اشخاص

همت، محمدابراهیم

زینب احمدی
1108 بازدید

محمدابراهیم همت فرمانده لشکر 27 محمد رسول‌الله‌صلی‌الله‌علیه‌وآله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود که در 17 اسفند 1362 در عملیات خیبر به شهادت رسید.

محمدابراهیم همت 12 فروردین 1334 در شهرضای اصفهان به دنیا آمد. سال 1352 دیپلم گرفت و پس از گذراندن دوره دوساله دانشسرای تربیت معلم اصفهان به شهرضا بازگشت. در سال 1354 به سربازی در پادگان لشکرک تهران و سپس پادگان گروه توپخانه اصفهان اعزام شد. پس از پایان سربازی در سال 1356، در یکی از مدارس شهرضا مشغول تدریس شد. در مهر 1357 با به زیر کشیدن مجسمه محمدرضا پهلوی از میدان اصلی اصفهان، تحت تعقیب قرار گرفت و در آبان 1357 به شیراز فرار کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در تأسیس کمیته‌های مردمی دفاع شهری در شهرضا و روستاهای اطراف مشارکت داشت.

اردیبهشت 1358 پس از تشکیل سپاه اصفهان، از طرف آموزش‌وپرورش استان اصفهان به‌ عنوان مسئول واحد تبلیغات سپاه ناحیه شهرضا در سپاه مشغول خدمت شد. خرداد 1358 به خوزستان رفت و با سپاه خوزستان در مقابله با ضدانقلاب همکاری داشت. از تابستان تا اواسط پاییز 1358 به روستاهای محروم سیستان‌وبلوچستان رفت و با مساعدت مالی روحانیان توانست دو باب حمام و مسجد بسازد. وی برای مبارزه با ضدانقلاب، اواخر اردیبهشت 1359 به استان کرمانشاه رفت و با حکم محمد بروجردی (فرمانده سپاه منطقه 7) مسئول واحد تبلیغات و روابط عمومی سپاه ناحیه پاوه و اورانامات شد و در مبارزه مسلحانه با منافقین و دموکرات‌ها شرکت فعال داشت.[1]

در بهار 1359 به فرماندهی سپاه پاوه منصوب شد و از آذر 1359 تا دی 1360، فرماندهی کل جبهه‌های اورامانات و پاوه را بر عهده داشت.[2]

با آغاز جنگ تحمیلی، در بسیاری از عملیات‌هایی که در غرب انجام شد، حضور داشت. یکی از این عملیات‌ها، عملیات نَری بود که به منظور تصرف ارتفاعات کَمانجیر و ارتفاعات بالای نودشه (یکی از شهرهای پاوه) از دست ضدانقلاب داخلی، در 7 فروردین 136، انجام شد. در فاصله 7 تا 21 اردیبهشت 1360 هم در دو عملیات روستای نودشه، ارتفاعات کله‌تنگه و ارتفاعات کمرسیاه شرکت کرد. در تصرف ارتفاعات کاوه زهرا و دالانی منصور در 8 تا 10 خرداد هم حضور داشت.

ناصر کاظمی (فرمانده سپاه پاوه) در تیر 1360 مسئولیت واحد عملیاتی پاوه را به همت داد. در 12 تیر 1360 نیز عملیات روح‌الله در جبهه نوسود با هدف تسخیر ارتفاعات شمشی و انهدام ارتش عراق به فرماندهی ناصر کاظمی و همت، منجر به پیروزی شد.[3]

محمد بروجردی اواخر شهریور 1360 فرماندهی سپاه پاوه را به همت سپرد. به‌ دلیل نزدیک بودن محورهای عملیاتی سپاه پاوه به سپاه مریوان، همت و احمد متوسلیان (فرمانده سپاه مریوان) فعالیت‌های مشترکی داشتند از جمله شناسایی محورهای مرزی حد فاصل مریوان تا پاوه و همچنین شناسایی دشت پنجوین و محورهای طویله و بیاره در خاک سلیمانیه عراق. در مهر 1360 وی به همراه دیگر فرماندهان به سفر حج تمتع مشرف شد.[4]

عملیات کوهستانی محمد رسول‌الله‌صلی‌الله‌علیه‌وآله به فرماندهی همت و متوسلیان در 12 دی 1360 در محور مرزی مریوان ـ پاوه با هدف تصرف موقت شهرک طویله (شرق استان سلیمانیه عراق) انجام شد که در 15 دی با پیروزی پایان یافت.[5]

