مکان‌ها

پادگان ابوذر

مرضیه عابدینی
1263 بازدید

پادگان ابوذر مقر تیپ 3 لشکر 81 زرهی کرمانشاه است. این پادگان که به دوکوهه غرب نیز مشهور است، نقش مؤثری در جنگ تحمیلی عراق برضد ایران در منطقه غرب کشور داشت.

پادگان ابوذر در بیست‌کیلومتری جنوب شرقی سرپل‌ذهاب واقع در استان کرمانشاه، در میان دامنه شمالی ارتفاعات دانه خشک و دامنه جنوبی کوه بَرَز (نواکوه) و در مجاورت روستای سراب قلعه‌شاهین و بین سرپل‌ذهاب و تنگه پاتاق قرار دارد.[1]

وقوع یک رشته درگیری‌ها و اغتشاشات محلی، حدود سال‌های 1342 و 1343 در مرز خسروی، باعث اعزام یگان‌های نظامی از تهران و دزفول به منطقه سرپل‌ذهاب و قصرشیرین برای کنترل اوضاع شد. این یگان‌ها که مأموریت 45‌روزه داشتند، با برپایی چادر در منطقه «ریخَک» در نزدیکی سرپل‌ذهاب مستقر شدند. طولانی‌شدن مدت مأموریت، لزوم استقرار دائمی نیروهای نظامی را در منطقه به‌خوبی نشان داد و به دلیل موقعیت جغرافیایی منطقه و حساسیت مرز ایران و عراق، مسئولان بر آن شدند پادگانی در این منطقه احداث کنند تا هم مرکز آموزش و پشتیبانی نیروها و هم محل حضور دائم نیروها در غرب کشور باشد. پس از بررسی‌ها و برگزاری جلسات مختلف، در نهایت تصمیم بر این شد پادگان در فاصله بیست‌کیلومتری جنوب شرقی سرپل‌ذهاب احداث شود.

در سال 1344، ساخت پادگان توسط گروهی از مهندسان نیروی زمینی ارتش زیر نظر سرلشکر نصراللهی، فرمانده ارتش در منطقه غرب، آغاز شد و در سال 1349 در اختیار تیپ 3 شاهین از لشکر 81 زرهی کرمانشاه قرار گرفت[2] که نزدیک‌ترین پادگان نظامی به مرز است. این پادگان تا قبل از آغاز جنگ به پادگان «شاهین»، «قلعه‌شاهین» و «سرپل‌ذهاب» شهرت داشت.

پادگان دارای خانه‌های سازمانی، آسایشگاه درجه‌داران و افسران ارشد و ساختمان‌های پنج‌طبقه بتنی بود.[3] این ساختمان‌ها به شکل دوتادوتا و دوقلو ساخته شده که هر یک دارای پلکانی تابستانی در جلو و بالکن در قسمت پشت ساختمان است.

وجود مسجد، بیمارستان و تلفن‌خانه کیفیت امکانات در پادگان را ارتقا داده بود.

اول مهر 1359، نیروهای ارتش عراق پس از محاصره قصرشیرین به سوی پادگان ابوذر در حرکت بودند. فرمانده پادگان دستور تخلیه پادگان را صادر و از هوانیروز برای انتقال نفرات و تجهیزات و نیز انهدام مهمات موجود در پادگان، تقاضای بالگرد کرد.[4] اما شهید علی‌اکبر شیرودی، مسئول گروه هوانیروز، و جمعی از خلبانان فقط با سه فروند بالگرد ماندند و مانع از سقوط سرپل‌ذهاب و پادگان شدند.

در طول سال‌های جنگ، رزمندگان بسیاری از استان‌های کرمانشاه، همدان و تهران وارد پادگان می‌شدند و تحت فرماندهی سرداران شهیدی همچون علی‌رضا موحددانش، سعید گلاب‌بخش (محسن چریک)، علی‌اصغر وصالی، غلامعلی پیچک و محسن حاجی‌بابا به جبهه‌های جنگ می‌شتافتند.[5]

در مجموع تعداد 104 عملیات آفندی و پدافندی مهم و تأثیرگذار در غرب کشور صورت گرفت که بیشتر این عملیات‌ها توسط نیروهای مستقر در پادگان ابوذر به انجام رسیدند.[6]

