پیشتازان فتح
زینب احمدی
47 بازدید
فیلم سینمایی پیشتازان فتح توسط ناصر مهدی‌پور در سال ۱۳۶3 با موضوع پاکسازی میدان مین توسط رزمندگان برای آمادگی عملیات فتح‌المبین ساخته شده است.
کارگردان ناصر مهدی‌پور، دستیار کارگردان حسن غم‌خوار، مجید و فریدون بازدار، فیلمبردار حسن رحمانی، دستیار فیلمبردار حسن آذری، علیرضا نامور‌جاه، علی نیک‌مرام و احمد نیکوگر، منشی صحنه رضا ملا‌جعفر، امور فنی وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی، سرپرست گویندگان منوچهر اسماعیلی، صدا محسن روشن و احمد کلانتری، جلوه‌های ویژه نامدار روزبهانی، تدوین‌گر صمد تواضعی، موسیقی متن اسدالله کلانتری، فیلمبردار انیمشین فرامرز بیگدلی، تیتراژ زهرا زارعی، مدیر تولید نورالدین گودرزی و بازیگران پرویز پرستویی، فرهنگ حیدری، موسی شجاعی، رحمان باقریان، محسن محمودی، مجید بازدار، وحید یوسفی، احمد ذاکری، فریدون بازدار، علی مطلبیان و ... هستند.
این فیلم 79 دقیقه‌ای محصول اداره کل تولید فیلم و عکس و اسلاید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است[1] که بعدها به صدا و سیما واگذار شد. فیلم پیشتازان فتح در جشنواره‌های سینمایی توفیقی کسب نکرد و در سینماها به نمایش درنیامد و فقط از تلویزیون پخش شد.[2]
یک گروه دوازده نفری شناسایی و پاکسازی میدان مین، برای آماده‌سازی راه عبور رزمندگان که در تدارک عملیات فتح‌المبین هستند، به منطقه‌ای اعزام می‌شوند و طی جنگ و گریز معبری را پاکسازی می‌کنند. آنها مین‌ها را جمع‌آوری و خنثی می‌کنند و چند سرباز دشمن را می‌کشند. سخت‌ترین نبرد در معبر چهارم رخ می‌دهد که تعدادی از طرفین کشته می‌شوند. عملیات این گروه عامل پیروزی عملیات فتح‌المبین است.
به گفته کارشناسان این فیلم شعارزده نیست و در نمایش حماسه‌های جبهه و جنگ در قالب سینما موفق است و به خوبی تماشاگر را در فضای جنگ قرار داده و او را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد. تمامی شخصیت‌های فیلم جزو رزمندگان و قهرمانان واقعی جبهه و جنگ هستند ولی در فیلم اثری از قهرمان‌پردازی کلیشه‌ای دیده نمی‌شود. حوادث طی یک خط معقول و طبیعی حرکت رو به جلو دارند. شخصیت‌ها هویت فردی ندارند و اشاره‌ای به زندگی شخصی آنها نمی‌شود و به همین لحاظ می‌توانند به جای تمامی رزمندگان باشند. هدف فیلم معرفی قهرمانان تک‌رو نیست بلکه از نظر فیلمساز همه رزمندگان در کنار هم و با وحدت می‌توانند باعث حرکتی مثبت و موفق در میدان جنگ شوند. بر این اساس کارگردان معرفی قهرمانِ فردی را در داستانش حذف کرده و جمیع رزمندگان، چه در پشت جبهه‌ها و چه در خط مقدم، از زاویه نگاه فیلمساز قهرمانند.[3]
گفته شده اگر سینمای جنگ را با دو دسته فیلم بشناسیم، یک دسته فیلم‌هایی با تأکید بر حادثه‌پردازی و درگیری‌های فیزیکی و دسته دیگر حول معرفی رزمندگان و روحیات آنهاست. پیشتازان فتح در دسته دوم قرار می‌گیرد و به ویژگی‌های درونی و صفات اخلاقی رزمندگان ایرانی مسلمان پرداخته است. فیلم، پیروزی نیروهای ایران در عملیات‌‌ها را معلول تجهیزات نظامی و قدرت فیزیکی رزمندگان نمی‌داند بلکه نیروی ایمان رزمندگان و اعتقاد به شهادت و نترسیدن از مرگ در کنار نیروی توکل و اتصال به مبدأ لایزال را سرچشمه موفقیت نیروهای ایران معرفی می‌کند، چرا که تنها اعتقاد به تفکر شهادت که آبشخورش از امام حسین (ع) و واقعه کربلا می‌آید و صفات والای ایثار و فداکاری که از سیره ائمه معصومین به آنها رسیده، می‌تواند چنین باعث نترسیدن از مرگ و ایستادگی تا دم آخر در برابر دشمن تا بن دندان مسلح شود. همین موضوع، تفاوت فاحش فضای جنگ در جبهه‌های ایران با سایر جنگ‌های دنیاست که ایدئولوژی‌هایشان از مرزهای حیات مادی فراتر نمی‌رود. پیشتازان فتح سعی دارد با روایت خود از نمای نزدیک حالات رزمندگان، چنین حقیقتی را به تصویر بکشد. ابعاد نظامی جنگ مد نظر سازنده نبوده است.
منتقدان می‌گویند کارگردان وظیفه خود را در بازنمایی چهره جنگ در سینما، شناساندن رزمندگان جبهه‌ها به تماشاگر می‌داند و نه صرفاً تصاویر و سکانس‌هایی از زد و خورد. البته فیلم‌های حادثه‌ای جنگی ایرادی ندارند و نمایش بعد فیزیکی جنگ نیز لازمه سینمای جنگ است. در نهایت این فیلم از حیث صحنه‌های حادثه‌ای، فیلمی عمیق و معنادار است.[4]
به عقیده تحلیل‌گران سینما پیشتازان فتح می‌تواند پیشتازی بر سینمای تازه متولد شده جنگ باشد. این فیلم امکان خوبی برای تحرک و هیجان دارد، اما در این دام گرفتار نشده و این عامل را در خدمت مدیوم سینما درآورده است. بازی بازیگران فیلم به راحتی در خدمت متن فیلم قرار گرفته است و فیلمبرداری نیز صحنه‌ها را نرم و لطیف پیش چشم مخاطب قرار می‌دهد.[5]
[1] - بهارلو عباس، فیلمشناخت ایران- فیلم‌شناسی سینمای ایران 1358-1372، تهران، قطره، ۱۳۸۳، ص ۶۴.
[2] - روزنامه جام جم، سه‌شنبه ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۲، ص ۹.
[3] - روزنامه کیهان، ش ۱۲۲۶۸، ۸ مهر ۱۳۶۳، ص ۷.
[4] - مستغاثی، سعید، «هنر و معماری»، نشریه فارابی، ش ۴۲ و ۴۳، ص ۵۵، WWW.noormags.ir.
[5] - امید، جمال، تاریخ سینمای ایران ۱۳۵۹-۱۳۶۹، تهران، روزنه، ۱۳۸۳، ص ۲۷۶ و ۲۷۷.
