عملیات‌ها

عملیات والفجر 9

فاطمه دانش‌شکیب
1685 بازدید

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران عملیات والفجر 9 را در سال 1364 در منطقه شمال‌غرب مریوان در استان کردستان و با هدف پیشروی به سمت استان سلیمانیه عراق برای غافلگیری عراقی‌ها انجام داد.

پس از عملیات والفجر 8 (20 بهمن 1364 در فاو) و استقرار نیروهای ایران در فاو، عملیات والفجر 9 به ‌منظور آزادسازی ارتفاعات برف‌گیر و صعب‌العبور استان سلیمانیه عراق[1] برای کاهش فشار ارتش عراق بر نیروهای ایران در منطقه فاو، طراحی شد.[2] عملیات از چند محور و تجزیه قوای دشمن، میزان تأثیرگذاری ابزار تکنولوژیک دشمن را کاهش می‌داد و مانع از دفاع متمرکز قوای او در یک محور می‌شد.[3]

عملیات والفجر 9 در 5 اسفند 1364، ساعت 23:45 با رمز «یا الله» آغاز شد و تا 10 اسفند ادامه یافت.[4]

این عملیات، با حضور یگان‌هایی از نیروی زمینی سپاه تحت امر قرارگاه نجف اشرف، به فرماندهی مصطفی ایزدی، در منطقه کردنشین چوارته عراق و در فاصله حدود 270 کیلومتری شمال بغداد، 95 کیلومتری شمال غرب کرکوک و 22 کیلومتری سلیمانیه صورت گرفت.[5]

نیروهای ایرانی عمل‌کننده در عملیات والفجر 9، بیست‌وپنج گردان پیاده، یک گردان زرهی، چهار گردان توپخانه و نیروهای عراقی شامل هشت گردان پیاده، یک گردان زرهی، یک گردان کماندو و دو گردان توپخانه بود.[6]

شب اول عملیات، نیروهای ایران پس از عبور از میدان‌های مین به نیروهای عراقی حمله کردند که منجر به انهدام سنگرها و عقب‌نشینی نیروهای عراق شد.[7] در پایان روز 6 اسفند، چند روستا، منطقه چومان (محل استقرار نیروهای ضدانقلاب) و پاسگاه سوردین به دست نیروهای ایران افتاد.[8]

در شب دوم، حمله‌ای به منظور تصرف اراضی مرتفع و مشرف به جاده سلیمانیه و بعضی مناطق کوهستانی به مساحت حدود ششصد کیلومتر مربع آغاز شد. نیروهای ایران توانستند شهر چوارته را محاصره کنند. بدین ترتیب، چوارته و برخی از ارتفاعات حیاتی در این دره، در فاصله بیست کیلومتری سلیمانیه به دست نیروهای ایران افتاد. نیروهای عراقی در مقابله با این حمله از سلاح شیمیایی هم استفاده کردند.[9]

در 8 اسفند، مرحله سوم عملیات انجام شد. در این مرحله غنایم زیادی شامل ده‌ها دستگاه تانک و نفربر به دست نیروهای ایران افتاد. علاوه بر این قسمت‌هایی از ارتفاعات برف‌گیر سلیمانیه به اشغال ایران درآمد.[10]

پس از گذشت سه روز از آغاز عملیات، سعدی طعمه الجبوری، معاون ستاد فرماندهی ارتش و فرمانده سپاه هفتم عراق اعلام کرد که درگیری در تمام جبهه‌ها جریان دارد و ایرانی‌ها در جبهه شمالی جای پایی به دست آورده‌اند.[11]

در پنجمین روز (9 اسفند 1364) نیروهای ایران ارتفاعات شروزه و چند روستای دیگر را تصرف کردند و در بیست کیلومتری شهر سلیمانیه مستقر شدند. همچنین ارتفاعات کانا، شاه کوران، تنگه سور، موبرا، ماخلان، کانی ماران، سرو، ارتفاعات 1470 و 1489 به تصرف نیروهای ایران درآمد.

یک فروند هواپیما، یک فروند هلیکوپتر، بیست دستگاه تانک، نود دستگاه خودرو، ده قبضه ضدهوایی و مقدار زیادی سلاح سبک و نیمه‌سنگین عراق منهدم و مقدار زیادی سلاح سبک و نیمه‌سنگین و انواع مهمات به غنیمت گرفته شد.