چهاردهم دی همین سال به منظور مشارکت در راه‌اندازی یک تیپ مانوری برای سپاه خوزستان، همت با محسن رضایی (فرمانده کل سپاه) ملاقاتی داشت که در همین روز به همراه احمد متوسلیان به مدت یک هفته برای بازدید از وضعیت محورهای عملیات جبهه جنوب به خوزستان رفتند. چند روز بعد، ابراهیم همت در 23 دی با ژیلا بدیهیان ازدواج کرد.[6]

تیپ 27 محمد رسول‌الله‌صلی‌الله‌علیه‌وآله 17 بهمن 1360 شکل گرفت. فرماندهی این تیپ به عهده احمد متوسلیان بود و محمود شهبازی جانشین وی شد. محمدابراهیم همت نیز به سمت ریاست ستاد تیپ 27 انتخاب شد. کادر اصلی این تیپ اول در دزفول و سپس در پادگان دوکوهه مستقر شدند.[7]

عملیات فتح‌المبین در منطقه غرب دزفول در 1 فروردین 1361 انجام شد که فرماندهی محور سمت راست تیپ 27 بر عهده همت بود. او با هدایت گردان‌های تک‌ور این محور، مأموریت حساس آزادسازی ارتفاعات شاوریه، دهلیز و قله 350 را با موفقیت انجام داد. وی به همراه متوسلیان و شهبازی در جریان مقابله با پاتک‌های پی‌در‌پی واحدهای تانک لشکر 10 زرهی عراق در محور دشت عباس، هدایت و فرماندهی نیروهای مدافع خط پدافندی تیپ 27 را با موفقیت انجام دادند.

همت در عملیات بیت‌المقدس در 9 اردیبهشت 1361 با سمت جانشین فرماندهی تیپ 27 محمد رسول‌الله‌صلی‌الله‌علیه‌وآله هدایت چهارده گردان را بر عهده داشت.[8]

در پی تهاجم سراسری اسرائیل به لبنان در 16 خرداد 1361، به دستور فرماندهی کل سپاه (محسن رضایی) نیروهای تیپ 27 محمد رسول‌الله‌صلی‌الله‌علیه‌وآله به فرماندهی متوسلیان و جانشینش ابراهیم همت در 21 خرداد 1361 عازم لبنان شدند و با ربوده شدن متوسلیان، نیروها به ایران بازگشتند.[9] همت به محض ورود برای تجدید سازمان تیپ 27 فعالیت خود را آغاز کرد. نیروهایی را که قرار بود به تیپ بپیوندند با عنوان گردان حبیب‌بن‌مظاهر در پادگان امام حسن‌علیه‌السلام سازماندهی کرد و به اهواز رفت.[10] در 15 تیر 1361 این تیپ برای مرحله سوم عملیات رمضان آماده شد.[11]

محمدابراهیم همت 23 تیر 1361، عهده‌دار فرماندهی تیپ 27 محمد رسول‌الله‌صلی‌الله‌علیه‌وآله شد.[12] در این مرحله تیپ توانست به فرماندهی همت مقر تاکتیکی تیپ 10 زرهی عراق را بگیرد و همه تجهیزاتش را منهدم کند.[13]

مرحله 5 این عملیات در 6 مرداد 1361 انجام شد. همت مسئولیت هدایت گردان‌ها را در قالب فرماندهی تیپ بر عهده داشت.[14]

اوایل مهر 1361 همت به فرماندهی لشکر نصر که متشکل از تیپ‌های 27 محمد رسول‌الله‌صلی‌الله‌علیه‌وآله، 31 عاشورا، 21 امام رضا‌علیه‌السلام و 18 جوادالائمه‌علیه‌السلام بود، منصوب شد. همت قرارگاه نصر را به منطقه سومار انتقال داد.[15]

وی در دو عملیات پی‌درپی مسلم‌بن‌عقیل و زین‌العابدین‌علیه‌السلام از 9 مهر تا 25 آبان 1361 شرکت کرد که اگرچه به پیروزی کامل دست نیافتند، توانستند در ارتفاعات مشرف به شهر مندلی عراق مستقر شوند.

