عبور
مریم سلطانی‌نسب
42 بازدید
فیلم سینمایی عبور ساخته کمال تبریزی در سال ۱۳۶۶ است و درباره دو دوست قدیمی است که بعد از شش سال جدایی بار دیگر در میدان جنگ یکدیگر را می‌یابند و به شکاف عمیق فرهنگی بین دنیای جبهه و پشت جبهه پی می‌برند.
کارگردان و نویسنده کمال تبریزی، تهیه‌کننده ابراهیم حاتمی‌کیا، مدیر تولید سعید حاجی‌میری، مدیر فیلمبرداری سعید حاجی‌میری، دستیار فیلمبردار محرمعلی کلیج، حسین روزبهانی و مصطفی بافرونی، عکس محمد بدرفر و حسین خوشنواز، طراح صحنه رضا مقصودی و کمال تبریزی، طراح چهره‌پردازی رحیم مهدی‌خانی، صدابردار صحنه بهروز معاونیان و اصغر شاهوردی، جلوه‌های ویژه اصغر پورهاجریان، دستیار کارگردان رضا مقصودی، منشی صحنه حسین قاسمی جامی، موسیقی سیدمحمد میرزمانی، فیلمبردار سعید حاج‌میری، تدوین سعید حاجی‌میری و بازیگران سیدعلی‌اکبر اورعی، عبدالرضا آشتیانی، علی جلیلی باله، محسن عظیمی‌نیا، محمدهادی قمشی، نریمان شیری‌فرد، یوسف‌رضا رئیسی، حسین نیکخواه، زهره زارعی و ... هستند.
این فیلم ۱۰۵ دقیقه‌ای محصول شبکه دوم سیمای جمهوری اسلامی ایران است که در سال ۱۳۶۷ به اکران عمومی رسید. این فیلم نامزد دریافت سیمرغ بلورین جلوه‌های ویژه از هفتمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر و برگزیده دیپلم افتخار بهترین کارگردانی، از سومین دوره جشنواره دفاع مقدس شد.
محسن محامدی، مسئول فرهنگی یک اداره دولتی پس از شش سال جدایی از دوستش «حسن سلطانی» در پی او به جبهه می‌رود. جدایی چند ساله، بین آن دو شکاف فرهنگی به وجود آورده است، اما در جبهه روحیه محامدی تغییر می‌کند. در یک عملیات گشت و شناسایی، همرزمان او از پا درمی‌آیند و محامدی اطلاعات به دست آمده را به فرماندهان خود می‌رساند.
کارشناسان می‌گویند عبور اولین اثر مستقل تبریزی و قابل قبول است، اما این فیلم ضعف‌هایی نیز دارد که تنها تجربه، می‌توانست آنها را برطرف کند.[1] در فیلم عبور بیش از هرچیز به فرهنگ جبهه و آزادمنشی و وارستگی و خلوص آدم‌های آن اشاره می‌شود. محسن محامدی یکی از مدیران اجرائی در یک ارگان دولتی است که در جریان کار توان‌فرسا و درگیری با مشکلات و دمسازی با شرایط بغرنج اداری، احساس خستگی و بیهودگی می‌کند. او زمانی از نیروهای پر شور و سرزنده انقلاب بوده که با عشق و ایمان به دفاع از انقلاب و ارزش‌های آن می‌پرداخته و از قید وابستگی‌ها و دل‌بستگی‌های دنیایی رها بوده است. یاد دوست همرزمش در زمان اشغال خرمشهر، محسن را به هجرتی دوباره به سوی دنیای عشق و صمیمیت و وارستگی و حاضر شدن در فضای مصفا و روحانی جبهه‌ها ترغیب می‌کند. در جریان چنین هجرتی، محسن به شکاف عمیق فرهنگی بین دنیای جبهه و پشت جبهه پی می‌برد و تماشاگران نیز با مجموعه‌ای از لحظات ناب و زیبای جبهه‌های نور علیه ظلمت مواجه می‌گردند.
به گفته تحلیل‌گران، فیلمنامه عبور با بهره‌گیری هوشمندانه از خاطرات و تجارب برگرفته از زندگی بسیجیان، ارزشمندی خاصی پیدا کرده است. کارگردان در پرداخت صحنه‌های فیلم به نسبت زیادی در ملموس و طبیعی جلوه دادن حرکات بازیگران و بازسازی رویدادها و نمایاندن فضای جبهه، آن‌گونه که بوده، موفق عمل کرده است. البته تسلط کارگردان در هدایت بازیگران و حفظ انسجام کلی کار، باعث افت کارگردانی او نیز شده است.
منتقدان می‌گویند سنگینی کار بر دوش کارگردان فیلم عبور و کم‌تجربگی و از همه مهم‌تر تنگدستی او به لحاظ امکانات مورد نیاز، در لابلای پلان‌ها و هنگام نمایش بر روی پرده سینما به خوبی احساس می‌شود. اینطور که پیداست کارگردان برای ساختن این فیلم از حداقل سرمایه و امکانات برخوردار بوده است. البته او می‌توانست با اندکی تلاش و دقت و وسواس بیشتر کار را شسته و رفته‌تر به انجام رساند. به طور مثال سکانس‌های اولیه فیلم و به خصوص سکانس پایانی با شتاب‌زدگی فیلمبرداری شده و از بعضی ملاحظات کارگردانی خالی است. فیلمبرداری فیلم چندان مناسب نیست. البته تازگی و شادابی در بسیاری از لحظات فیلم مشاهده می‌شود.[2]
گفته می‌شود این فیلم به ارائه تصویری واقعی از اردوگاه خودی پرداخته است.[3]
[1] .سایت فیلم رشد، http://film.roshd.ir/content/572.
[2] . فراستی، مسعود، جنگ برای صلح - مروری بر سینمای دفاع مقدس، ج 1، تهران، انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس، زمستان 1379، ص 65-72.
[3] . ماهنامه سینمایی فیلم، ش 599، اسفند 1401، ص 148.
