبریز، دزفول، ایلام، همدان، هفت‌تپه و خرمشهر منهدم شدند.[19]
دبیر کل سازمان ملل و دبیر کل کنفرانس اسلامی بدون اشاره به مسئله تجاوز و آغازگر جنگ و عقب‌نشینی نیروها، خواستار برقراری آتش‌بس بین طرفین شدند.[20]
دانشجویان مسلمان پیرو خط امام در اطلاعیه شماره 146 اعلام کردند که گروگان‌های سفارت آمریکا، برای خنثی‌سازی هرگونه توطئه‌ای از جانب دشمن، از شهرهای قم، اصفهان، مشهد، تبریز، کرمان، یزد و جهرم به نقاط دیگری منتقل شده‌اند.[21]
در تهران و شهرستان‌ها، دانش‌آموزان به دعوت آیت‌الله منتظری، برای تجدید وحدت، ابراز انزجار از توطئه‌های احتمالی گروه‌های منحرف، اعلام پشتیبانی از رزمندگان ارتش و سپاه از نقاط مختلف به سمت میعادگاه نماز جمعه راه‌پیمایی کرده و نماز وحدت خواندند. در تهران سپاهیان نیز از میدان ولی‌عصر‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف در صفوف منظم به سمت دانشگاه راه‌پیمایی کردند.[22] همچنین طلاب و دانشجویان شرکت‌کننده در سمینار حوزه و دانشگاه نیز در این راه‌پیمایی شرکت کرده و در دانشگاه تهران به دانش‌آموزان پیوستند. پس از اقامه نماز ظهر و عصر، قطعنامه‌ای شامل دوازده بند قرائت شد.[23]
[1]. رشید، محسن، گزارشی کوتاه، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تهران، 1387، ص73؛ پورداراب، سعید، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ج2: غرش توپ‌ها، مرکز اسناد پژوهش‌های دفاع مقدس نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1384، ص43 و 44.
[2]. انصاری، مهدی، یکتا، حسین، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهارم: هجوم سراسری، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1375، ص74.
[3]. روزنامه جمهوری اسلامی، ش380، 2 مهر 1359، ص4.
[4]. انصاری، مهدی، یکتا، حسین، همان، ص73ـ71.
[5]. همان، ص72.
[6]. همان، ص71 و 72.
[7]. پورداراب، سعید، همان، ص54.
[8]. انصاری، مهدی، یکتا، حسین، همان، ص 79.
[9]. پورداراب، سعید، همان، ص46ـ44.
[10]. انصاری، مهدی، یکتا، حسین، همان، ص69 و 70.
[11]. روزنامه جمهوری اسلامی، ش380، 2 مهر 1359، ص12.
[12]. میرشکاری، شهریار و همکاران، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ج2: آوردگاه تکاوران دریایی، تهران: دفتر پژوهش‌های نظری و مطالعات راهبردی نداجا، 1389، ص32.
[13]. همان، ص55.
[14]. روزنامه جمهوری اسلامی، ش379، 1 مهر 1359، ص2.
[15]. در هفت بند با موضوع: 1. اطاعت بی‌قید و شرط از شورای فرماندهی. 2. خودداری افراد غیرمسئول از دخالت در امر فرماندهی. 3. اقدام دادگاه‌های ارتش در اموری که شورای فرماندهی صلاح نمی‌داند، بدون اطلاع امام ممنوع است. 4. تأکید بر نقل اخبار موثق و تأییدشده در رادیو و تلویزیون. 5. دستگیری افرادی که شایعه‌سازی می‌کنند. 6. جلوگیری از چاپ مقالاتی که باعث تضعیف قوای مسلح می‌شوند، در نشریات. 7. اکیداً همه قشرهای ملت و ارگان‌های دولتی موظف شرعی هستند که دست از مخالفت‌های جزئی بردارند و با مخالفت خود کمک به دشمنان اسلام ننمایند./ انصاری، مهدی؛ یکتا، حسین، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهارم، ص80.
[16]. رشید، محسن، همان، ص27؛ انصاری، مهدی، یکتا، حسین، همان، ص79.
[17]. انصاری، مهدی، یکتا، حسین،همان، ص81.
[18]. همان، ص75.
[19]. روزنامه جمهوری اسلامی، ش380، 2 مهر 1359، ص4.
[20]. انصاری، مهدی، یکتا، حسین، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهارم، ص79.
[21]. روزنامه جمهوری اسلامی، همان، ص2.
[22]. همان، ص5 و 12.
[23]. همان، ص11 و 12.