در بهار 1361[7] ساختمان‌های موجود در پادگان تقسیم شد. قسمت شمالی پادگان در اختیار ارتش و قسمت جنوبی آن در اختیار سپاه قرار گرفت. ازآنجاکه پادگان در اصل متعلق به ارتش بود، زمین صبحگاه و مسجد امام حسین‌علیه‌السلام در قسمت ارتش و حسینیه قدس در قسمت سپاه قرار گرفت تا مراسم عبادی و گردهمایی‌ها در آنجا برگزار شود. این پادگان همواره هدف بمباران و موشک‌باران دشمن قرار می‌گرفت، اما یکی از مهم‌ترین آنها بمباران رزمندگان ارتش و سپاه در 16 اسفند 1363 است.[8] آن روز پادگان در سه مرحله مورد تهاجم گسترده هوایی قرار گرفت و رزمندگان بسیاری همراه با ساکنان روستاهای مجاور به شهادت رسیدند.‌‌[9]

بعد از عملیات کلینه و سیدصادق در اسفند 1359، آیت‌الله خامنه‌ای که در آن زمان نماینده امام خمینی در شورای عالی دفاع بود، ضمن بازدید از جبهه‌های غرب، در پادگان ابوذر حضور یافت.[10] همچنین شهید محمد بروجردی، شهید ابراهیم همت، شهید حسین خرازی، شهید یدالله کلهر، شهید مهدی شرع‌پسند، شهید محمود شهبازی، شهید شیرودی، شهید کشوری و شهید حاج محمود غفاری در طول جنگ تحمیلی و در مقاطع مختلف در این پادگان حضور داشته‌اند.

اکنون پادگان ابوذر در اختیار تیپ 3 لشکر 81 زرهی ارتش است. قسمت جنوبی پادگان که در زمان جنگ در اختیار سپاه بود، به محلی برای میثاق با شهدای پادگان تبدیل شده است.[11]

در اردیبهشت 1390، دو تن از شهدای گمنام در میدان صبحگاه پادگان ابوذر به خاک سپرده شدند. پادگان ابوذر، به تعبیر مقام معظم رهبری «دوکوهه غرب»، بعد از اتمام جنگ نیز همچنان با پذیرش کاروان‌های راهیان نور از سراسر کشور کماکان به مأموریت خود ادامه می‌دهد.‌‌[12]

کتاب‌های مختلفی درباره پادگان ابوذر نوشته و منتشر شده است. ازجمله کتاب پادگان ابوذر: حماسه حضور نیروهای مسلح در آغاز تجاوز، نوشته علیرضا پوربزرگ وافی که جلد بیستم از مجموعه «حدیث ماندگاری» است و انتشارات سوره سبز در سال 1390 به چاپ رساند و نیز کتابی به نام پادگان ابوذر نوشته میثم رشیدی.

[1]. پورجباری، پژمان، اطلس جغرافیای حماسی، ج3: کرمانشاه در جنگ، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، 1393، ص107؛ کاظمی، اصغر، بمو، ج1، 1379، تهران: سوره مهر، ص39.

[2]. کمرخانی، خداداد، ابوذر دژ استقامت و ایثار: روایتی از جبهه میانی در هشت سال دفاع مقدس با محوریت پادگان ابوذر، تهران: انتشارات سازمان عقیدتی سیاسی آجا، 1397، ص27 و 28.

[3]. پورجباری، پژمان، اطلس جغرافیای حماسی، ج3، ص107.

[4]. پادگان ابوذر، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، 1385، ص13ـ9.

[5]. پورجباری، پژمان، اطلس جغرافیای حماسی، ج3، ص107 و 109.

[6]. کمرخانی، خداداد، ابوذر دژ استقامت و ایثار، ص187.

[7]. پادگان ابوذر، ص29.

[8]. پورجباری، پژمان، اطلس جغرافیای حماسی، ج3، ص108 و 109.

[9]. بهشتی، علی‌اکبر، یادمان شهدای پادگان ابوذر، تهران: آتشبار، 1394، ص13.

[10]. پورجباری، پژمان، اطلس جغرافیای حماسی، ج3، ص109.

[11]. کمرخانی، خداداد، ابوذر دژ استقامت و ایثار، ص76.

[12]. پورجباری، پژمان، اطلس جغرافیای حماسی، ج3، ص109.