اواخر آبان 1361 به دستور محسن رضایی، همت به سمت فرماندهی سپاه 11 قدر منصوب شد که لشکر 31 عاشورا، لشکر 27 محمد رسول‌الله‌صلی‌الله‌علیه‌وآله و تیپ 10 سیدالشهدا‌علیه‌السلام، تحت امر این سپاه رزمی قرار داشتند. تیپ 27 محمد رسول‌الله‌صلی‌الله‌علیه‌وآله نیز اواخر آبان 1361 به لشکر27 محمد رسول‌الله‌صلی‌الله‌علیه‌وآله تبدیل شد.[16]

در عملیات والفجر مقدماتی، همت در سمت فرماندهی سپاه 11 قدر در منطقه فکه در 17 بهمن 1361 شرکت داشت. بعد از شکست این عملیات، عملیات والفجر 1 در فکه جنوبی در 21 فروردین 1362 در دستور کار قرار گرفت که نیروهای ایرانی توانستند ضربات سختی را به دشمن بعثی وارد آورند؛ ولی موانع انبوه سپاه دشمن در منطقه دستیابی اهداف را دشوار کرد.[17]

با آغاز تابستان 1362 سپاه‌های سه‌گانه رزمی 11 قدر منحل شد و همت بار دیگر فرماندهی لشکر 27 را به عهده گرفت. به دلیل اینکه عرصه عملیات‌های بعدی در منطقه غرب تعیین شده بود، همت نیروهای لشکر خود را از پادگان دوکوهه به اردوگاه شهید بروجردی در قلاجه (منطقه‌ای کوهستانی حد فاصل شهرهای اسلام‌آباد غرب و ایلام) انتقال داد.

با ابلاغ مأموریت از سوی فرماندهان عالی جنگ، همت برای شرکت در عملیات کوهستانی والفجر 4 به منطقه عملیاتی مریوان ـ پنجوین اعزام شد. مأموریت او و لشکر 27 در مرحله سوم این عملیات، تصرف ارتفاعات کانی‌مانگا در خاک عراق بود که ارزش راهبردی بالایی داشت. در 13 آبان 1362 وی توانست همراه لشکرش ارتفاع 1866 از سلسله ارتفاعات کانی‌مانگا و تنگه بین این دو ارتفاع را تصرف کند.[18]

اوایل دی 1362 همت از منطقه غرب (مریوان ـ پنجوین) به قصد کارشناسی منطقه عملیاتی عملیات خیبر به جنوب فراخوانده شد. عملیات آبی خاکی خیبر از محور هورالهویزه در شمال بصره در 3 اسفند 1362 آغاز شد. لشکر 27 به فرماندهی همت مأموریت داشت تا ضمن شکستن دژ دفاعی مستحکم دشمن در طلاییه، این محور را به جزیره جنوبی مجنون وصل کند و پل طلائیه را بگیرد. اما به‌رغم تلاش بسیار همت و لشکرش، نتوانستند به اهداف خود نائل آیند.[19] به ناچار از سوی قرارگاه خاتم‌الانبیا‌صلی‌الله‌علیه‌وآله به او ابلاغ شد که به عقب برگردد و این بار از جزیره مجنون که تنها برگ برنده ایران بود، وارد عمل شوند. عراق با تمام قوا در این جزیره آماده بود و مأموریت همت و لشکرش این بود که خاکریزی بزنند تا ضلع شرقی جزیره جنوبی مجنون را به مرکز این جزیره وصل کنند، ولی به دلیل نبودن تجهیزات کافی، کار به کُندی پیش می‌رفت.[20]

روز 17 اسفند 1362 محمدابراهیم همت به همراه سید حمید میرفضلی (فرمانده واحد اطلاعات‌عملیات لشکر 41 ثارالله) با موتور برای گرفتن نیروی کمکی به سمت خط لشکر 41 ثارالله رفتند. در بین راه (جزیره جنوبی مجنون) گلوله‌ای به صورت همت اصابت کرد و به شهادت رسید. مزار وی در گلزار شهدای زادگاهش، شهرضای اصفهان است.[21]

حسینیه حاج همت واقع در منطقه دوکوهه یادمانی از این شهید بزرگوار است. تصویر بزرگی نیز از این شهید بر دیوار ساختمانی که محل فرماندهی وی در دوکوهه بود، موجود است.[22]

آیت‌الله خامنه‌ای در ششمین روز از هفته دفاع مقدس 1368، نشان فتح را به این شهید اهدا کردند.[23]‌

تا کنون کتاب‌های زیادی در مورد این فرمانده شهید چاپ شده است که تعدادی از آن‌ها از جمله به روایت همت، ستارگان زمین و راز ماندگاری شهید همت به بیانات و سخنرانی‌های وی اختصاص دارد. کتاب همپای صاعقه نیز ده تن از فرماندهان لشکر 27 محمد رسول‌الله‌صلی‌الله‌علیه‌وآله را بررسی کرده که شهید همت هم یکی از آن‌هاست.[24]

