آثار
خط فکه
بهناز باقرپور
474 بازدید
کتاب «خط فکه» خاطرات روزنوشت سید محمد شکری از امدادگران لشکر 27 محمد رسول‌الله‌صلی‌الله‌علیه‌وآله در دوران جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران است.
سید محمد شکری در 18 دی 1341 در کربلا متولد شد. وی دانشجوی سال چهارم پزشکی در دانشگاه علوم پزشکی تهران بود. وی در 12 اسفند 1365 در مرحله تکمیلی عملیات کربلای 5 در منطقه عملیاتی شرق بصره به شهادت رسید.[1]
چاپ اول خط فکه در سال 1370، با شمارگان 6600 نسخه، با بهای 180 ریال، در 71 صفحه، با جلد نرم، در قطع پالتویی، توسط حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی منتشر شد. طرح جلد کتاب، ساده و به رنگ قرمز است که عنوان، به رنگ سفید در یک سوم بالایی جلد و طرحی سبزرنگ در یک سوم پایینی آن است، نام «دفتر ادبیات و هنر مقاومت» نیز بالاتر از عنوان، نوشته شده است. بعد از صفحات عنوان و شناسنامه، فهرست کتاب آمده است. فهرست شامل: اشاره، خط فکه، در مهران، در فاو، در جبهه شلمچه و وصیتنامه شهید است. پس از فهرست، اشاره، به قلم دفتر ادبیات و هنر مقاومت در تاریخ 1 اردیبهشت 1370 نوشته شده است. بعد از اشاره، محتوای اصلی کتاب آغاز می‌شود. روزنوشت‌های اولین بخش از کتاب با عنوان «خط فکه» که یازده صفحه است، از 18 تا 22 اردیبهشت 1365 را در بر می‌گیرد. در این خاطرات علاوه بر تاریخ روز، به ساعت رخداد وقایع نیز اشاره شده است. این بخش از کتاب شرح مأموریت گردان عمار لشکر 27 به خط پدافندی فکه است. بخش دوم با عنوان «در مهران»، خاطرات روزهای 6 تا 14 تیر 1365 هستند که سید محمد شکری مشاهدات خود را با لحاظ‌کردن دقایق آن ثبت کرده که طولانی‌ترین بخش کتاب با 22 صفحه است. بخش بعدی خاطرات روزهای 24 تا 26 خرداد 1365 در فاو را در بر می‌گیرد که نحوه شهادت سه تن از همرزمانش را توضیح می‌دهد. بخش بعدی با عنوان «در جبهه شلمچه»، مشاهدات وی از شلمچه در تاریخ 26 دی 1365 است. بخش پایانی کتاب نیز وصیتنامه شهید است. این کتاب بدون تصویر است.
خط فکه چندین بار تجدید چاپ شده است. چاپ دوم، در 1387 همزمان با تغییر ناشر از حوزه هنری به انتشارات سوره مهر بود. در این چاپ، کتاب با طرح جلد متفاوت و در قطع رقعی منتشر شد. تصویری از سیم‌خاردار خطی با پس‌زمینه‌ای خاکی‌رنگ. ویراست اول این کتاب تا سال 1390، هفت بار از سوره مهر، تجدید چاپ شده است. شش بار با طرح جلد یکسان و در سال 1390، طرح جلد کتاب برای بار سوم تغییر یافت؛ طرح کلاهخود وارونه‌ای که پر از خاک است با پس‌زمینه‌ای سفیدرنگ. در چاپ اول توسط حوزه هنری و در چاپ‌های بعدی توسط سوره مهر، نام طراح جلد در صفحه شناسنامه قید نشده است. اما طراح جلد چاپ هفتم، امیر علایی است.
