اشخاص

ریگان، رونالد ویلسون

فاطمه دفتری
1982 بازدید

رونالد ویلسون ریگان (2004ـ1911م/ 1383ـ1289ش)، چهلمین رئیس‌جمهور آمریکاست که هفت سال از دوران ریاست‌جمهوری او، مصادف با جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران بود.

رونالد ویلسون ریگان سال 1911 (1289) در آمریکا به دنیا آمد. پس از فارغ‌التحصیلی از کالج یورکا، بین سال‌های 1932 (1310) تا 1937 (1315)، گزارشگر ورزشی بود. سال 1937 وارد حرفه بازیگری شد و تا سال 1962 (1340) در پنجاه فیلم حضور یافت. سال 1947 (1325) رئیس اتحادیه بازیگران سینما شد و تا سال 1952 (1330) در این سمت ماند.[1]

در کنوانسیون سال 1980 (1358) حزب جمهوری‌خواه، در رقابت با جرج هربرت واکر بوش، کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری شد و در انتخابات 1981 (1359)، با پیشی گرفتن از رقبای دموکرات خود، به نمایندگی از حزبش، رئیس‌جمهور آمریکا شد.[2]

شروع ریاست‌جمهوری ریگان، مصادف شد با آزادی کارکنان سفارت آمریکا در ایران که در تاریخ 13 آبان 1358 دانشجویان پیرو خط امام گروگان گرفته بودند. پرواز هواپیمای حامل گروگان‌ها از تهران در 20 ژانویه 1981 (30 دی 1359)، با مراسم تحلیف وی همزمان شد.[3]

شعار ریگان در انتخابات ریاست‌جمهوری،‌ تجدید برتری آمریکا در برابر شوروی و تقویت نفوذ آن کشور در جهان سوم بود. در راستای دستیابی به همین هدف، به‌رغم اعلام بی‌طرفی در جنگ میان ایران و عراق، بیان رسمی کرد که نمی‌تواند در برابر نتایج جنگ بی‌تفاوت باشد. برای همین، جانب عراق را گرفت و از آن کشور حمایت مالی و نظامی کرد.[4] او نام عراق را از فهرست کشورهای متهم به حمایت از تروریست حذف و کشورهای منطقه از جمله عراق و کویت را مسلح کرد. همچنین، از عمل کردن به قولی که جیمی کارتر (رئیس‌جمهوری پیشین) در خصوص تحویل دادن 240 میلیون دلار لوازم یدکی نظامی توقیف‌شده ایران داده بود، شانه خالی کرد. الکساندر هیگ، وزیر امور خارجه وقت آمریکا، چند روز پس از ریاست‌جمهوری ریگان اعلام کرد که هیچ‌گونه تجهیزات نظامی در چهارچوب تعهدات و موافقت‌نامه‌های قبلی یا تحت درخواست‌هایی که هنوز اعلام نشده است، به ایران نخواهد داد.[5] همچنین وزارت امور خارجه آمریکا، با طرح‌ریزی عملیاتی موسوم به استانچ (Staunch)، کشورها را از فروش سلاح و تجهیزات نظامی به ایران منع کرد.[6] همچنین، به منظور تشدید فشار به ایران، کشورهای تولیدکننده نفت را مجبور کرد قیمت نفت را کاهش دهند و واردات نفت از ایران را نیز تحریم کرد.[7]

آمریکا، درحالی‌که کشورهای جهان را از معامله با ایران منع کرده بود، در 4 خرداد 1365، هیئتی محرمانه به سرپرستی مک‌فارلین، تحلیلگر سازمان سیا و مشاور ریگان، به همراه محموله‌ای از قطعات یدکی موشک‌های هاوک به تهران اعزام کرد.[8] این هیئت، در خصوص رفع مسائل طرفین با هیئت ایرانی طرحی به امضا رساند؛ اما به‌رغم تلاش در مخفی نگه‌ داشتن این مذاکرات، در 13 آبان همان سال، شبکه تلویزیونی ای‌بی‌سی آمریکا، موضوع را فاش کرد. ریگان ابتدا کوشید آن را تکذیب کند و اعلام کرد: ما هرگز چیزی به تروریست‌ها نمی‌دهیم؛ چون این کار موجب ازدیاد تروریسم می‌شود.[9] اما ناچار به پذیرش آن شد و مسئولیت آن را به عهده گرفت. در پی این اعتراف، مشاور امنیت ملی و معاون وی برکنار شدند و رابرت مک‌فارلین هم با خوردن شمار زیادی قرص والیوم خودکشی کرد.[10]

با وجود تحریم‌ها، ریگان موفق به دستیابی به اهداف خود نشد. او بااینکه در سخنرانی‌اش در 24 آبان 1365 اعلام کرده بود که بدون توافق با ایران نمی‌توان جنگ را پایان داد و صلح بادوامی در غرب آسیا داشت، وارد اقدام نظامی مستقیم بر ضد ایران شد.[11]