به این ترتیب، 10 اسفند عملیات والفجر 9 پایان یافت. نیروهای ایران جاده سلیمانیه ـ چوارتا را در کنترل خود درآوردند و دویست کیلومتر از خاک عراق را تصرف کردند.[12] در این عملیات، 1500 نفر از نیروهای عراقی کشته یا زخمی و 134 نفر اسیر شدند.[13]

تا قبل از این عملیات، عراق توان عمده‌ای در این منطقه نداشت. اما پس از آن، برای تصرف مناطق تحت تسلط کردها و مسدود کردن معابر وصولی به عمق خاک عراق تلاش زیادی کرد.[14]

پس از انجام عملیات، مناطق به‌دست‌آمده به ارتش جمهوری اسلامی تحویل داده شد و به دلیل اهمیت نگهداری مناطق به‌دست‌آمده در عملیات والفجر 8، یگان‌های عمل‌کننده به فاو اعزام شدند. عراق با ناامیدی از بازپس‌گیری فاو، در 8 فروردین 1365 حمله به منطقه عملیاتی والفجر 9 را آغاز کرد و نیروهای مستقر در منطقه با توجه به کمبود نیرو و تشدید فشار دشمن، مجبور به عقب‌نشینی به مواضع قبلی خود شدند.[15]

عملیات والفجر 9 نشان داد گشودن دو جبهه همزمان برضد ارتش عراق، توان آن‌ها را تجزیه می‌کند و دشمن قادر نخواهد بود در دو جبهه مجزا مقابله کند. این در حالی بود که فرمانده سپاه هفتم عراق پس از آغاز عملیات والفجر 9 گفته بود: «تصرفاتی که ممکن است ایران در شمال به دست آورد، اهمیت استراتژیک ندارد. اگر ایرانی‌ها فکر می‌کنند که پیشروی آن‌ها در شمال از دشواری آن‌ها در فاو خواهد کاست، اشتباه می‌کنند.»[16]

[1]. سمیعی، علی، کارنامه توصیفی عملیات رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس، تهران: معاونت تبلیغات و انتشارات نمایندگی ولی فقیه در نیروی زمینی، 1376، ص238.

[2]. صادقی، رضا، اطلس راهنما9: کردستان در جنگ ضد شورش‌گری، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1390، ص140؛ رشید، محسن، اطلس جنگ ایران و عراق، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چ اول، 1379، ص91.

[3]. درودیان، محمد، سیری در جنگ ایران و عراق، ج2: خرمشهر تا فاو، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، چ پنجم، 1378، ص229.

[4]. سمیعی، علی، کارنامه توصیفی عملیات رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس، تهران: معاونت تبلیغات و انتشارات، 1376، ص238؛ صادقی، رضا، اطلس راهنما9، ص140.

[5]. هاشمی رفسنجانی، علی‌اکبر، کارنامه و خاطرات سال 1364؛ امید و دلواپسی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، 1387، ص514؛ صادقی، رضا، اطلس راهنما9، ص140.

[6]. دری، حسن، اطلس راهنما5: کارنامه نبردهای زمینی، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1381 ص138.

[7]. سمیعی، علی، کارنامه توصیفی عملیات رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس، ص238.

[8]. همان، ص 239؛ روزنامه جمهوری اسلامی، ش1959، 7 اسفند 1364، ص2.

[9]. هاشمی رفسنجانی، علی‌اکبر، کارنامه و خاطرات سال 1364؛ امید و دلواپسی، ص514 و 516.

[10]. سمیعی، علی، کارنامه توصیفی عملیات رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس، ص240.

[11]. روزنامه جمهوری اسلامی، ش1961، 10 اسفند 1364، ص2.

[12]. سمیعی، علی، کارنامه توصیفی عملیات رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس، ص241 و 242.

[13]. صادقی، رضا، اطلس راهنما9، ص140.

[14]. درودیان، محمد، سیری در جنگ ایران و عراق، ج4: شلمچه تا حلبچه، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه، چ هفتم، 1389، ص183 و 184.

[15]. درودیان، محمد، سیری در جنگ ایران و عراق، ج2، ص238؛ صادقی، رضا، اطلس راهنما9، ص140.

[16]. رشید، محسن، اطلس جنگ ایران و عراق، ص91.