اسفند 1384 یادواره شهید همت و 725 شهید شهرضا در همین شهرستان برگزار شد.[25] یکی از اصلی‌ترین بزرگراه‌های تهران که از شرق تهران در تقاطع خیابان پاسداران ـ بزرگراه شهید زین‌الدین آغاز و به آزادراه تهران ـ کرج در غرب می‌رسد، به نام شهید محمدابراهیم همت نام‌گذاری شده است.[26] بزرگراهی نیز در اصفهان به نام این شهید نام‌گذاری شده است.[27] دی 1383 پدر شهید همت و 30 شهریور 1399 مادرش دار فانی را وداع گفتند.[28]

[1]. بهزاد، حسین، به روایت همت، ج1، تهران: صاعقه، 1394، ص21ـ19.

[2]. بهزاد، حسین، بابایی، گل‌علی، همپای صاعقه، تهران: حوزه هنری، لشکر 27 محمد رسول‌الله‌(ص)، 1379، ص805.

[3]. بابایی، گل‌علی، ماه همراه بچه‌هاست، تهران: صاعقه، 1391، ص47؛ بهزاد، حسین، به روایت همت، ص22؛ بهزاد، حسین، بابایی، گل‌علی، همپای صاعقه، ص56؛ درویشی سه‌تلانی، فرهاد، محمدپور، محمد، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب سیزدهم، ج1: تداوم اشغال و بحران، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1397، ص89.

[4]. بابایی، گل‌علی، ماه همراه بچه‌هاست، ص57 و 58.

[5]. همان، ص70 و 71.

[6]. بهزاد، حسین، به روایت همت، ص24.

[7]. بابایی، گل‌علی، ماه همراه بچه‌هاست، ص72.

[8]. همان، ص79ـ76.

[9]. بهزاد، حسین، به روایت همت، ص25؛ بابایی، گل‌علی، در هاله‌ای از غبار، تهران: صاعقه، 1391، ص160.

[10]. گل‌علی، بابایی، ضربت متقابل، تهران: سوره مهر، 1386، ص83 و 84.

[11]. بابایی، گل‌علی، ماه همراه بچه‌هاست، ص96؛ بابایی، گل‌علی، در هاله‌ای از غبار، ص193.

[12]. حسینی، مصطفی، زندگی‌نامه شهید محمدابراهیم همت، تهران: پشتیبان، 1397، ص14.

[13]. بابایی، گل‌علی، ماه همراه بچه‌هاست، ص97.

[14]. همان، ص103.

[15]. همان، ص121.

[16]. همان، ص125ـ123.

[17]. همان، ص145.

[18]. همان، ص154 و 157.

[19]. همان، ص182 و 185؛ رئیسی، رضا، همسفران، تهران: کنگره بزرگداشت سرداران شهید سپاه و 36 هزار شهید استان تهران، 1376، ص215.

[20]. بابایی، گل‌علی، ماه همراه بچه‌هاست، ص197 و 198.

[21]. همان، ص204 و 205؛ فرهنگ اعلام شهدا، استان اصفهان، ج3، تهران: شاهد، 1396، ص2510

[22]. احدی، محمد، بنده‌علی، حجت‌الله، یادمان‌های دفاع مقدس، تهران: مرکز آموزشی پژوهشی شهید سپهبد صیاد شیرازی، 1395، ص51؛ مهدی‌نژاد، سارا، دوکوهه، تهران: سازمان هنری و ادبیات دفاع مقدس،1393، ص31 و 90.

[23]. روزنامه جمهوری اسلامی، ش2993، 6 خرداد 1368، ص12.

[24]. طبرستانی راد، محمد، به روایت همت و ستارگان زمین، قم: نصایح، 1380؛ راز ماندگاری شهید همت، تهران: کانون فرهنگی هنری ایثارگران، 1376.

[25]. خبرگزاری جمهوری اسلامی، کد خبر: 7807450، 20 اسفند 1384.

[26]. لاجوردی، سیدمحمدحسین، همراه، حامد، اطلس جامع ایران ـ تهران، تهران: با فرزانگان، 1387، ص49ـ40.

[27]. روزنامه کیهان، ش20321، 11 مهر 1391، ص11.

[28]. همان، ش22569 ،1 مهر 1399، ص3؛ روزنامه اطلاعات، ش232429، دی 1383، ص2.