در 20 آوریل 1987، برابر با 31 فروردین 1366، با شدت گرفتن جنگ نفتکش‌ها در خلیج فارس، کویت از آمریکا خواست تا از نفتکش‌های این کشور حمایت کند. آمریکا نیز در 21 مه، برابر با 31 اردیبهشت همان سال، تصمیم خود را مبنی بر حمایت از نفتکش‌های کویتی و برافراشتن پرچم آمریکا بر آنها اعلام کرد. در پی این اعلام حمایت، آمریکا در 19 اکتبر، برابر با 27 مهر، به تلافی حمله موشکی به دو نفتکش در ترمینال نفتی کویت، سکوی نفتی رشادت (رستم) را با چهار ناو جنگی به توپ بست که پانصد میلیون دلار خسارت به ایران وارد کرد.[12]

در شهریور 1366، شش فروند بالگرد آمریکایی، به بهانه مین‌گذاری کشتی تجاری «ایران اجر» در خلیج فارس، به این کشتی حمله کردند و سه نیروی ایرانی کشتی به شهادت رسیدند.[13] در 17 مهر همان سال، با حمله بالگردهای آمریکایی به چهار قایق گشتی سپاه پاسداران شماری از سپاهیان شهید و مجروح شدند. دولت ایران از این اقدام آمریکا، به‌شدت انتقاد کرد.[14] حتی جیمی کارتر، رئیس‌جمهوری اسبق آمریکا، نیز در سخنانی در 29 مهر، سیاست‌های ریگان در خلیج فارس را محکوم کرد.[15]

این اعتراضات تأثیری بر استراتژی ریگان در خلیج فارس نداشت. در فروردین 1367، ناوهای جنگی آمریکا به سکوهای نفتی ساسان، رشادت، سلمان و مبارک، و ناوهای ایرانی سهند، جوشن و سبلان در خلیج فارس حمله کردند.[16] در 25 اردیبهشت هم آمریکا در کنار عراق به پایانه نفتی لارک در خلیج فارس حمله کرد.[17]

اوج خصومت آمریکا با ایران در یکم ژوئیه 1988، برابر با 10 تیر 1367، با درگیری میان ناوهای جنگی ایران و آمریکا در خلیج فارس نمودار شد که در پی آن، در 12 تیر 1367، هواپیمای مسافربری ایرباس ایران در خلیج فارس، هدف موشک ناو آمریکا قرار گرفت و 290 سرنشین هواپیما به شهادت رسیدند.[18]

در 11 نوامبر 1988، برابر با 20 آبان 1367، هشت سال ریاست‌جمهوری ریگان پایان یافت و جرج بوش پدر، با پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری، سیاست‌های او را در منطقه دنبال کرد.[19] ریگان در 5 ژوئن 2004 (16 خرداد 1383)، پس از چندین سال ابتلا به آلزایمر درگذشت.[20]

[1]. دانشنامه دانش‌گستر، ج9، تهران: مؤسسه علمی فرهنگی دانش‌گستر روز، 1389، ص104.

[2]. طلوعی، محمود، فرهنگ جامع سیاسی، تهران: نشر علم، چ دوم، 1377، ص294.

[3]. طیرانی، بهروز، روزشمار روابط ایران و آمریکا، تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، 1379، ص294؛ دانشنامه دانش‌گستر، ج9، ص104.

[4]. اسدیان، امیر، سیاست امنیتی آمریکا در خلیج فارس، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1381، ص110ـ107.

[5]. همان، ص107 و 108.

[6]. طیرانی، بهروز، روزشمار روابط ایران و آمریکا، ص308.

[7]. غضنفری، کامران، مداخلات، ج4 (نیمه پنهان56)، تهران: شرکت انتشارات کیهان، 1394، ص72.

[8]. طیرانی، بهروز، روزشمار روابط ایران و آمریکا، ص323.

[9]. همان، ص329 و 330.

[10]. همان، ص333 و 334.

[11]. همان، ص331.

[12]. طلوعی، محمد، صد سال صد چهره (تاریخ مصور قرن بیستم)، تهران: نشر علم، 1378، ص1029 و 1030.

[13]. غضنفری، کامران، مداخلات، ج4، ص69.

[14]. همان؛ طیرانی، بهروز، روزشمار روابط ایران و آمریکا، ص337.

[15]. طیرانی، بهروز، روزشمار روابط ایران و آمریکا، ص337.

[16]. غضنفری، کامران، مداخلات، ج4، ص70.

[17]. همان.

[18]. غضنفری، کامران، مداخلات، ج4، ص77.

[19]. دانشنامه دانش‌گستر، ص104.

[20]. باشگاه خبرنگاران جوان، 15/3/1392، کد خبر 4412209.