ویراست دوم خط فکه، به ویراستاری سید حسن شکری، برادر شهید سید محمد شکری[2]، توسط انتشارات 27 بعثت از مؤسسه حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس سپاه محمد رسول‌الله‌صلی‌الله‌علیه‌وآله تهران بزرگ، در بهار 1392 و چاپ بعدی نیز در پاییز همان سال منتشر شد. در ویراست دوم نیز طرح جلد کتاب تغییر یافت. پس‌زمینه جلد با طرح چوب است که عنوان کتاب با رنگ قرمز بر روی آن حک شده است. زیر عنوان فلش سفیدرنگ افقی و نوشته «ل 27» طراحی شده است. در این ویرایش، فهرست، شامل «یادداشت ناشر»، «مولود کربلا»، «خط فکه»، «در فاو»، «در مهران»، «در شلمچه»، «وصیتنامه» و «عکس‌ها، نقشه‌ها و اسناد» است. در بخش «مولود کربلا»، خلاصه‌ای از زندگی تا شهادت سید محمد شکری آمده است. ترتیب خاطرات اصلاح شده و خاطرات «در فاو» و «در مهران» به ترتیب زمانی چاپ شده‌اند. در محتوا هرجا توضیح نیاز بوده، پانویس اضافه شده و اسامی رزمندگانی که در خاطرات، نامبرده شده و شهید می‌شوند با رنگ سبز حروف‌چینی شده است. تصاویر، شامل عکس‌‌های رنگی سید محمد شکری و همرزمانش در جبهه، نقشه عملیات‌های نامبرده‌شده در خاطرات، اسناد، نامه و دل‌نوشته‌های وی همراه با توضیح هر تصویر در 33 صفحه، در انتهای کتاب ضمیمه شده است. این کتاب توسط نشر 27 بعثت در مجموع چهار بار تجدید چاپ شد که چاپ چهارم در سال 1397 بود.[3]
نشر مجدد کتاب خط فکه توسط انتشارات روایت باران در سال 1401، به صورت سه‌زبانه (فارسی، عربی و انگلیسی) و طبق اطلاعات صفحه عنوان، به اهتمام سید حسن شکری، منتشر شد. طراحی جلد کتاب توسط مرتضی بیگدلی انجام شده است که پس‌زمینه‌ای خاکی‌رنگ دارد و عنوان به زبان فارسی و عربی به صورت عمودی با رنگ سفید روی جلد نوشته شده است. بعد از صفحه عنوان و شناسنامه، فهرست مطالب، نحوه تدوین کتاب را نشان می‌دهد. طبق فهرست، بعد از یادداشت ناشر، ترجمه عربی آن «کلمه الناشر»، فصل «مولود کربلا» و ترجمه عربی آن «مولود کربلا» و همه فصل‌ها به همین صورت، بعد از متن فارسی، ترجمه عربی آن در متن کتاب آمده است. فصل آخر، شامل تصاویر و اسناد است که توضیحات درج‌شده برای گویاکردن تصاویر، سه‌زبانه است. ترجمه انگلیسی از سمت چپ کتاب شروع می‌شود. این نسخه با قیمت 800 هزار ریال به بازار نشر عرضه شده است.
خط فکه در تاریخ 19 آذر 1370 به تقریظ رهبر انقلاب رسید. شرح تقریظ چنین است: «این سندی ارزشمند از اوضاع جبهه و خوی و خصلت بسیج است. این حرف‌ها برای مردم دنیای مادی و ظلمانی، قابل فهم و درک نیست؛ اگرچه سراسر هشت سال دفاع مقدس از آن پر است. نگارش روان و روشن و موشکافانه این نوشته بر ارزش سندی آن می‌افزاید و شهید عزیز نویسنده این خاطرات با این نوشته نیز بخشی از فضای مصفای روح بسیجی را مجسم می‌کند. رحمت خدا بر روان پاکش باد... این از جمله نوشته‌هایی است که حتماً باید به زبان‌های دیگر ترجمه شود.»[4]
ترجمه این کتاب قبل از انتشار آن توسط نشر روایت باران، از سوی نشر 27 بعثت در سال 1392، به عربی با عنوان «جبهة فکه: مذکرات الشهید سید محمد شکری» با مترجمی «رنا سبزپوش» و به انگلیسی با عنوان «The Fakkeh front: The Diaries of Marty Seyed Mohammad Shokri» با مترجمی «معین امینی» منتشر شد. طرح جلد ترجمه‌ها یکسان است؛ میدان مین همراه با سیم‌خاردار حلقوی. نشر مجدد این کتاب توسط روایت باران، درواقع درهمکرد نسخه‌های فارسی، عربی و انگلیسی خط فکه است. میخوش (1394) در مقاله خود با عنوان «بررسی نشانه‌های ایدئولوژیکی ترجمه داستان خط فکه به زبان انگلیسی»[5] به نقد ترجمه انگلیسی این کتاب پرداخته است. علاوه‌بر نسخه‌های چاپی، نسخه الکترونیکی خاطرات این شهید، مطابق چاپ سوره مهر، نیز در دسترس است.[6]
[1]. شکری، سید محمد، خط فکه، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سپاه محمدرسول‌الله(ص) تهران بزرگ، نشر بیست‌وهفت، 1392، چ دوم، ص14-10.
[2]. شکری، سید محمد، خط فکه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1370، ص26.
[3]. استعلام از ناشر.
[4]. شکری، سید محمد، خط فکه، تهران: روایت باران، 1401، ص6.
[5]. میخوش، حمیرا، بررسی نشانه‌های ایدئولوژیکی ترجمه داستان خط فکه به زبان انگلیسی، صنعت ترجمه، پیاپی 5، 1394، ص62-55.
[6]. https://www.faraketab.ir/book/223
